TY - JOUR ID - 166451 TI - مطالعه تأثیرات علمی، اقتصادی و اجتماعی پژوهش‌های حوزه محیط زیست ایران JO - محیط زیست و توسعه فرابخشی JA - ENVJ LA - fa SN - AU - آزادی احمدآبادی, قاسم AU - عبدی, ساجده AU - رمضانی, ابوذر AD - گروه پژوهشی ارزیابی سیاست‌ها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران AD - معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تهران، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 7 IS - 78 SP - 38 EP - 55 KW - علم‌سنجی دگرسنجی KW - علوم محیط زیست تأثیر علمی KW - تأثیر اقتصادی KW - تأثیر اجتماعی DO - 10.22034/envj.2023.351434.1217 N2 - پیشینه و هدف: رویکرد جدید به محیط­زیست در قرن حاضر و در نظر گرفتن آن به‌عنوان یک جزء از سرمایه ملی کشورها، لزوم حفظ آن با به‌کارگیری فناوری‌های پاک هم­چون فناوری­ زیستی تبدیل به مهم‌ترین دغدغه‌های بشر در سده حاضر شده است. در فصل سوم سند نقشه جامع علمی کشور که به اولویت‌های علم و فناوری کشور اختصاص پیدا کرده، در اولویت الف خود در بخش فناوری، «فناوری‌های محیط­زیستی» را مطرح نموده و خواستار هدایت سرمایه‌ها، هدایت نظام آموزشی و اصلاح و تجدید ساختارها و فرایندها به‌منظور رشد سریع این حوزه شده است. لذا هدف این پژوهش، مطالعه تأثیرات علمی، اقتصادی و اجتماعی پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه محیط­زیست به جهت انعکاسی شفاف از وضعیت فعلی حوزه مذکور در کشور ایران است.مواد و روش ­ها: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از رویکرد کمّی و علم‌سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش 10268 مقاله از پایگاه اسکوپوس در حوزه محیط­زیست طی سال‌های 2012 تا 2021 بوده است که با بهره‌گیری از روش ­های کتابخانه­ ای به‌منظور مبانی نظری و تحلیل کتاب‌سنجی گذشته ­نگر ، پژوهش‌های علمی حوزه محیط­زیست را از نظر روند انتشار مقالات، وضعیت استنادات ثبت اختراع و وضعیت خوانندگان در بسترهای شبکه‌های مختلف شبکه اجتماعی مورد مطالعه قرار می‌دهد. هم­چنین در راستای بررسی میزان انعکاس مقاله‌ها در رسانه‌های اجتماعی از داده‌های پایگاه آلتمتریک بهره‌برداری شده و داده‌های به دست آمده از آن پایگاه در نرم‌افزار اس ­پی­ اس ­اس مورد تحلیل آماری قرار گرفته است. درزمینه تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها در این نرم افزار از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است.نتایج: یافته‌ها نشان دادند بیشترین انتشار تولیدات علمی در سال 2021، بالاترین استناد به تولیدات علمی حوزه «محیط زیست» در سال 2018 و بیشترین تأثیر استناد با وزن نرمال شده به سال‌های 2021 و 2019 تعلق دارد. هم­چنین بیشترین و کمترین امتیاز وزن استناد مقالات مربوط به سال ­های 2021 و 2014 است. علاوه‌براین، بهره ­برداری از پژوهش ­ها در جهت خلق محصولات محیط­زیستی در سال 2012 به‌مراتب بهتر از سایر سال­ ها در دهه مورد بررسی بوده است و تعداد ثبت اختراعاتی که در سال 2012 (سال ابتدایی دهه مورد بررسی) به تولیدات علمی و پژوهشی کشور ایران در حوزه زیست فناوری استناد کرده­اند نیز بیشتر از سایر سال­ های مورد بررسی است و این اختلاف به دلیل استفاده تولیدات علمی یاد شده توسط تعداد زیادی از ثبت اختراعات است که باعث رؤیت­پذیری آن­ها می­شود. بالاترین میزان انعکاس حوزه محیط زیست در شبکه‌های اجتماعی به ترتیب به نرم‌افزار مندلی، استناد دایمنشن، توییت کاربران، رسانه‌های خبری و فیس‌بوک تعلق داشت.بحث: به‌منظور افزایش رشد اقتصادی و حمایت و حفاظت از حقوق ثبت اختراع حوزه محیط زیست می­ بایست فراهم­سازی زمینه­ های لازم مانند قوانین و مقررات و سایر زیرساخت­ های ضروری در دستور کار سیاست­گذاری اقتصادی کشور قرار گیرد. از نگاهی دیگر، انتساب دقیق پیشرفت‌های اقتصادی و فناورانه به مطالعات و پژوهش‌ها کاری سخت و پیچیده است. سامانه‌های جهانی که به‌منظور رصد فعالیت‌های علمی منتشرشده در سطح بین‌الملل اختصاص یافته‌اند تلاش کرده‌اند ارتباطات پژوهش‌ها با پروانه‌های ثبت اختراع را پیگیری کرده و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری اقتصادی آن­ ها را تا حدی مشخص کنند. در هر صورت، به‌طور واقعی و عینی داده‌های دقیقی مبنی بر این­که کدام‌یک از پژوهش‌های حوزه محیط زیست به چه میزان دستاورد اقتصادی منجر شده، امری دشوار و تقریباً ناممکن است. UR - https://www.envjournal.ir/article_166451.html L1 - https://www.envjournal.ir/article_166451_914c16d462403f705fba2d49a28abf7c.pdf ER -