حقوق محیط زیست
ساجده صفیخوانی؛ ارشک حلیساز
چکیده
بررسی علت شکست سیاستهای محیطزیستی حکومتها، مستلزم شناخت روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی است. Ioris (2014) با تمرکز بر رویکردی فلسفی- سیاسی نشان میدهد که در طول سدهی گذشته سه مدل حاکمیت محیطزیستی در کشورهای غربی به اجرا گذاشته شدهاست که تحت تأثیر نظریههای سیاسی هابز، کانت و هگل قرار دارند و نمایندهی سه تغییر و واکنش متفاوت ...
بیشتر
بررسی علت شکست سیاستهای محیطزیستی حکومتها، مستلزم شناخت روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی است. Ioris (2014) با تمرکز بر رویکردی فلسفی- سیاسی نشان میدهد که در طول سدهی گذشته سه مدل حاکمیت محیطزیستی در کشورهای غربی به اجرا گذاشته شدهاست که تحت تأثیر نظریههای سیاسی هابز، کانت و هگل قرار دارند و نمایندهی سه تغییر و واکنش متفاوت به مسائل و مشکلات محیطزیستی هستند. روند اضمحلال محیطزیست، اصلاحات قانونی و نهادی در ایران آشکار میکند که حاکمیت محیطزیستی در ایران نیز روند تکاملی دارد. لذا این سؤال مطرح میشود که آیا روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی کشورهای غربی قابلیت تطبیق با شرایط ایران را دارد؟ بنابراین این پژوهش با تمرکز بر نظریهی Ioris (2014) و استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی ایران را بررسی میکند. بررسی ادبیات اجبار و غیراجبار در قوانین و مقررات محیطزیستی نشان میدهد که نهادهای قانونگذار برای حفاظت از محیطزیست بر اعمال سیاست اجبار تمرکز دارند. علیرغم اینکه غالبیت ادبیات اجبار در قانون راجع به جنگلها (1321) تا قانون حفاظت از خاک (1398) نشان از حاکمیت اندیشهی هابز در حقوق محیطزیستی ایران دارد اما ظرفیّتسازیهای نهادی برای حل مشکلات محیطزیستی و منابع آب نشان میدهد که آنچه که در عمل در مدل حاکمیت محیطزیستی ایران رخ دادهاست برای تشکیل نوع خاصی از حاکمیت محیطزیستی است. در واقع، بارزترین ویژگیهای مدل حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور (ارزیابی اثرات محیطزیستی) و دوران گذر (توسعهی پایدار) بهطور همزمان در دولت سازندگی (سال 1373) وارد حقوق محیطزیستی ایران شدند. علاوه بر این، حکومت در ایران بدون بسترسازی برای ورود به مدل حاکمیت محیطزیستی هگلی، رویکردهای منعطفتری را وارد قوانین و مقررات منابع آب کرده است. مانند افزایش سهم مشارکت بخش خصوصی در سطوح سهگانهی حکمرانی، تقویت ظرفیتهای قانونی شکلگیری ابزارهای بازار مبنا مانند بانک آب در پیشنویس لایحهی قانون آب، معرفی ابزارهای سیاستی خدمات اکوسیستم و پرداخت بهای خدمات برای حل مشکلات منابع آب در مقیاس حوزههای آبخیز. بنابراین میتوان بیان کرد که چارچوبهای مدل حاکمیت محیطزیستی منعطف در کشور ایران نیز ظاهر شدهاست اما با این تفاوت که روند تکاملی مدل حاکمیت محیطزیستی کشور ایران مطابق با کشورهای غربی نیست. بهعبارتی حکومت در ایران بهدنبال پیادهسازی حاکمیت محیطزیستی است که حاصل ترکیب جریمههای حاکمیت قرارداد محور با مشوقهای اقتصادی مبتنی بر تعاملات بازاری مدل حاکمیت محیطزیستی هگلی است. لذا اقدام به ترکیب عناصر مدل حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور با عناصر حاکمیت محیطزیست دوران گذر و مدل حاکمیت محیطزیستی هگلی کردهاست. بهعبارتی در زمانی که قواعد حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور (بهویژه سیاست اجبار) مبنای کار حکومت در مدیریت محیطزیست و منابع طبیعی کشور ایران است، ادبیات سبز و توسعهی پایدار نیز وارد سیاستها و قوانین محیطزیستی میشوند. باید توجه داشت که تمرکز بر چارچوبهای مدل حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور و مدل حاکمیت محیطزیستی منعطف توان حل مسائل و مشکلات محیطزیستی ایران را ندارد، بنابراین لازم است اقدام به طراحی چارچوبهای یک مدل حاکمیت محیطزیستی بومی برای کشور ایران کرد که بر مشارکت گروههای محلی تمرکز دارد. استفاده از چارچوبهای این مدل حاکمیت محیطزیستی پیشنهاد شده باعث کاهش نابرابریهای اجتماعی در حوزههای آبخیز و ایجاد توازن و نظم بین منافع مردم در مقیاس حوزههای آبخیز کوچک و سیاستهای کلان در مقیاس حوزههای آبخیز اصلی میشود.
سمانه باقری
چکیده
پیشینه و هدف: بر اساس گزارش های بین المللی انتشار گاز کربنیک در ایران در حال افزایش است و در حال حرکت به رده های برتر ده کشور اول در انتشار گازکربنیک است، پس پژوهش در این زمینه ضرورت می یابد. هدف این پژوهش، تجزیه و تحلیل تابع انتشار گاز کربنیک و متغیرهای مؤثر در این تابع با استفاده از روش مارکف سوییچینگ با دو رژیم برای ...
بیشتر
پیشینه و هدف: بر اساس گزارش های بین المللی انتشار گاز کربنیک در ایران در حال افزایش است و در حال حرکت به رده های برتر ده کشور اول در انتشار گازکربنیک است، پس پژوهش در این زمینه ضرورت می یابد. هدف این پژوهش، تجزیه و تحلیل تابع انتشار گاز کربنیک و متغیرهای مؤثر در این تابع با استفاده از روش مارکف سوییچینگ با دو رژیم برای دوره زمانی 1975 تا 2018 میلادی است. در پژوهش های انجام شده تابع انتشار گاز کربنیک برای کشور ایران بررسی نشده است. این پژوهش برای نخستین بار به بررسی تابع انتشار گاز کربنیک در کشور ایران می پردازد. هدف این پژوهش بررسی تابع انتشار گاز کربنیک در کشور ایران با بهره گیری از روش مارکوف سوییچینگ است.مواد و روش ها: در این پژوهش از روش مارکف سوییچینگ بهره گرفته شد. در مدلهای مارکف سوئیچینگ، فرآیند سری زمانی، تابعی از یک متغیر تصادفی غیرقابل مشاهده است که، رژیم نام دارد. اگر سری زمانی در طی زمان با تغییر رژیم، تغییر داشته باشد، فرض ثابت بودن پارامترها در مدل های VAR موجه نیست و میتوان از مدلهای MS-VAR به عنوان جایگزینی مناسب استفاده شود. مدل مورد بررسی در این پژوهش، به صورت زیر است:LCO2t = β + LCO2t-1 + LENERGYt + LGDPt + (LGDP)t2 + Utβ عرض از مبدأ،LENERGY لگاریتم مصرف انرژی سرانه، LGDP لگاریتم تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 2005 میلادی، U جمله خطا و (LGDP) 2 مجذور لگاریتم تولید ناخالص داخلی به قیمت سال 2005 میلادی،LCO2t-1 لگاریتم انتشار دی اکسیدکربن برحسب کیلوگرم با یک وقفه و LCOt لگاریتم انتشار دی اکسیدکربن (کیلوگرم در هر تولید ناخالص داخلی به قیمت دلار سال 2010) است. داده های این پژوهش از سایت بانک جهانی گردآوری شده است و از نرم افزار Oxmetrics7 برای برآورد مدل بهره گرفته شد. مدل با دو رژیم، یک رژیم با نوسان بالای انتشار گاز کربنیک و رژیم با نوسان پایین انتشار گاز کربنیک در نظر گرفته شد.نتایج: در این پژوهش دو رژیم، شامل رژیم نوسان بالای انتشار گاز کربنیک و رژیم نوسان پایین، انتشار گاز دیاکسیدکربن بررسی شد. مطابق نتایج، فرضیه منحنی کوزنتس ایران به شکل U معکوس تأیید شد. مطابق نتایج، کشور ایران در ابتدای قسمت نزولی منحنی کوزنتس قرار دارد. در تابع انتشار گاز دی اکسیدکربن، لگاریتم انتشار گاز دی اکسیدکربن با یک وقفه، لگاریتم متغیر مصرف انرژی، لگاریتم تولید ناخالصداخلی حقیقی، لگاریتم مجذور تولید ناخالص داخلی حقیقی، به ترتیب 53/0درصد، 55/0 درصد، 46/0 درصد و 070/0- درصد اثر معنیداری بر انتشار گاز دی اکسیدکربن دارد. بحث: در این مدل عرض از مبدأ رگرسیون وابسته به رژیم است. متغیر وقفه دار لگاریتم انتشار گاز کربنیک، تأثیر مثبت و معنی دار بر لگاریتم انتشار گاز کربنیک داشته است که نشان میدهد با افزایش انتشار گاز دی اکسیدکربن دوره گذشته، انتشار گاز دی اکسیدکربن دوره بعد افزایش مییابد. گاز دیاکسیدکربن منتشر شده در یک دوره تا انتهای دوره به طور کامل جذب نمی شود و مقداری از آن به صورت انباره در محیط باقی می ماند. تمامی متغیرهای مدل با احتمال صفر در تابع معنادار شده است. بر اساس یافته های پژوهش، متغیرهای مصرف انرژی، تولید ناخالص داخلی حقیقی، مجذور تولید ناخالص داخلی حقیقی و متغیر انتشار گاز دی اکسیدکربن با یک وقفه، اثر مثبت و معنی داری بر انتشار گاز دی اکسیدکربن دارند.
اقتصاد محیط زیست
ابوالقاسم گلخندان؛ سمیه صحرائی
چکیده
گسترش میزان استفاده از اینترنت و بالتبع کاهش شکاف دیجیتالی بین کشورهای درحالتوسعه و توسعهیافته، بررسی تأثیر این متغیر را بر روی مصرف انرژی و آلودگی هوا در کشورهای درحالتوسعه مهم جلوه میدهد. در این راستا، هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیر نفوذ اینترنت بر روی مصرف انرژی و انتشار گاز CO2 در ایران با استفاده از دادههای سری زمانی ...
بیشتر
گسترش میزان استفاده از اینترنت و بالتبع کاهش شکاف دیجیتالی بین کشورهای درحالتوسعه و توسعهیافته، بررسی تأثیر این متغیر را بر روی مصرف انرژی و آلودگی هوا در کشورهای درحالتوسعه مهم جلوه میدهد. در این راستا، هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیر نفوذ اینترنت بر روی مصرف انرژی و انتشار گاز CO2 در ایران با استفاده از دادههای سری زمانی 2016-1995 است. نتایج این تحقیق با استفاده از روش همانباشتگی پنج مرحلهای یوهانسن (1992)، حاکی از تأثیر مثبت اینترنت بر مصرف انرژی سرانه در بلندمدت است. یک درصد افزایش در تعداد کاربران اینترنت (در هر 100 نفر)، در بلندمدت، 19/0 درصد سرانه مصرف انرژی را در ایران افزایش میدهد. بر این اساس، حرکت بهسمت سیاستها و برنامههایی که از اینترنت برای کاهش مصرف انرژی در کشور بهرهگیری شود، ضروری است. همچنین، اثر بلندمدت اینترنت بر آلودگی هوا، مثبت اما اندک میباشد. بهگونهای که یک درصد افزایش در تعداد کاربران اینترنت (در هر 100 نفر)، در بلندمدت، میزان انتشار گاز CO2 را در کشور حدود 06/0 درصد افزایش خواهد داد. بر این اساس میتوان گفت که که افزایش میزان استفاده از اینترنت، تهدیدی جدی برای آلودگی هوا در ایران محسوب نمیشود.
اقتصاد محیط زیست
محمد ابراهیمی نژاد
چکیده
جنبش بازاریابی سبز از دهه 1980 به شکلی گسترده مورد توجه شرکت ها و مشتریان قرار گرفته است. این شرکت ها با تولید و ارائه محصولات دوستدار محیط زیست به دنبال کسب مشروعیت اجتماعی هستند، در حالی که مشتریان به دنبال تأثیرگذاری در بینش جامعه به مسایل محیط زیستی هستند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش صادرکنندگان نسبت به بازاریابی ...
بیشتر
جنبش بازاریابی سبز از دهه 1980 به شکلی گسترده مورد توجه شرکت ها و مشتریان قرار گرفته است. این شرکت ها با تولید و ارائه محصولات دوستدار محیط زیست به دنبال کسب مشروعیت اجتماعی هستند، در حالی که مشتریان به دنبال تأثیرگذاری در بینش جامعه به مسایل محیط زیستی هستند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش صادرکنندگان نسبت به بازاریابی سبز و تأثیر آن بر صادرات خاویار ایران صورت گرفته است. برای موفق شدن در عرصه رقابت بین المللی و تبدیل اقتصاد کشور به یک اقتصاد قدرتمند و با ثبات باید از تمام ظرفیت های موجود بهره جست. شرکتهای صادرکننده خاویار از طریق برنامه ریزی بازاریابی سبز صادراتیشان می توانند به عملکرد بالایی در سطح بین الملل دست یابند. برای دستیابی به این مهم شرکت ها بایستی بتوانند علایق و نیازهای خاص هر بازار را شناسایی تا محصول خود را با تکیه بر این نیازها به بازارهای خارجی صادرات نمایند. از طرف دیگر این شرکت ها از طریق صادرات مستقیم و کوتاه نموندن طول زنجیره ارزش می توانند با ایجاد ارزش افزوده، سود ناخاص خود را افزایش دهند. قیمت گذاری نیز میتواند از طریق سیستم های رقابتی حاکم بر هر بازار صورت بگیرد و به گونه ای باشد که بتواند در کنار ویژگی های محصول، مطلوبیت بالایی را برای خریداران به همراه داشته باشد. شرکت ها می توانند با انجام تبلیغات بازاریابی خارجی با تأکید بر ویژگی های فرهنگی، اجتماعی، غذایی، دارویی بر اثربخشی فرآیندهای بازاریابی خود را ارتقاء بخشند.
آموزش محیط زیست
محمد بابایی؛ اسدالله مهرآرا؛ مهرداد متانی؛ محمدرضا باقرزاده
چکیده
مفهوم محیط زیست پاک، یکی از مهمترین و شاخص ترین اصول کلان در سیاستگذاری تمام کشور جهان به شمار می رود. این مسأله به ویژه در میان کشورهایی که از سرمایه های کلان نفت و گاز (که یکی از آلاینده های مهم محیط زیست به شمار می روند) از اهمیت ویژه ای برخوردار می گردد. چرا که امروزه هزینه های انسانی و اقتصادی صرف ...
بیشتر
مفهوم محیط زیست پاک، یکی از مهمترین و شاخص ترین اصول کلان در سیاستگذاری تمام کشور جهان به شمار می رود. این مسأله به ویژه در میان کشورهایی که از سرمایه های کلان نفت و گاز (که یکی از آلاینده های مهم محیط زیست به شمار می روند) از اهمیت ویژه ای برخوردار می گردد. چرا که امروزه هزینه های انسانی و اقتصادی صرف شده در راستای دستیابی به محیط زیست پایدار میلیاردها دلار برآورد می گردد. کشور ایران نیز به سبب برخورداری از صنایع نفت و گاز یکی از کشورهایی است که به مسأله محیط زیست و آلاینده های حاصل از فعالیت آن اهمیت ویژه ای می دهد و همواره درصدد طراحی و اعمال مدل و الگوهایی مختلفی برای کاهش آلاینده های نفت و گاز بوده است. در این مقاله نیز، نویسندگان مساعی خود را صرف طراحی الگوی محیط زیستی توسعه پایدار در صنعت گاز ایران نموده اند. روش تحقیق ترکیبی مبتنی بر تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی – کمی) است. جامعه آماری مقاله حاضر مبتنی بر 1080 نفر بوده و با استفاده از روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری با 25 خبره، مصاحبه عمیق انجام و در بخش کمی، برای سنجش مدل، پرسشنامه محقق ساخته ای با روش نمونه گیری خوشه ای نسبی در بین 285 نفر از نمونه ها توزیع گردید. روایی پرسشنامه با روش صوری و محتوایی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. داده ها با روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی با نرم افزارهای SPSS و AMOS تحلیل گردید. نتایج بخش کیفی حاکی از آن بوده که الگوی محیط زیستی توسعه پایدار دارای 15 بعد به شرح شرایط علی (1. رسالت خدماترسانی، 2. الزامات ایمنی و بهداشت، 3. مسؤولیت اجتماعی)، شرایط زمینه ای (4. آموزش و یادگیری، 5. فرهنگسازی، 6. نگرش و آگاهی مدیران)، شرایط مداخله ای (7. پیمانکاران، 8. تأسیسات و تجهیزات فنی، 9. تکنولوژی و عملیات فنی)، راهبرد ( 10. سیاستگذاریهای میانمدت و بلندمدت وزارت نیرو، 11. نظارت و ارزیابی مستمر بر روند پروژهها، 12. برنامههای مدیریت مصرف مشترکان، 13. برنامههای مدیریت آلایندههای حاصله) و پیامد ( 14. ارتقاء عملکرد زیست محیطی شرکت گاز و 15. حرکت در جهت توسعه پایدار) است. نتایج بخش کمی نشان داد که تمامی ابعاد مدل پارادایمی پژوهش، مورد تأیید واقع شدند.
اقتصاد محیط زیست
ابوالقاسم گلخندان
دوره 4، شماره 65 ، آبان 1398، ، صفحه 37-48
چکیده
از دیدگاه مالی، تمرکززدایی، انتقال مدیریت منابع و انجام مخارج از دولت مرکزی به دولتهای محلی است. بسیاری از مطالعات تجربی پیشین، اجرای تمرکززدایی مالی را یکی از عوامل بهبود و یا تخریب محیط زیست بیان میکنند. بر این اساس، هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر شاخصهای تمرکززدایی مالی بر آلودگی هوا در کشور ایران است. این مطالعه با استفاده ...
بیشتر
از دیدگاه مالی، تمرکززدایی، انتقال مدیریت منابع و انجام مخارج از دولت مرکزی به دولتهای محلی است. بسیاری از مطالعات تجربی پیشین، اجرای تمرکززدایی مالی را یکی از عوامل بهبود و یا تخریب محیط زیست بیان میکنند. بر این اساس، هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر شاخصهای تمرکززدایی مالی بر آلودگی هوا در کشور ایران است. این مطالعه با استفاده از دادههای سری زمانی 1393-1371 به بررسی روابط بلندمدت و کوتاهمدت بین آلودگی هوا، شاخصهای تمرکززدایی مالی، رشد اقتصادی، مصرف انرژی و حجم تجارت پرداخته است. به این منظور از آزمون همجمعی (همانباشتگی) یوهانسن-یوسلیوس و الگوی تصحیح خطای برداری (VECM) استفاده شده است. همچنین، تحلیل دادهها و نتایج به کمک نرمافزار Eviews انجام شده است. بر اساس نتایج بهدستآمده از برآورد مدل به روش VECM، تمرکززدایی مالی درآمد، تمرکززدایی مالی مخارج، تمرکززدایی مالی قدرت خودگردانی، رشد اقتصادی، مصرف انرژی و حجم تجارت، انتشار گاز co2 را در بلندمدت و کوتاهمدت افزایش میدهد. یک درصد افزایش در شاخصهای تمرکززدایی مالی، بهطور متوسط انتشار گاز co2 را در بلندمدت و کوتاهمدت بهترتیب 0/14 و 0/08 درصد افزایش میدهد. بر این اساس اتخاذ سیاستهای مناسب همگام با فراهمکردن بسترهای لازم جهت گسترش تمرکززدایی مالی، بهمنظور کنترل آلودگی هوا در کشور ضروری است.
تنوع زیستی و ایمنی زیستی
سیامک یوسفی سیاه کلرودی؛ فاطمه ذکریاپور؛ محمد ناصحی؛ امیرمحمد علمی
دوره 3، شماره 59 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 19-28
چکیده
ایران از لحاظ اقلیم حیاتی در منطقه تبـادلات جغرافیـای جانوری مهمـی قـرار گرفتـه و از این رو دارای فون ماهیان متنوع و جـالبی است. این پژوهش ضمن شناسـایی گونه های ماهی در سد سیمره در مسیر رودخانه سیمره در استان ایلام به بررسی وضعیت پراکنش ماهیـان و معرفی گونه هـای بـومی و غیـربومی آن ها می پردازد. در طی این تحقیق که در پائیز و ...
بیشتر
ایران از لحاظ اقلیم حیاتی در منطقه تبـادلات جغرافیـای جانوری مهمـی قـرار گرفتـه و از این رو دارای فون ماهیان متنوع و جـالبی است. این پژوهش ضمن شناسـایی گونه های ماهی در سد سیمره در مسیر رودخانه سیمره در استان ایلام به بررسی وضعیت پراکنش ماهیـان و معرفی گونه هـای بـومی و غیـربومی آن ها می پردازد. در طی این تحقیق که در پائیز و زمستان 93 و بهار و تابستان 94 صورت گرفت، نمونه برداری از ماهیان به صورت فصلی با استفاده از دستگاه الکتروشوکر و تورهای دستی و انتظاری در دو ایستگاه در دریاچه سدسیمره و یک ایستگاه در رودخانه سیمره صورت گرفت. به طور کلی 14 گونه متعلق به 12 جنس و 2 خانواده از 2 راسته مربوط به رده ماهیان استخوانی شناسایی شدند. از نظر تعداد گونه، خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) با 97/85 درصد دارای رتبه اول و خانواده Mastacembelidae با 2/15 درصد از کل گونه ها در مرتبه بعدی قرار دارد. همچنین ماهی لوتک (Cyprinion mascrostomum) و کپورچه (Carassius gibelio) به ترتیب با 33/66 و 22/38 درصد تعداد کل، فراوانترین گونه ها و ماهی سونگ (Luciobarbus esocinus) و ماهی برزم (Luciobarbus kersin) هرکدام با فراوانی 0/33 درصد، کمترین فراوانی را دارا بودند. خانواده کپورماهیان بیشترین و در بین آنها ماهی لوتک (Cyprinion mascrostomum) بیشترین پراکنش و ماهی سونگ (Luciobarbus esocinus) و ماهی برزم (Luciobarbus kersin) کمترین پراکنش را در مناطق مطالعاتی داشتند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد 12 گونه از ماهیان بومی و 2 گونه از ماهیان (Ctenopharyngodonidella و Carassiusgibelio) غیربومی به مناطق مورد مطالعه وارد شده است. در بین ایستگاه های مورد مطالعه بیشترین فراوانی مربوط به ایستگاه های 2 و 3 در دریاچه پشت سد سیمره و کمترین فراوانی مربوط به ایستگاه 1 یعنی رودخانه سیمره بودند. همچنین در بین ایستگاه های نمونه برداری، بیشترین تنوع گونه ای مربوط به دریاچه پشت سد و کمترین تنوع گونه ای مربوط به رودخانه بود.