فرهاد حسینی طائفه؛ باقر نظامی بلوچی؛ منا ایزدیان
چکیده
مقدمه: گور ایرانی Equus hemionus onager تنها فردسم و بزرگ‌ترین علفخوار وحشی ایران است که با جمعیتی در حدود 1300 فرد در مجموعه حفاظتی بهرام گور و پارک ملی توران پراکندگی دارد. در مناطقی که برای تکثیر و معرفی مجدد معرفی شده‌اند، افزایش جمعیت و معرفی مجدد در مراکز تکثیر و معرفی مجدد استان یزد و پارک ملی کویر با موفقیت همراه بود و سایر مناطق به‌واسطه ...
بیشتر
مقدمه: گور ایرانی Equus hemionus onager تنها فردسم و بزرگ‌ترین علفخوار وحشی ایران است که با جمعیتی در حدود 1300 فرد در مجموعه حفاظتی بهرام گور و پارک ملی توران پراکندگی دارد. در مناطقی که برای تکثیر و معرفی مجدد معرفی شده‌اند، افزایش جمعیت و معرفی مجدد در مراکز تکثیر و معرفی مجدد استان یزد و پارک ملی کویر با موفقیت همراه بود و سایر مناطق به‌واسطه در نظر نگرفتن عوامل جمعیت‌شناختی مانند ترکیب سنی و جنسی جمعیت بنیانگذار، رقابت‌های درون و بین گونه‌ای، کمبود اطلاعات از وضعیت ژنتیکی و درون‌آمیزی و عوامل مدیریتی مانند رهاسازی سخت، موفقیتی نداشتند. در این مطالعه به بررسی تهدیدات گور ایرانی در زیستگاههای طبیعی، وضعیت مراکز تکثیر و معرفی مجدد و ارائه راهکارهای مدیریتی و حفاظتی آن پرداخته شده است.مواد و روش ها: منابع علمی، گزارش ها و مستندات موجود در ادارات کل سمنان، یزد، فارس، کرمان و دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تهدیدات، جمعیت گذشته و حال و تلفات گور ایرانی مورد مطالعه قرار گرفت. جمع آوری داده ها به وسیله مصاحبه با محیط بانان، کارشناسان و تکمیل فرم های اطلاعات گونه شامل جمعیت، تهدیدات و پیشنهادهای کارشناسی استان های مربوطه جمعآوری شد. بر اساس بازدیدهای میدانی و بررسی زیستگاه های طبیعی و مراکز تکثیر و معرفی مجدد گونه در استان های فارس و سمنان نسبت به صحت سنجی اطلاعات اقدام گردید.نتایج: طی حدود دو دهه گذشته به‌واسطه مدیریت زیستگاه و کاهش تهدیدات گونه در مجموعه حفاظتی بهرام گور، جمعیت گونه روند رو به رشدی داشته است. این در حالی است که وضعیت جمعیت آن در مجموعه حفاظتی توران که از دهه 1350 و 1360 شمسی روند کاهشی شدیدی را تجربه کرده، از حدود 20 سال گذشته تقریباً ثابت بوده است. مهمترین تهدیدات گونه عبارتند از تخریب و از بین رفتن یکپارچگی زیستگاه، عدم وجود امنیت، شکار غیرمجاز، درون‌آمیزی، برون‌آمیزی، بروز بیماری‌ها در جمعیت های طبیعی، مرگ و میر جاده ای، توسعه معادن، خشکسالی و تغییر اقلیم و بهره برداری فصلی از پوشش گیاهی که ناشی از فعالیت‌های انسانی هستند. چرای بی رویه توسط دام اهلی موجب رقابت غذایی و کاهش آب در دسترس در چشمه‌ها برای گونه می‌شود. در مراکز تکثیر و معرفی مجدد نیز عدم شناخت وضعیت ژنتیکی جمعیت‌ها، نرخ رشد بسیار پائین گونه و کره‌کشی از جمله تهدیدات هستند. مشکلات مدیریتی از جمله عدم تداوم تأمین منابع مالی و تجهیزات، عدم مدیریت پایدار با گذر زمان، رهاسازی سخت به واسطه کمبود بودجه، تجهیزات و همچنین عدم رعایت نسبت جنسی جمعیت بنیانگذار می تواند در عدم موفقیت این مراکز موثر باشد.بحث: شناسایی تهدیدات گونه و معرفی روش های کاهش اثر تهدید، تدوین برنامه جامع تکثیر و معرفی مجدد گونه و اجرای برنامه اقدام حفاظت از جمعیت و زیستگاههای طبیعی آن در کوتاه و بلند مدت در زیستگاه‌ها از راهبردهای مهم حفاظت از گور ایرانی میباشد. اجرای برنامه های حفاظت مشارکتی با حضور ذینفعان کلیدی دولتی و مردمی می تواند در اثربخشی برنامه های حفاظتی مؤثر باشد.
سید قاسم قربانزاده زعفرانی؛ فرهاد حسینی طایفه؛ منا ایزدیان
چکیده
پیشینه و هدف: بررسی ساختار جوامع آبی در اکوسیستم های آبی جایگاه ویژهای در مطالعات اکولوژیک موجودات آبزی دارد. از جمله شاخص‌های مهم و رایج ماکروبنتیک می‌توان به شاخص‌های اکولوژیک تک متغیره و چند متغیره اشاره کرد که با داشتن مزایا و معایب متفاوت، همچنان در مطالعات مختلف در آب‌های رودخانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ...
بیشتر
پیشینه و هدف: بررسی ساختار جوامع آبی در اکوسیستم های آبی جایگاه ویژهای در مطالعات اکولوژیک موجودات آبزی دارد. از جمله شاخص‌های مهم و رایج ماکروبنتیک می‌توان به شاخص‌های اکولوژیک تک متغیره و چند متغیره اشاره کرد که با داشتن مزایا و معایب متفاوت، همچنان در مطالعات مختلف در آب‌های رودخانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. در سالهای اخیر مطالعاتی با استفاده از شاخص تنوع زیستی و شاخص های زیستی به ویژه شاخص هلسینهوف برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه کرج مورد استفاده قرار گرفته است. با فرض وجود توافق بین شاخص‌های اکولوژیک منطقه، پژوهش حاضر میزان سازگاری بین نتایج وضعیت کیفی به‌دست‌آمده از شاخص‌های اکولوژیک مختلف رودخانه کرج را ارزیابی کرد.
مواد و روشها: در این مطالعه در طول 9 ایستگاه و طی چهار فصل (1397-1396)، نمونهبرداری از ماکروبنتوزها با نمونه بردار سوربر انجام شد. پس از جداسازی و شناسایی ماکروبنتوزها، شاخص شانون، EPT، ASPT، BMWP و HFBI محاسبه شد. سپس طبقه بندی وضعیت اکولوژیک ایستگاه ها بر اساس این شاخص ها انجام شد. درصد ایستگاه هایی که وضعیت اکولوژیک آن ها قابل قبول یا غیرقابل قبول بود و همچنین میزان سازگاری بین این پنج شاخص در منطقه مورد مطالعه محاسبه شد. برای تعیین گرایش مشابه شاخص های مختلف در طبقه بندی ایستگاه ها، میزان همبستگی بین آن ها، با استفاده از آزمون غیرپارامتریک تعیین شد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار SPSS23 وExcel و جهت تعیین شاخص تنوع زیستی از Primer6 استفاده شد. برای بررسی توزیع نرمال داده ها، از آزمون شاپیرو- ویلک استفاده شد. به منظور بررسی اختلاف معنی داری بین داده های مورد نظر از آنالیز واریانس یک طرفه و از آزمون کروسکال والیس در سطح معنی داری 05/0 p<استفاده شد. جهت تهیه نقشه ها با روش IDW از نرم افزار ArcGIS10.3 و Terrset17.3 استفاده گردید.
نتایج: به لحاظ فراوانی، شیرنومیده ها، خانواده غالب بودند. خانواده های Baetis، Tubifex، Micrasema، Rhithrogena، Eporus، Hydropsyche،Leptophlebiidae و Simulium، 83 درصد نمونه ها را تشکیل دادند. مقادیر شاخص های H'، EPT، ASPT، BMWP و HFBI به ترتیب (65/0±12/2)، (8/2±6/5)، (0/1±9/3)، (4/23±8/48) و (0/1±6/4) محاسبه گردید. توافق نسبی در نتایج حاصله از پنج شاخص مورد مطالعه در 67 درصد از ایستگاه ها با کیفیت غیرقابل قبول دیده شد. در صورتی که در 22 درصد از ایستگاه های رودخانه توافق کامل و 11 درصد ایستگاه ها عدم توافق را نشان دادهاست. تحلیل آماری بیانگر وجود توافق و سازگاری معنی دار بین نتایج وضعیت اکولوژیک حاصل ازEPT با ASPT،BMWP و شانون بوده در صورتی که با شاخص HFBIمتفاوت هستند. همچنین بر اساس نتایج همبستگی بین طبقه بندی کیفیت اکولوژیک حاصل از شاخص های زیستی (ارتباط مثبت و قوی بین EPT با شانون و BMWP)، نشان دهنده جهت مشابه این شاخص ها در طبقه بندی ایستگاه ها می باشد.
بحث: تغییرات ساختاری و جمعیتی ماکروبنتوزها در اکوسیستم‌های آبی در اثر عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی وجود دارد. با توجه به عدم وجود توافق کامل بین نتایج ارزیابی شاخص‌های پنج‌گانه در این مطالعه، به منظور استفاده از این شاخص‌ها در هر منطقه برای مدیریت محیط زیست، استفاده همزمان از شاخص‌ها توصیه می‌شود. همچنین بررسی تطابق بین شاخص های مختلف و انتخاب شاخص اکولوژیک مناسب بسیار مهم است. در نتیجه استفاده از هر یک از این شاخص ها به تنهایی و بدون در نظر گرفتن ملاحظات فوق می تواند منجر به نتایج اشتباه شود. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، شاخص هلسینهوف (HFBI) را می توان به عنوان شاخص مناسبتری نسبت به سایر شاخص های مورد مطالعه برای ارزیابی وضعیت اکولوژیک رودخانه کرج معرفی کرد.
تنوع زیستی و ایمنی زیستی
جلیل بادام فیروز؛ منا ایزدیان؛ فرهاد حسینی طائفه
چکیده
به منظور دستیابی به راهکاری مشترک و هماهنگ برای نقل و انتقال فرامرزی موجودات زنده تراریخته و ایجاد اطمینان و قانونمندی در زمینه مقررات ایمنی زیستی در دنیا و افزایش هماهنگی جهانی، پروتکل کارتاهنا تصویب شد. بر اساس بند دوم ماده‌ی 23 این پروتکل دولت‌های عضو موظفند در زمینه تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در مورد موجودات زنده تراریخته ...
بیشتر
به منظور دستیابی به راهکاری مشترک و هماهنگ برای نقل و انتقال فرامرزی موجودات زنده تراریخته و ایجاد اطمینان و قانونمندی در زمینه مقررات ایمنی زیستی در دنیا و افزایش هماهنگی جهانی، پروتکل کارتاهنا تصویب شد. بر اساس بند دوم ماده‌ی 23 این پروتکل دولت‌های عضو موظفند در زمینه تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در مورد موجودات زنده تراریخته با مردم و نهادهای مردمی مشاوره کرده و نتایج این مشاورهها را در دسترس عموم قرار دهند. در سال های اخیر محصولات تراریخته وارد سفره غذایی مردم ایران شده ولی اطلاع رسانی مناسبی درخصوص فواید آن برای مردم انجام نشده است. از آنجا که ساختار ژنتیکی گیاهان تراریخته از طریق مهندسی ژنتیک تغییر مییابد و این تغییر معمولاً در جهت بهبود مقاومت گیاه به برخی آفات یا بیماریهای گیاهی صورت میگیرد امیدواری وجود دارد که این امر منجر به کاهش مصرف سموم شیمیایی خطرناک شود. با وجود مصرف محصولات تراریخته در ایران، برچسبگذاری روی همه محصولات انجام نشده است و لازم است به اجرای آخرین مقرارت اعلامی سازمان غذا و دارو درخصوص تراریختگی و رخدادهای تراریختگی توجه اساسی شود.