شهرام محمدزاده
چکیده
پیشینه و هدف: مفهوم سرمایه اجتماعی بعد از مطرح شدن موضوع توسعه پایدار در دهه های پایانی قرن بیستم از طرف صاحبنظران مطرح شد. مفهوم محوری سرمایه اجتماعی این است که تعاملات اجتماعی باعث ایجاد شبکه های اجتماعی، تقویت اعتماد، شکل گیری ارزش ها، حمایت از هنجارها و فرهنگ و ایجاد اجتماع می شود. سرمایه اجتماعی و مؤلفه های ...
بیشتر
پیشینه و هدف: مفهوم سرمایه اجتماعی بعد از مطرح شدن موضوع توسعه پایدار در دهه های پایانی قرن بیستم از طرف صاحبنظران مطرح شد. مفهوم محوری سرمایه اجتماعی این است که تعاملات اجتماعی باعث ایجاد شبکه های اجتماعی، تقویت اعتماد، شکل گیری ارزش ها، حمایت از هنجارها و فرهنگ و ایجاد اجتماع می شود. سرمایه اجتماعی و مؤلفه های آن بسیاری از دیدگاه ها، نگرش ها و رفتارهای حفاظت محیط زیست افراد را تحت تأثیر قرار می دهند. رفتار حفاظت از محیط زیست را رفتار طرفدار محیط زیست نیز می نامند. هدف این پژوهش سنجش میزان سرمایه اجتماعی کشاورزان و تأثیر آن در تمایلات رفتاری طرفدار محیط زیست (ترطم) آن ها می باشد.
مواد و روش ها: این تحقیق با دیدمان کمی و روش پیمایش انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه کشاورزان شهرستان ارومیه بود که تعداد 184 نفر از آن ها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن توسط 4 نفر از اساتید مرتبط دانشگاه ارومیه و پایایی آن با ضریب کرونباخ آلفا (75/0 تا 83/) مورد تأیید قرار گرفت. داده های میدانی با روش مصاحبه جمع آوری و با نرمافزار SPSSversion26 و با بهره گیری از آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای و دو نمونه t، مدلسازی رگرسیونی و تحلیل مسیر تحلیل شد.
نتایج: یافته ها نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان کمتر از متوسط است. نتایج مؤلفه های سرمایه اجتماعی هم نشان داد که اعتماد به جامعه درونی، انسجام اجتماعی، مشارکت و تعامل با جامعه درونی (شبکه روابط داخلی) به طور معنی داری بالاتر از میانگین اما اعتماد به جامعه بیرونی، اعتماد به نهادها (بخش دولتی، مدنی و خصوصی) و تعامل روستائیان با جامعه بیرونی (شبکه روابط خارجی) به طور معنی داری پایینتر از میانگین است. اکثریت قریب به اتفاق (95 درصد) کشاورزان تمایلات رفتاری مخرب محیط زیست دارند. متغیرهای اعتماد به نهادهای اجتماعی، شبکه روابط بیرونی، سطح تحصیلات کشاورزان و فرزندان آن ها و میزان بهره مندی از نشریات ترویجی و اینترنت رابطه مثبت معنی دار و متغیرهای سن و تعداد فرزندان رابطه منفی معنی داری با ترطم دارند. به علاوه سطح ترطم در بین کشاورزان شهری و دارای شغل غیر کشاورزی از کشاورزان روستایی و با شغل اصلی کشاورزی بیشتر است. متغیرهای شبکه روابط بیرونی و سطح تحصیلات کشاورزان و فرزندان آن ها در مجموع بیش از 15 درصد تغییرات ترطم کشاورزان را تبیین می کنند که دو متغیر سطح سواد کشاورزان و فرزندان آن ها نقش تعدیل کننده را بازی می کنند.
بحث: بر اساس نتایج پیشنهاد می شود سازمان های دولتی مرتبط با بخش کشاورزی برای تقویت اعتماد و سرمایه اجتماعی، شفافیت و پاسخگویی و مبارزه با فساد را در اولویت کاری خود قرار دهند. دولت با سیاستگذاری و ایجاد بازار مناسب برای محصولات ارگانیک و تدوین سازوکارهای مناسب، رفتار کشاورزان را به سمت رفتارهای طرفدار محیطزیست سوق دهند. هم زمان دستاندرکاران بخش آموزش ترویج سعی نمایند با کانال های ترویجی که در اختیار دارند اطلاع رسانی و آموزش های بیشتری را به ویژه برای کشاورزان مسن ارائه نمایند و این قشر را به فراموشی نسپارند؛ چرا که بیشتر کشاورزان جزء کشاورزان معیشتی و خرده پا و سنتی هستند و آموزش ترویجی باید به این قشر در اولویت باشد. بالاخره توسعه منابع انسانی در نواحی روستایی با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند تا با ارتقاء سطح تحصیلات کشاورزان، رفتارهای آن ها به سمت رفتارهای محیط زیست پسند سوق پیدا کند.