محیط زیست و توسعه فرابخشی

اقتصاد محیط زیست

برآورد بهره‌وری محیط‌زیستی و پیشران‌های آن با تاکید بر تولیدات نامطلوب: تحلیلی از صنایع کارخانه‌ای استان‌های ایران

مهدی فتح آبادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 خرداد 1402

https://doi.org/10.22034/envj.2023.360160.1227

چکیده

این مقاله تغییر بهره‌وری و کارایی زیست‌محیطی صنایع کارخانه‌ای را برای ۳۱ استان ایران در دوره زمانی 98-1394 ارزیابی نمود. در بخش نخست، شاخص بهره‌وری جهانی مالم‌کوئیست-لیونبرگر با لحاظ محصولات نامطلوب فاضلاب و پسماند صنعتی، اندازه‌گیری و سپس به دو جزء تغییر کارایی فنی و پیشرفت تکنولوژیکی تجزیه شد. نتایج بیان می‌دارد پیشرفت تکنولوژیکی ... بیشتر این مقاله تغییر بهره‌وری و کارایی زیست‌محیطی صنایع کارخانه‌ای را برای ۳۱ استان ایران در دوره زمانی 98-1394 ارزیابی نمود. در بخش نخست، شاخص بهره‌وری جهانی مالم‌کوئیست-لیونبرگر با لحاظ محصولات نامطلوب فاضلاب و پسماند صنعتی، اندازه‌گیری و سپس به دو جزء تغییر کارایی فنی و پیشرفت تکنولوژیکی تجزیه شد. نتایج بیان می‌دارد پیشرفت تکنولوژیکی عامل اصلی تغییرات بهره‌وری زیست‌محیطی صنایع کارخانه‌ای استان‌های ایران است. هم‌چنین متوسط تغییر بهره‌وری زیست‌محیطی با کاهش همراه بوده که نشان می‌دهد بنگاه‌های کارخانه‌ای استان‌های ایران در دوره مورد مطالعه از مرز فناوری موجود جهانی عقب‌تر هستند. معیار سازگاری با محیط زیست نشان داد در دوره مورد بررسی، ۱۰ استان سبز و 16 استان زرد بوده‌اند که استان‌های بزرگ هم در زمره استان‌های زرد هستند. در بخش دوم اثر پیشران‌های رشد بهره‌وری زیست‌محیطی با بهره‌گیری از مدل‌های Tobit، Logit و Probit برآورد گردید. یافته‌ها حاکی از آن است رابطه بین درآمد سرانه و رشد بهره‌وری زیست‌محیطی به شکل U معکوس می‌باشد. هم‌چنین افزایش نسبت سرمایه به اشتغال منجر به افزایش رشد بهره‌وری زیست‌محیطی شده؛ اما رشد شدت انرژی‌بری صنایع کارخانه‌ای سبب کاهش بهره‌وری زیست‌محیطی خواهد شد. نظر به نتایج مقاله، سیاست‌گذار باید برنامه‌هایی را برای ترغیب بنگاه‌ها به استفاده یا توسعه فناوری‌های پاک‌تر و صرفه‌جو در انرژی تدوین کند.

مشاهده مقاله

اقتصاد محیط زیست

مدلسازی حسابداری جریان هزینه-مواد و تحلیل چرخه عمر واحد کنسانتره صنعت ذوب روی ایران به منظور کاهش آلودگی های محیط زیستی

حمید سرخیل؛ مهدیه رضازاده بلگوری؛ روانبخش شیردم؛ یوسف عظیمی

دوره 7، شماره 78 ، دی 1401، ، صفحه 71-85

https://doi.org/10.22034/envj.2023.366486.1239

چکیده

پیشینه و هدف: طیف گستردهای از مزایای استفاده از حسابداری جریان هزینه- مواد در کشورهای در حال توسعه قابل مشاهده است. به طوری که به شرکت ها کمک می کند تا هزینه های پنهان خود را شناسایی نمایند، تلفات، ضایعات و اثرات محیط زیستی را کاهش دهند و باعث افزایش کیفیت و رقابت پذیری محصول، بهبود فرآیندها و همچنین بهره وری منابع ... بیشتر پیشینه و هدف: طیف گستردهای از مزایای استفاده از حسابداری جریان هزینه- مواد در کشورهای در حال توسعه قابل مشاهده است. به طوری که به شرکت ها کمک می کند تا هزینه های پنهان خود را شناسایی نمایند، تلفات، ضایعات و اثرات محیط زیستی را کاهش دهند و باعث افزایش کیفیت و رقابت پذیری محصول، بهبود فرآیندها و همچنین بهره وری منابع شوند. معدنکاری روی و صنایع مرتبط به آن مانند تولید کنسانتره و ذوب روی به دلیل آلودگی های فراوان ازجمله آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی به واسطه عناصر سنگین موجود در شیرابه، نیازمند تحلیل چرخه عمر فرآیندی دارند. به طوری که با شناسایی دقیق فرآیندهای جاری در این حوزه، با بهره گیری از روش مدلسازی حسابداری جریان هزینه-مواد می توان ورودی وخروجی ها را به صورت دقیق مورد ارزیابی اقتصادی و تحلیل اثرات محیط زیستی قرار داد.مواد و روش ها: در این تحقیق ضمن بازدید از واحدهای صنعتی ذوب روی و دریافت نظر کارشناسان و تلفیق با پایگاه داده نرم افزار سیما پرو، مدل چرخه حیات و شبکه چرخه عمر محصول و تأثیرات محیط زیستی آن تهیه شده است. با تحلیل چرخه حیات صنعت ذوب روی ایران و با استفاده از بهره وری سبز و محاسبه جریان هزینه - مواد در واحد نمونه انتخابی، به ردیابی جریان مواد پرداخته شده و مدلی برای چرخه حیات روی ارائه شده است. به طوری که از اطلاعات دریافتی از صنعت ذوب روی ایران و همچنین اطلاعات پایگاه داده نرم افزار سیما پرو و پیاده سازی مدل MFCA بر روی داده های مرتبط با تولید کنسانتره و ذوب روی استفاده شده است. در این مدل فرآیندهای ذوب روی و تولید کنسانتره روی به عنوان ورودی و انتشار گازهای گلخانه ای به عنوان خروجی در نظر گرفته شد.نتایج: با تحلیل چرخه حیات صنعت ذوب روی ایران و با استفاده از بهره وری سبز بر طبق رابطه تعادل مواد ترکیب کلسین با اسید سولفوریک به تولید کیک لیچ، نقره، سرب و آلودگی هوا منجر خواهد شد و برآوردهای تحقیق حاضر نشان می دهد که برای تولید یک تن شمش روی، میزان آلودگی هوا ۷ کیلوگرم خواهد بود. حسابداری هزینه جریان مواد در واحد لیچینگ مجموعه صنعتی مورد نظر نشان می دهد که بهازاء 5070 کیلوگرم مواد ورودی با هزینه یا بهاء 12،350،000 تومان، هزینه سیستم 30،000،000 تومانی و هزینه انرژی 1،950،000 تومانی به مقدار تولید 3549 کیلوگرم محصول با هزینه یا بهاء 9،100،000 تومان دست می یابد، به طوری که 1536 کیلوگرم هم تولید باطله با هزینه 3،250،000 تومان ارزیابی گردیده است.بحث: با ارائه الگوهای کامل چرخه حیات برای فرآیند ذوب روی و به صورت ویژه فرآیند کنسانتره ذوب روی، ورودی و خروجی های زنجیره تولید مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج ارزیابی چرخه عمر و بهره وری سبز، نشان میدهد که ذوب روی آلودگی بیشتری نسبت به تولید کنسانتره ایجاد می نماید. بنابراین با دستیابی دقیق به هزینه جریان مواد اشاره شده، در فرآیند تولید کنسانتره ذوب روی می تواند ضمن به حداقل رساندن تلفات، با کاهش میزان آلایندگی محیط زیستی، ضمن کاهش هزینه های مستقیم، با افزودن بر مقدار ستانده اقتصادی موجب رشد و توسعه مجموعه شود.

اقتصاد محیط زیست

تأثیر تمرکززدایی مالی بر آلودگی هوا در ایران در قالب یک الگوی تصحیح خطای برداری (VECM)

ابوالقاسم گل‌خندان

دوره 4، شماره 65 ، آبان 1398، ، صفحه 37-48

چکیده

از دیدگاه مالی، تمرکززدایی، انتقال مدیریت منابع و انجام مخارج از دولت مرکزی به دولت‌های محلی است. بسیاری از مطالعات تجربی پیشین، اجرای تمرکززدایی مالی را یکی از عوامل بهبود و یا تخریب محیط زیست بیان می‌کنند. بر این اساس، هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر شاخص‌های تمرکززدایی مالی بر آلودگی هوا در کشور ایران است. این مطالعه با استفاده ... بیشتر از دیدگاه مالی، تمرکززدایی، انتقال مدیریت منابع و انجام مخارج از دولت مرکزی به دولت‌های محلی است. بسیاری از مطالعات تجربی پیشین، اجرای تمرکززدایی مالی را یکی از عوامل بهبود و یا تخریب محیط زیست بیان می‌کنند. بر این اساس، هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر شاخص‌های تمرکززدایی مالی بر آلودگی هوا در کشور ایران است. این مطالعه با استفاده از داده‌های سری زمانی 1393-1371 به بررسی روابط بلندمدت و کوتاه‌مدت بین آلودگی هوا، شاخص‌های تمرکززدایی مالی، رشد اقتصادی، مصرف انرژی و حجم تجارت پرداخته است. به این منظور از آزمون هم‌جمعی (هم‌انباشتگی) یوهانسن-یوسلیوس و الگوی تصحیح خطای برداری (VECM) استفاده شده است. هم‌چنین، تحلیل داده‌ها و نتایج به کمک نرم‌افزار Eviews انجام شده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از برآورد مدل به روش VECM، تمرکززدایی مالی درآمد، تمرکززدایی مالی مخارج، تمرکززدایی مالی قدرت خودگردانی، رشد اقتصادی، مصرف انرژی و حجم تجارت، انتشار گاز co2 را در بلندمدت و کوتاه‌مدت افزایش می‌دهد. یک درصد افزایش در شاخص‌های تمرکززدایی مالی، به‌طور متوسط انتشار گاز co2 را در بلند‌مدت و کوتاه‌مدت به‌ترتیب 0/14 و 0/08 درصد افزایش می‌دهد. بر این اساس اتخاذ سیاست‌های مناسب همگام با فراهم‌کردن بسترهای لازم جهت گسترش تمرکززدایی مالی، به‌منظور کنترل آلودگی هوا در کشور ضروری است.

اقتصاد محیط زیست

جایگاه خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین

سلیمه عبادی قاجاری

دوره 3، شماره 60 ، شهریور 1397، ، صفحه 29-48

چکیده

اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی موجود در آن‌ها جریانی از کالاها و خدمات ضروری برای زندگی بشر، رونق اقتصادی و دیگر جنبه‌های رفاه را فراهم می‌کنند. بسیاری از این خدمات در سرازیری سقوط هستند که نادیده گرفتن آنها در تصمیم‌ گیری‌ها و برنامهریزیهای توسعه عواقب بالقوهای در پی دارد. بنابراین، گنجاندن خدمات اکوسیستم در برنامه‌ ریزی ... بیشتر اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی موجود در آن‌ها جریانی از کالاها و خدمات ضروری برای زندگی بشر، رونق اقتصادی و دیگر جنبه‌های رفاه را فراهم می‌کنند. بسیاری از این خدمات در سرازیری سقوط هستند که نادیده گرفتن آنها در تصمیم‌ گیری‌ها و برنامهریزیهای توسعه عواقب بالقوهای در پی دارد. بنابراین، گنجاندن خدمات اکوسیستم در برنامه‌ ریزی توسعه بالأخص برنامه‌ ریزی کاربری زمین از اهمیت حیاتی برخوردار است. هدف مقالۀ حاضر شناسایی و معرفی روشهای یکپارچه سازی خدمات اکوسیستم در فرایند برنامه ریزی است. مقالۀ حاضر از نوع کاربردی توسعه ای بوده و روش انجام آن توصیفی است. بدین منظور، در مقاله حاضر سعی شده است تا ضمن تعریف مفاهیم مرتبط، به تشریح رابطۀ بین آن ها پرداخته شود. از این رو، روش های قابل استفاده جهت هماهنگ سازی خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین معرفی شده اند که از جملۀ آن ها می توان به روش های IES، SEA و GI اشاره کرد. سپس، با ارائۀ نمونه های مطالعاتی در چین، هاوایی و بریتانیا که با استفاده از خدمات اکوسیستم به برنامه ریزی کاربری زمین پرداخته اند، جایگاه خدمات یکپارچه اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین مشخص شده است. درنهایت، سعی شده است تا اصولی جهت یکپارچه سازی خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین استخراج شود.

اقتصاد محیط زیست

ارزیابی ارزش‌های بوم‌شناختی تالاب‌های استان اصفهان (مطالعه موردی: تالاب گاوخونی)

دوره 2، شماره 58 ، دی 1396، ، صفحه 31-42

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی عملکردهای بومشناختی تالابهای استان اصفهان با تأکید بر تالاب گاوخونی با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بررسی منابع است. تالاب گاوخونی با پهنهای به وسعت 41371 کیلومتر مربع یکی از مهم‌ترین عوامل پیدایش، پایداری و استمرار حیات در طول چند هزار سال گذشته در بخش مرکزی ایران زمین بوده است. ... بیشتر هدف از این پژوهش بررسی عملکردهای بومشناختی تالابهای استان اصفهان با تأکید بر تالاب گاوخونی با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بررسی منابع است. تالاب گاوخونی با پهنهای به وسعت 41371 کیلومتر مربع یکی از مهم‌ترین عوامل پیدایش، پایداری و استمرار حیات در طول چند هزار سال گذشته در بخش مرکزی ایران زمین بوده است. گاوخونی یکی از 22 تالاب بینالمللی ایران از مجموع 1847 تالابی است که تاکنون بهصورت رسمی در سیاههی تالابهای کنوانسیون رامسر پذیرفته شدهاند. افزون بر آن بهدلیل میزبانی دیرینه و شایسته از پرندگان مهاجر، توسط سازمان بینالمللی حیات پرندگان بهعنوان یکی از مناطق مهم برای زیست پرندگان تشخیص داده شده است. تخریب پوششگیاهی تالاب و اطراف آن در اثر پیشروی کویر و چرای بیرویه دام در منطقه، قطع یکسره بیشهزارها و درختچههای اطراف تالاب، ورود پسابهای صنعتی و شهری به رودخانه زایندهرود و تالاب گاوخونی و صید و شکار بیرویهی ماهی و پرندگان از مهمترین عوامل تهدید کنندهی این تالاب محسوب میشوند. هدف از این پژوهش بررسی عملکردهای اکولوژیکی تالاب گاوخونی و حفاظت از آن با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بررسی منابع است. کارکردهای اصلی تالاب گاوخونی شامل حمایت از تنوعزیستی و تعدیل اقلیمی، خدمات منحصر به فرد آن شامل توریسم، میراث فرهنگی و آموزش و تولیدات تالاب شامل چرای دام و استفاده مردم محلی است. از آنجاییکه تخریب این تالاب در تمامی ایعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی تأثیر میگذارد، لازم است سیاستها و برنامهریزیهای صحیح برای حفظ این اکوسیستم با ارزش بهکار گرفته شود.

محیط زیست و توسعه فرابخشی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 8 (1402)

دوره 7 (1401)

دوره 6 (1400)

دوره 5 (1399)

دوره 4 (1398)

دوره 3 (1397)

دوره 2 (1396)

دوره 1 (1395)

موضوعات = اقتصاد محیط زیست

برآورد بهره‌وری محیط‌زیستی و پیشران‌های آن با تاکید بر تولیدات نامطلوب: تحلیلی از صنایع کارخانه‌ای استان‌های ایران

چکیده

مدلسازی حسابداری جریان هزینه-مواد و تحلیل چرخه عمر واحد کنسانتره صنعت ذوب روی ایران به منظور کاهش آلودگی های محیط زیستی

چکیده

تأثیر تمرکززدایی مالی بر آلودگی هوا در ایران در قالب یک الگوی تصحیح خطای برداری (VECM)

چکیده

جایگاه خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین

چکیده

ارزیابی ارزش‌های بوم‌شناختی تالاب‌های استان اصفهان (مطالعه موردی: تالاب گاوخونی)

چکیده