سید قاسم قربانزاده زعفرانی؛ سید کرامت هاشمی عنا؛ امین احمدی گیوی؛ مهدی بلوکی؛ محمد امین طلاب؛ اردوان زرندیان؛ فرهاد حسینی طائفه
چکیده
پیشینه و هدف: نظر به اهمیتی که مرجان‌ها در ابعاد مختلف زندگی بشر دارند بررسی و مطالعه آن‌ها بیش از پیش ضرورت پیدا خواهد کرد. جزایر خارک و خارگو از لحاظ محیطزیستی به خصوص پوشش‌های مرجانی خاص بسیار حائز اهمیت است. در چند دهه‌ی گذشته بسیاری از تهدیدهای بالقوه مانند فعالیت‌های انسانی مخرب مرتبط با صنعت نفت و پسماندهای ناشی از آن در ...
بیشتر
پیشینه و هدف: نظر به اهمیتی که مرجان‌ها در ابعاد مختلف زندگی بشر دارند بررسی و مطالعه آن‌ها بیش از پیش ضرورت پیدا خواهد کرد. جزایر خارک و خارگو از لحاظ محیطزیستی به خصوص پوشش‌های مرجانی خاص بسیار حائز اهمیت است. در چند دهه‌ی گذشته بسیاری از تهدیدهای بالقوه مانند فعالیت‌های انسانی مخرب مرتبط با صنعت نفت و پسماندهای ناشی از آن در محیط‌های ساحلی، آلودگی نفتی و هیدروکربنی، آلودگی صنعتی و شهری، آلودگی هوا، تخلیه پساب‌های شهری و فاضلاب‌ها، تنش های حرارتی ناشی از تغییرات اقلیمی و نوسان سطوح میانی و بالایی آب، صید با تور توسط صیادان و شکار ماهی توسط غواصان در مناطق مرجانی و همینطور بی احتیاطی غواصان زیستگاه های مرجانی را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است. یکی از فعالیت‌هایی که در تعارض نسبی با اکوسیستم دریایی جزیره خارک و به خصوص موقعیت سواحل مرجانی قرار دارد، فعالیت‌ها و تحرکات مربوط به صید و صیادی در جزیره خارک و خارگو است. قدمت این فعالیت‌ها به چندین دهه میرسد. بیکاری و نبود اشتغال پایدار در بسیاری از مناطق ساحلی سـبب شـده کـه تعداد زیادی از مردم به ماهیگیری بپردازند. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی چالش‌های محیطی- انسانی با جنبه های مختلف چالش صید و صیادی است که قلمرو جغرافیایی آبسنگ‌های مرجانی را تهدید می‌نماید.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش جهت ارزیابی و بررسی تهدیدات ایجاد شده در حوزه جغرافیای جزیره خارک ابتدا به بررسی چالش‌های فعالیت صیادی با استفاده از مشاهدات میدانی و تحلیل پرسشنامه‌ای پرداخته شد. سپس این چالش‌ها طبقه‌بندی شدند و در نهایت سهم هریک از جنبههای آن در جوامع صیادی نزدیک به زیستگاه مرجانی جزایر خارگ و خارگو تحلیل و بررسی شدند. جهت بررسی چالش‌های صید و صیادی با استفاده از روش آماری تحلیل آلفای کرونباخ و طیف لیکرت درصد اعتماد را محاسبه تا در صورت تأیید بتوان به نتایج و تحلیلهای نهایی اعتماد کرد. وزنهای هر کدام از معیارها توسط آزمون فازی-عددی سوارا (SWARA)، نهایی گردید.
نتایج: در پرسشنامه این پژوهش 21 سوال مطرح و میزان آلفای کرونباخ در سطح قابل قبول و خوب 729/. بدست آمد که اعتماد به محتوای پرسشنامه تأیید می کند. اثرگذاری و وزن هرکدام از معیارها در میزان پایایی نشان داد که بیشترین درصد صید از طریق قایقهای موتوری در فصل زمستان و اوایل صبح انجام میشود (93 درصد). نتایج نشان داد که بیش از 85 درصد صیادان هیچگونه آموزش لازم جهت صید در مناطق مرجانی را ندیدهاند و این چالش جدی و اساسی شناخته میشود. طبق نتایج نهایی وجود پاسخگویی در ابعاد انسانی و محیطی (مانند فصل، ابزار و زمان صید)، ابزار صید با 8/30 درصد بیشترین و زمان صید با 3/23 درصد کمترین وزن معیارها را شامل می‌شوند.
بحث: خروجی حاکی از آن است که ابزار صید به عنوان معیاری با رتبه اول ارزش گذاری میشود به عبارتی 31 درصد از وزن گویه‌ها را تبیین می‌نماید. در مقابل زمان صید با 23 درصد کمترین وزن را در تبین معیارها دارد. این پردازش‌های آماری بیانگر این موضوع است که در بررسی چالش‌ها و تهدیدهای گستره‌ی مرجانی در جزیره خارک عوامل انسانی- محیطی بایستی در اولویت بررسی باشد. به عبارتی کنترل و مدیریت چالش‌های انسان‌ساخت و عوامل وابسته به آن می‌تواند محیط‌های امن مرجانی را خلق نماید.