مکرمه بهمنش؛ عاطفه چمنی؛ الهام چاوشی
چکیده
پیشینه و هدف: یکی از مهمترین آلایندههای نوظهور در محیطهای آبی که در سالهای اخیر مورد توجه محققان جهانی قرار گرفته، زبالههای پلاستیکی بهویژه میکروپلاستیکها میباشد. جانوران آبزی میتوانند میکروپلاستیکها را بخورند زیرا آن ها را به جای طعمهی خود اشتباه میگیرند. در نتیجه، حیوان بعد از مصرف میکروپلاستیک، میتواند ...
بیشتر
پیشینه و هدف: یکی از مهمترین آلایندههای نوظهور در محیطهای آبی که در سالهای اخیر مورد توجه محققان جهانی قرار گرفته، زبالههای پلاستیکی بهویژه میکروپلاستیکها میباشد. جانوران آبزی میتوانند میکروپلاستیکها را بخورند زیرا آن ها را به جای طعمهی خود اشتباه میگیرند. در نتیجه، حیوان بعد از مصرف میکروپلاستیک، میتواند احساس سیری کند و باعث کاهش جذب مواد غذایی و کاهش مصرف انرژی شود که به نوبه خود ممکن است بر رشد، بقا، باروری و میزان تولید مثل تأثیر بگذارد. این ذرات پس از بلعیدن میتوانند به سطوح بالاتر تغذیهای منتقل شوند و در نهایت از طریق زنجیرهی غذایی به انسان برسند. با وجود این واقعیت که آب شیرین منبع آب آشامیدنی است، دانش در مورد اثرات آلودگی میکروپلاستیک در محیطهای آب شیرین در مقایسه با محیطهای دریایی، هنوز در مراحل ابتدایی خود است. از اینرو هدف از مطالعهی حاضر بررسی جامع حضور و پراکنش میکروپلاستیک در رسوبات رودخانه زایندهرود میباشد.مواد و روشها: از بالادست تا پاییندست رودخانهزاینده رود، 21 ایستگاه نمونهبرداری، انتخاب و در هر ایستگاه، نمونهبرداری در مساحتی به ابعاد 30×30 سانتیمتر تا عمق تقریبی10 سانتیمتری بالای رسوب در سه تکرار انجام شد. پردازش نمونه طی دو مرحلهی هضم مواد آلی با استفاده از پراکسید هیدوروژن و جداسازی چگالی با استفاده از نمک سدیمکلرید انجام شد. میکروپلاستیکها با استفاده از میکروسکوپ نوری استاندارد با بزرگنماییهای 40 × 100 × و 400 ×، شناسایی شدند. پروتکلهـای اسـتاندارد مختلـف ماننـد آزمون های فشار، کشیدگی، نور اضافی یا سوزن داغ برای تشـخیص میکروپلاسـتیکها اسـتفاده شد. پس از شناسایی ذرات میکروپلاسـتیک، نـوع و شـکل آن هـا، رنـگ و انـدازه آنهـا تعیـین و یادداشت شد. برای تعیین ترکیب پلیمری میکروپلاستیکها از دستگاه طیف سنج رامان استفاده شد.نتایج: میانگین فراوانی میکروپلاستیکها 39/29±481/70 ذره در 50 گرم رسوب خشک بود. ایستگاه 17 با میانگین تعداد 849/14±50/363 ذره و ایستگاههای 1، 6 و 7 با میانگین تعداد 528/1±33/1 ذره در 50 گرم رسوب خشک به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان آلودگی بودند. اندازه تمامی میکروپلاستیکها در محدوده 5000-50 میکرومتر بود. میکروپلاستیکهای کمتر از 500 میکرون با 5/64 درصد دارای بیشترین فراوانی بودند. شکل غالب میکروپلاستیکها با فراوانی 9/34 درصد، 33 درصد و 8/28 درصد به ترتیب به رشتهای، قطعه و فیبر تعلق داشت. نتایج با طیف مرجع ارائه شده در پایگاه داده Openspecy مقایسه شد. در مجموع 3 پلیمر مختلف شامل پلیپروپیلن (PP)، پلیاتیلن (PE) و پلیآمید (PA) در رسوبات یافت شدند.بحث: نتایج این پژوهش نشاندهندهی پراکندگی میکروپلاستیکها در رسوبات رودخانه زایندهرود است. پلیمرهای پلیپروپیلن (PP)، پلیآمید (PA) و پلیاتیلن (PE) یافتشده در رسوبات رودخانه زایندهرود اغلب در پارچهها استفاده میشوند. ترکیب پلیمر، در رسوبات رودخانه زایندهرود به وضوح نشان دهندهی ورود فاضلابهای حاصل از شستوشوی پارچه های مصنوعی به رودخانه میباشد. پلیپروپیلن و پلیاتیلن برای ساخت طناب ها و تورهای ماهیگیری استفاده میشود. علاوهبراین الیاف پلیپروپیلن به طور گسترده برای تولید پوشش کف پوش، فرش و قالی، لباس ورزشی، ساخت مالچ کشاورزی، تورهای ماهیگیری، کیسه های بسته بندی و طناب استفاده میشود. پلی آمید با توجه به استحکام و سختی بالا برای تولید وسایلی مانند طناب، کمربند ایمنی، چتر نجات، نخ و تور ماهیگیری، همچنین در تولید الیاف مصنوعی از قبیل انواع البسه و جوراب و الیاف فرش استفاده می شود. بنابراین میتوان اذعان نمود که فعالیتهای انسانی از جمله رهاسازی فاضلابهای شهری و صنعتی، ریختن زباله توسط گردشگران در ساحل رودخانه و استفاده از تور ماهیگیری از طرف صیادان نقش مهمی در آلودگی میکروپلاستیک در این منطقه داشته است. بنابراین پایش دورهای میکروپلاستیک ها در آب و رسوب رودخانه زایندهرود کمک شایانی به اقدامات مدیریتی برای کنترل این آلودگی خواهد بود.