توسعه پایدار
دوره 1، شماره 57 ، مهر 1395، ، صفحه 1-18
چکیده
این تحقیق با هدف توسعه و تدوین چارچوبی برای استقرار نظام ارزیابی اثر پایداری در ایران انجام شد. در این رابطه با استفاده از روش تحقیق میان فرهنگی، مباحثی شامل: هستیشناسی، مفاهیم روششناسی، رهیافت‌ها و تجارب مورد بررسی قرار گرفت. طی روش نمونه‌گیری، از موارد ویژه که روشی هدفمند است، نظرات متخصصان (7 نفر)، کارشناسان (6 نفر)، سیاستگذاران ...
بیشتر
این تحقیق با هدف توسعه و تدوین چارچوبی برای استقرار نظام ارزیابی اثر پایداری در ایران انجام شد. در این رابطه با استفاده از روش تحقیق میان فرهنگی، مباحثی شامل: هستیشناسی، مفاهیم روششناسی، رهیافت‌ها و تجارب مورد بررسی قرار گرفت. طی روش نمونه‌گیری، از موارد ویژه که روشی هدفمند است، نظرات متخصصان (7 نفر)، کارشناسان (6 نفر)، سیاستگذاران (5 نفر) و اعضای سازمانهای غیردولتی (5 نفر) در مورد هفت مسأله و موضوع کلیدی بررسی گردید: هستیشناسی و ابعاد SIA، کارگزاران و مجریان، جهتگیریها و اولویتها، مسائل قانونی و حقوقی، جایگاه بخشهای دانشگاهی و تحقیقاتی و سطح اجرایی. نتایج نشان داد که علیرغم وجود دیدگاه مناسب نسبت به اثربخشی نظام ارزیابی اثر پایداری در ساماندهی فعالیتهای توسعه، در بسیاری موارد تعارض وجود دارد، بهطوریکه بعضی آن را زیر بخش ارزیابی محیطزیستی میدانند؛ که این موضوع بیانگر، نبود ظرفیت فرهنگی و معرفت‌شناسی در دستاندرکاران ذیربط فعالیتهای توسعه در کشور است. بر این اساس برنامهای اجرایی شامل پنج مرحله: ظرفیتسازی، توسعه و تجهیز نهادی، برنامهریزی، اجرا و ارزشیابی با اولویت ظرفیتسازی در نهادها و سازمانها و افراد تأثیرگذار بر فعالیتهای توسعه در افق‌های زمانی مختلف پیشنهاد گردید.
منابع آب
زهره فنی
دوره 2، شماره 58 ، دی 1396، ، صفحه 1-16
چکیده
تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین از جمله مهمترین مشکلات انسان در چند دهه اخیر به حساب میآید. بهطوریکه این تغییرات بهصورت مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی انسان تاثیر زیادی گذاشته است. بحرانهای زیستمحیطی موجود در ایران از جمله کمبود بارش، خشک شدن رودها، تالابها و دریاچهها باعث بروز مخاطرات و آسیبپذیری طبیعی و انسانی ...
بیشتر
تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین از جمله مهمترین مشکلات انسان در چند دهه اخیر به حساب میآید. بهطوریکه این تغییرات بهصورت مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی انسان تاثیر زیادی گذاشته است. بحرانهای زیستمحیطی موجود در ایران از جمله کمبود بارش، خشک شدن رودها، تالابها و دریاچهها باعث بروز مخاطرات و آسیبپذیری طبیعی و انسانی شده است. در این میان خشک شدن دریاچه ارومیه بهعنوان یک بحران ملی میتواند در ایجاد مشکلات و مخاطرات طبیعی و انسانی نقش مهمی را بازی کند. در این مقاله به بررسی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر مخاطرات و آسیبپذیری طبیعی و انسانی ناحیه پیرامون پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. داده‌های پژوهش از سازمانها و مراکز مربوطه جمعآوری شده بهوسیله نرمافزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تجزیه و تحلیل شده است. نتایج و پیشبینیهای این پژوهش نشان میدهد که با توجه به سکونت بیش از 3 میلیون نفر در پیرامون دریاچه ارومیه، وجود باغات، زمینهای کشاورزی و گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی، در صورت خشکی کامل این دریاچه سکونت و سلامت محیطزیست در این ناحیه با مشکلات جدی مواجه می‌شود و از بین رفتن منابع غذایی و حیاتی باعث بروز تنشهای قومی و اجتماعی در منطقه خواهد شد.
توسعه پایدار
زهره فنی؛ مصطفی شمسایی
دوره 3، شماره 59 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 1-18
چکیده
امروزه شهرها به دلیل نقش و کارکردها در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی و در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی بزرگترین و مهمترین زیستگاه انسان محسوب می شوند به گونه ای که کلانشهرها امروزه نقش مهم و موثری در تولیدات جهانی ایفا می کنند. از این رو شهرها به عنوان بزرگترین واحدهای مصرف کننده انرژی در سطح جهان تلقی می شوند ...
بیشتر
امروزه شهرها به دلیل نقش و کارکردها در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی و در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی بزرگترین و مهمترین زیستگاه انسان محسوب می شوند به گونه ای که کلانشهرها امروزه نقش مهم و موثری در تولیدات جهانی ایفا می کنند. از این رو شهرها به عنوان بزرگترین واحدهای مصرف کننده انرژی در سطح جهان تلقی می شوند که در صورت استفاده ناصحیح و غیر اصولی از انرژی بزرگترین چالشهای جهانی را پدید می آورند. کشورها سعی می کنند در پی مقابله با این چالشها رفتار صحیح و خردمندانه ای برگزینند. بی شک نگاه سیستمی به این مقوله نگاه صحیح و اصولی بوده و توجه به مسائل اجتماعی از زمینه های مهم و اساسی، جهت بررسی و کنکاش می باشد. پژوهش حاضر به بررسی مبانی نظری رویکردهای مواجه با بحران انرژی می پردازد و تحلیل می کند که راهکارها و تمهیدات دولت ها در سطوح مختلف از جمله ( تواقفنامه های بین المللی، استفاده از فناوری و تکنولوژی سبز، افزایش قیمت حامل های انرژی و...) به تنهایی و بدون حمایت از اندیشه سبز همگانی ( سبک زندگی پایدار) نمی تواند در جهت مواجه با این بحران به خوبی عمل کند. سبک زندگی پایدار شیوه ای از زندگی است که بر کاهش استفاده فرد و جامعه از منابع طبیعی تأکید دارد. افرادی که این روش زندگی را بر می‌گزینند تلاش می‌کنند تا با تغییر عادت‌های رفت‌وآمد، مصرف انرژی، و رژیم غذایی کربن دی اکسید کمتری تولید کنند. طرفداران این روش زندگی سعی می‌کنند زندگی خود را با پایداری محیط زیست و احترام به رابطه همزیستی با طبیعت وفق دهند.
پویا پروین؛ محمدمهدی ضرابی
دوره 3، شماره 60 ، شهریور 1397، ، صفحه 1-16
چکیده
حرکت به سمت پایداری و سیاست‌های توسعه پایدار همواره یکی از پاسخ‌های اساسی به معضلات محیط زیستی بوده‌است که دولت‌های مختلف، با وضع و تنظیم آن ها تلاش در کاهش مشکلات جامعه خود را داشته اند. این سیاستها عموما ساختارهای کلی گوناگون و حتی متفاوتی با یکدیگر دارند که با توجه به نیازها، معضلات و موقعیت جغرافیایی متفاوت است.در این پژوهش ...
بیشتر
حرکت به سمت پایداری و سیاست‌های توسعه پایدار همواره یکی از پاسخ‌های اساسی به معضلات محیط زیستی بوده‌است که دولت‌های مختلف، با وضع و تنظیم آن ها تلاش در کاهش مشکلات جامعه خود را داشته اند. این سیاستها عموما ساختارهای کلی گوناگون و حتی متفاوتی با یکدیگر دارند که با توجه به نیازها، معضلات و موقعیت جغرافیایی متفاوت است.در این پژوهش سعی داریم با بررسی منشورهای عمومی و بررسی موردی شهرهای موفق در زمینه پایداری، الگویی جامع در این راستا ارائه دهیم. در همین جهت پس از بررسی منشورهای عمومی توسعه پایدار، شهرهایی به عنوان الگوهای سیاست های خاص در راستای پایداری در نظر گرفته شدند. سئول به عنوان شهری که از طریق بهینه سازی فضاهای خرد شهری به توسعه شهری پایدار دست یافت، بارسلونا با بهبود سیاست‌های حمل و نقل و تردد شهری، کپنهاگ با سیاست‌های کاهش استفاده از خودروهای شخصی به کمک افزایش فرهنگ دوچرخه‌سواری و حمل و نقل عمومی، کورتیبا به وسیله بهبود پلان کلی شهر، ونکوور با برنامه ریزی مرحله‌ای از لحاظ زمانی و پورتلند با برنامهریزی منطقه‌ای و سیاست‌های توسعه ای بر اساس لبه‌های رشد شهر، انتخاب شدند.در آخر، با در نظر گرفتن تمام موارد فوق به این نتیجه خواهیم رسید که این اقدامات به دو دسته عمومی و متناسب با بستر تقسیم میشوند، که با تحلیل بسترهای متفاوت و امکانات موجود در دیگر سرزمین‌ها، بسیاری از این روش‌ها قابل تعمیم به دیگر بسترها هستند.
منابع آب
دانیال ادیب طالقانی؛ بهنوش خوش منش
دوره 4، شماره 66 ، بهمن 1398، ، صفحه 1-18
چکیده
یکی از اثرات تغییرات اقلیمی در دهه های اخیر، تغییرات چرخه های آبی در مناطق مختلف زمین بوده است. از آن جا که این تغییرات میتواند اقتصاد و مهم تر از آن سلامت انسان را تحت تاثیر قرار دهد، مطالعه روند پارامترهای تاثیرگذار برای آمادگی انسان در برابر مشکلات اقتصادی، کمبود آب و غیره در آینده، امری بسیار مهم و ضروری شده است. لذا در این ...
بیشتر
یکی از اثرات تغییرات اقلیمی در دهه های اخیر، تغییرات چرخه های آبی در مناطق مختلف زمین بوده است. از آن جا که این تغییرات میتواند اقتصاد و مهم تر از آن سلامت انسان را تحت تاثیر قرار دهد، مطالعه روند پارامترهای تاثیرگذار برای آمادگی انسان در برابر مشکلات اقتصادی، کمبود آب و غیره در آینده، امری بسیار مهم و ضروری شده است. لذا در این تحقیق، مطالعه روند تغییرات هیدرواقلیمی حوضه آبخیز کن مورد بررسی قرار گرفت که بر اساس نتایج این تحقیق که ابتدا دوره 30 ساله 2014-1985 را تحت آزمون من-کندال و رگرسیون خطی مورد بررسی قرار داد، در این دوره میزان تغییرات اقلیمی به کندی پیش می رود که شامل کاهش اندک بارش و افزایش تبخیر و تعرق پتانسیل و در نتیجه کاهش دبی رودخانه می شود. هم چنین با مطالعه روند تغییرات در سه دوره آتی 2060- 2030 و 2090 توسط مدل GISS-AOM از سری مدل های گردش عمومی، نتایج حاکی از آن است که تبخیر و تعرق روند افزایشی خود را ادامه خواهد داد ولی بارش با وجود نوسانات در دوره های زمانی خاص روند کاهشی خواهد داشت و هم چنین میانگین دمای منطقه که با تبخیر و تعرق رابطه مستقیم دارد، در مقایسه با میاگین دمای جهانی تا اواسط قرن 21 کم تر و بعد از آن بیش تر می شود.
مرجان امیدی؛ حمیدرضا ریاحی؛ علی جعفری
دوره 4، شماره 64 ، مرداد 1398، ، صفحه 1-10
چکیده
صنعتی شدن شهرها باعث آلودگی بیش از حد شده به طوری که در شهرهای بزرگ این مسئله به موضوعی جدی تبدیل شده است. رشد روزافزون جمعیت از یک سو و تاسیس کارخانجات از سوی دیگر باعث بحرانیتر شدن این موضوع میباشد. در نتیجه اهمیت فضای سبز پررنگتر از همیشه مورد بررسی قرار می گیرد. با شناخت فضای سبز و خصوصیات کمی و کیفی آن میتوان برنامه ...
بیشتر
صنعتی شدن شهرها باعث آلودگی بیش از حد شده به طوری که در شهرهای بزرگ این مسئله به موضوعی جدی تبدیل شده است. رشد روزافزون جمعیت از یک سو و تاسیس کارخانجات از سوی دیگر باعث بحرانیتر شدن این موضوع میباشد. در نتیجه اهمیت فضای سبز پررنگتر از همیشه مورد بررسی قرار می گیرد. با شناخت فضای سبز و خصوصیات کمی و کیفی آن میتوان برنامه ریزی های لازم را برای آینده پیش بینی کنیم. در این مطالعه به بررسی خصوصیات کمی و کیفی که شامل نوع گونه، شادابی، قطر برابر سینه و ارتفاع درختان پرداخته شده است. سپس نمودار طبقات قطری رسم شدند و مشخص شدند تعداد درختان در طبقات قطری پایین تر بیش تر از طبقات قطری بالا می باشد و هرچه به سمت طبقات قطری بالا برویم از تعداد درختان کاسته می شود. در پارک شهری قلمستان بیش ترین ارتفاع مربوط به درختان کاج و کم ترین ارتفاع نیز مربوط به درختان زبان گنجشک بود. هم چنین طبق نتایج مشخص شد درختان پارک قلمستان از شادابی خوبی برخوردار هستند. تنوع و غنای گونه ای نیز با استفاده از نرم افزارهایPAST و Ecological-Methodology حساب شدند و نتایج غنای مارگالف و منهنیک به ترتیب برابر با 0/765 و 0/228 و تنوع سیمپسون و شانون- وینر نیز به ترتیب برابر با 0/992 و 0/030 میباشند. نتایج به دست آمده حاکی از بالا بودن تنوع گونه ای و غنای زیستی خوب پارک قلمستان هستند.
فاطمه ایزدی؛ عاطفه چمنی؛ رسول زمانی احمدمحمودی
چکیده
پیشینه و هدف: یکی از مهمترین گونه های گیاهی مهاجم ایران، درخت کهور آمریکایی (Prosopis juliflora) است که گستره بزرگی از جنوب و جنوب شرق ایران را تحت کنترل خود در آورده است. اثر این گونه به حدی است که کهور آمریکایی، گونه غالب و در مواردی تنها گونه درختی در بیشتر اکوسیستم های ساحلی جنوب ایران بشمار می آید. صرف نظر از تخلیه آب های زیر ...
بیشتر
پیشینه و هدف: یکی از مهمترین گونه های گیاهی مهاجم ایران، درخت کهور آمریکایی (Prosopis juliflora) است که گستره بزرگی از جنوب و جنوب شرق ایران را تحت کنترل خود در آورده است. اثر این گونه به حدی است که کهور آمریکایی، گونه غالب و در مواردی تنها گونه درختی در بیشتر اکوسیستم های ساحلی جنوب ایران بشمار می آید. صرف نظر از تخلیه آب های زیر زمینی به عنوان تنها منبع آب شرب جوامع محلی و از بین بردن غذای دام، ساده سازی اکوسیستم به تنها یک گونه درختی، زنگ خطر جدی برای از دست روی تعادل آن و بروز اثرات جدی اقتصادی و اجتماعی است. با توجه به اهمیت مدیریت درختان کهور آمریکایی در جنوب ایران، این تحقیق به شناسایی گسترهی انتشار درختان کهور آمریکایی با استفاده از پردازش تصاویر ماهوارهای پرداخته است.مواد و روش ها: از میان 45 گونه ی شناسایی شده از جنس Proposis، تعداد کمی از آن ها مخصوصاً کهور آمریکایی به عنوان گونه های مهاجم شناخته می شوند. این گیاه در اروپا به عنوان تهدید کننده ترین گیاه مهاجم شناخته می شود. در فهرست قرمز اتحادیه بینالمللی حفاظت از محیط زیست، از کهور آمریکایی به عنوان یکی از 100 گونه ی مهاجم تهدید کننده دنیا نام برده شده است. در این مطالعه، منطقه ای به وسعت 1850 کیلومتر مربع در حد فاصل دو شهر سیریک تا جاسک کهنه مورد بررسی قرار گرفت. برای تهیه نقشه پوشش درختی منطقه، از پردازش سلول-مبنای تصاویر ماهواره لندست 8 (سنجنده OLI) استفاده شد. واحدهای اراضی (نواحی با پوشش خاک و گیاه همکن) با بهره گیری از پردازش شیگرای تصاویر ماهواره لندست 8 تولید گردید. در آخر، طبقات غالبیت کهور آمریکایی نسبت به سایر درختان در هر واحد محاسبه و تغییرات تراکم تاج پوشش هر طبقه با استفاده از شاخص گیاهی سنجنده مودیس در یک دوره 20 ساله مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.نتایج: بر اساس نتایج حاصل، 13417 هکتار از منطقه مورد مطالعه توسط انواع درختان پوشیده شده است. طبقه درختان کهور آمریکایی به عنوان دومین طبقه درختی وسیع (وسعت 3991 هکتار، 29 درصد از کل پوشش درختی) با توزیعی ناهمگن و اغلب در نواحی با خاک های سبک و شور موجود در مسیر آبراهه ها قرار گرفته اند. مناطقی با غالبیت شدید کهور (بیش از 60 درصد)، معادل 11 درصد وسعت منطقه دیده شد که بیشتر در قسمت های مرکزی منطقه قرار دارند. بحث: نتایج حاصل از طبقه بندی تصاویر ماهواره ای نشان داد که نواحی به شدت اشغال شده توسط درختان کهور آمریکایی بیشتر در امتداد رودخانه ها و مسیلهای اصلی است که از ارتفاعات شرقی به سمت آب های تنگه هرمز امتداد یافته است. بدین ترتیب، نزدیکی به رودخانهها و آبراهه ها را میتوان به عنوان یکی از مهم ترین عوامل محیطی مؤثر در شیوع این درختان در نظر گرفت. در نواحی با غالبیت شدید درختان کهور آمریکایی، انتظار می رود تا زیست توده گیاهی افزایش چشمگیری داشته باشد. در این مطالعه، اعداد بالای NDVI در واحدهای طبقه 4 نیز گویای این مطالب است. با این حال، نکته قابل توجه، نرخ افزایشی مقادیر متوسط این شاخص گیاهی در طول 20 سال گذشته در واحدهای طبقه 4 است که هم اکنون نیز با سرعت بالایی در حال افزایش و متوسط NDVI آن از سال 2017 میلادی از مقدار 5/0 عبور کرده است. این امر نشاندهندهی روند رو به رشد گسترش کهور آمریکایی در منطقه و حتی در نواحی است که در طول دهه های پیش میزبان این گونه مهاجم بودهاند.
ساجده صفی‌خوانی؛ ارشک حلی‌ساز
چکیده
پیشینه و هدف: قانون وسیله‌ای است برای بیان ارزش‌هایی که مطابق با زمان تغییر می‌کنند و همچنین، منعکس‌کننده مهمترین و بنیادی‌ترین اصول مورد قبول یک حاکمیّت است. فصل‌بندی قانون یکی از مهمترین نکات ساختاری در هنگام تدوین قوانین است. علیرغم اینکه با تحلیل اصول و مؤلفههای بهکار برده شده در متن قوانین و مقرّرات محیطزیستی ...
بیشتر
پیشینه و هدف: قانون وسیله‌ای است برای بیان ارزش‌هایی که مطابق با زمان تغییر می‌کنند و همچنین، منعکس‌کننده مهمترین و بنیادی‌ترین اصول مورد قبول یک حاکمیّت است. فصل‌بندی قانون یکی از مهمترین نکات ساختاری در هنگام تدوین قوانین است. علیرغم اینکه با تحلیل اصول و مؤلفههای بهکار برده شده در متن قوانین و مقرّرات محیطزیستی میتوان مهمترین مسائل و مشکلات مورد تأکید سیاستگذاران و سیاست‌گذاری‌های دولت‌ها برای اولویّت‌بندی و حل مسائل محیطزیستی را نشان داد امّا کمتر پژوهشی را میتوان دید که اصول و مؤلفههای موجود در متن قوانین و مقرّرات محیطزیستی را از منظر تطبیقی بررسی کند. بنابراین، این پژوهش با تمرکز بر اسناد و قوانین بالادستی کشور و همچنین بیانیه‌های کنفرانس‌ها و کنوانسیون‌های بینالمللی مهمترین اصول و مؤلفههای مورد تمرکز نهادهای قانون‌گذار را از مقطع زمانی کودتای رضاخان تا پایان دولت دوازدهم بررسی و مقایسه می‌کند.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مهمترین اصول و مؤلفههای قوانین و مقرّرات محیطزیستی ایران استخراج شد. سپس برای نمایش درجه‌ی اهمیّت اصول و مؤلفه‌ها از رویکرد تحلیل شبکه و نرم‌افزارهای Ucinet و Netdraw استفاده شد. لازم به ذکر است که برای تعریف اصول و مؤلفههای قوانین و مقرّرات محیطزیستی بر سیاست‌های کلی نظام در بخشهای منابع آب، منابع طبیعی و محیطزیست، اصل‌های 40، 44، 45، 47، 48 و 50 قانون اساسی، بیانیه‌های کنفرانس سازمان ملل درباره محیطزیست و انسان، کنفرانس سازمان ملل درباره محیطزیست و توسعه، دستور کار 21 و اجلاس جهانی توسه پایدار تمرکز شده‌است.
نتایج: نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین مؤلفههای به‌کاربرده شده در مقاطع زمانی اجرای اصلاحات ارضی تا انقلاب اسلامی (57-1341) با 29 مؤلفه، دولت‌های یازدهم و دوازدهم (1399-1392) با 28 مؤلفه و پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان جنگ تحمیلی (1367-1357) با 27 مؤلفه است. همچنین دولت‌های هفتم و هشتم (1383-1376) با 12 مؤلفه و دولت‌های نهم و دهم (1391-1384) با 15 مؤلفه کمترین مؤلفه‌ها را نسبت به سایر مقاطع زمانی دارند. تمامی مؤلفههای مورد توجّه در دولت‌های نهم و دهم مرکزیّت درجه (14) و مرکزیّت بینابینی (02/0) یکسانی دارند که به‌معنای درجه‌ی اهمیّت یکسان این 15 مؤلفه از نظر نهاد قانون‌گذار است. علیرغم اینکه در هر دوره‌ی زمانی مؤلفههای بهکار برده شده در متن قوانین و همچنین درجه‌ی اهمیّت آنها تفاوت‌هایی را دارند و در هر مقطع زمانی نهادهای قانون‌گذار برخی از اصول دوره‌های قبلی را حفظ، برخی را حذف و اصول جدید دیگری را جایگزین می‌کنند امّا مؤلفههای «اولویت‌بندی و حق تقدم»، «آلودگی»، «پایش، نظارت و بازرسی»، «رعایت و بررسی اصول علمی و فنّی»، «مالی و اقتصادی» و «مشارکت و همکاری» در تمامی دوره‌های زمانی مورد توجّه قرار گرفته‌است. به‌عبارتی این مؤلفه‌ها وجه اشتراک تمامی مقاطع زمانی است. مقایسه‌ی اصول و مؤلفههای موجود در قوانین و مقرّرات محیطزیستی ایران با اصول و مؤلفههای اسناد بینالمللی نشان میدهد که بیشتر مؤلفههای قوانین و مقرّرات محیطزیستی ایران در بیانیه‌‌ی کنفرانس سازمان ملل درباره محیطزیست و انسان و بیانیه‌‌ی کنفرانس محیطزیست و توسعه قرار دارند.
بحث: علیرغم اینکه حقوق محیطزیستی ایران تحت تأثیر عضویّت در سازمانها و آژانس‌های بینالمللی و پذیرش بیانیه‌های پایانی نشست‌ها و کنفرانس‌های بینالمللی قرار گرفته است امّا نهادهای قانون‌گذار در ایران بر بعضی از اصول و مؤلفههای بیانیه‌های کنفرانس‌ها و کنوانسیون‌های بینالمللی تمرکز سطحی دارد. به این معنا که نهادهای قانون‌گذار این مؤلفه‌ها را در یک مقطع زمانی به متن قوانین و مقرّرات محیطزیستی اضافه و در مقطع زمانی بعدی حذف می‌کنند. مانند مؤلفه‌ی «ارزیابی» و سایر مؤلفه‌هایی که به‌طور مستقیم و غیرمسقیم به مؤلفه‌ی «ارزیابی» اشاره دارند.
تنوع زیستی و ایمنی زیستی
بهروز بهروزی راد
دوره 4، شماره 65 ، آبان 1398، ، صفحه 1-10
چکیده
در این بررسی تغییرات جمعیت، تنوع و غنای گونه‌ای پرندگان آبزی تالاب رفیع در دو فصل پاییز و زمستان 1387 بررسی‌شده است. شمارش پرندگان آبزی با استفاده از روش شمارش کل (Total Count) انجام شد. این روش توسط سازمان جهانی تالابها(WI) برای شمارش پرندگان تالابهای سراسر جهان توصیه و بکار می‌رود. تنوع، غنا، یکنواختی و تراکم پرندگان آبزی تالاب با ...
بیشتر
در این بررسی تغییرات جمعیت، تنوع و غنای گونه‌ای پرندگان آبزی تالاب رفیع در دو فصل پاییز و زمستان 1387 بررسی‌شده است. شمارش پرندگان آبزی با استفاده از روش شمارش کل (Total Count) انجام شد. این روش توسط سازمان جهانی تالابها(WI) برای شمارش پرندگان تالابهای سراسر جهان توصیه و بکار می‌رود. تنوع، غنا، یکنواختی و تراکم پرندگان آبزی تالاب با استفاده از شاخص‌های زیستی سیمپسون، شانون–وینر، منهینینک و کامارگو سنجیده شد. در طول 6 ماه بررسی، 2127 پرنده آبزی از 10 گونه و 5 خانواده در تالاب رفیع شناسایی شد. گونه غالب در دو فصل پاییز و زمستان) گونه درخطر انقراض باکلان کوچک (Phalacrocoraxpygmeus (745 قطعه)بود. بیشترین تعداد پرندگان آبزی در ماه آذر (823 قطعه) و کمترین تعداد در ماه مهر (11 قطعه) شمارش شد. بیشترین تعداد گونه پرنده آبزی در ماه‌های آذر، بهمن و اسفند (6 گونه) و کمترین آن در ماه‌های مهر و آبان (2 گونه) بود. شاخص‌های تنوع گونه‌ای سیمپسون و شانون–وینر به ترتیب 783/0 = 1-D و 418/2 = H' و یکنواختی گونه‌ای سیمپسون و کامارگو به ترتیب 460/0، 433/0 و همچنین غنای گونه‌ای مارگالف 174/1 بود شاخص‌های غنای گونه‌ای منهینینک و غالبیت سیمپسون در دو فصل پاییز و زمستان به ترتیب 21/0، 212/0 محاسبه شد. تالاب رفیع بهعنوان پشتوانه پرندگان مهاجر آبزی تالاب هورالعظیم در حفاظت نسل آنها نقش اساسی دارد
فائزه قائمی منش
دوره 4، شماره 64 ، مرداد 1398، ، صفحه 11-22
چکیده
محیط زیست مسئله ای حیاتی در زندگی بشر امروزی است و توجه به حفظ و نگه داری آن مسئولیتی بزرگ، بر گردن تکتک افراد جامعه می نهد. امروزه گرافیک محیطی به عنوان عامل رسانه ای عمل می‌کند. طراح گرافیک آشناترین هنرمند به جامعه است و اثر او به جامعه راه دارد، لذا می تواند از طریق هنر خود، مسئله محیط زیست را به جامعه بشری معرفی ...
بیشتر
محیط زیست مسئله ای حیاتی در زندگی بشر امروزی است و توجه به حفظ و نگه داری آن مسئولیتی بزرگ، بر گردن تکتک افراد جامعه می نهد. امروزه گرافیک محیطی به عنوان عامل رسانه ای عمل می‌کند. طراح گرافیک آشناترین هنرمند به جامعه است و اثر او به جامعه راه دارد، لذا می تواند از طریق هنر خود، مسئله محیط زیست را به جامعه بشری معرفی نماید. هدف اصلی این پژوهش، بررسی عملکرد رسانه ایِ گرافیک محیطی در مواجهه با بحران محیط زیست و ارائه راه حل برای حفظ آن می باشد. در این مقاله ضمن تعریف رسانه، گرافیک محیطی و انواع آن، به این سؤال پاسخ داده می شود که رسانه در شکل دهی به افکار عمومی جامعه جهت افزایش آگاهی زیست محیطی چگونه عمل می کند؟ و گرافیک محیطی به عنوان عامل رسانه ای آیا می تواند در حفظ محیط زیست و شناساندن آن به افراد جامعه مؤثر باشد؟ این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در گردآوری مطالب از شیوه کتابخانه ای استفاده شده است. با بررسی نمونه های گرافیک محیطی انجام شده با موضوع محیط زیست در جهان و ایران، مشخص شد که کمبود آگاهی و در نتیجه عدم وجود فرهنگ زیست محیطی در یک جامعه می تواند بزرگ ترین معضل در زمینه مسائل زیست محیطی باشد و گرافیک محیطی به عنوان یک رسانه می تواند نقش بسیار مهمی در افزایش آگاهی و فرهنگ زیست محیطی افراد جامعه و مسئولین داشته باشد.
محدثه فریدونی؛ منا صراحی نوبر؛ خدیجه کیارستمی
چکیده
پیشینه و هدف: صنعت نفت یک صنعت مهم، مادر و اشتغال‌زا است که به عنوان صنعت تغذیه کننده بسیاری از صنایع محسوب می‌شود. یکی از مشکلات مهم محیط زیستی مرتبط با این صنعت این است که در طی فرایندهای مختلف استخراج، انتقال، پالایش و فراوری آن امکان ورود نفت به محیطزیست وجود دارد. آلودگی نفتی محیطزیست، تهدیدی بزرگ برای سلامت اکوسیستم و انسان ...
بیشتر
پیشینه و هدف: صنعت نفت یک صنعت مهم، مادر و اشتغال‌زا است که به عنوان صنعت تغذیه کننده بسیاری از صنایع محسوب می‌شود. یکی از مشکلات مهم محیط زیستی مرتبط با این صنعت این است که در طی فرایندهای مختلف استخراج، انتقال، پالایش و فراوری آن امکان ورود نفت به محیطزیست وجود دارد. آلودگی نفتی محیطزیست، تهدیدی بزرگ برای سلامت اکوسیستم و انسان ایجاد می‌کند. از این رو حذف آلاینده‌های نفتی وارد شده به محیطزیست و به ویژه خاک برای سلامت آن، ضروری است. هدف از این مقاله، علاوه بر ارائه اطلاعات کلی در مورد گیاه‌پالایی، مرور آخرین پژوهش ها در مورد استفاده از گیاهان مختلف برای حذف آلاینده های نفتی از محیط زیست می باشد. همچنین در این پژوهش تعدادی از گونه های گیاهی دارای قابلیت حذف آلاینده های نفتی معرفی شده است.مواد و روش ها: برای انجام این مطالعه، کتابخانههای الکترونیکی الزویر، اشپرینگر و مرکز اطلاعات جهاد دانشگاهی (SID) با استفاده از کلیدواژه هایPhytoremediation ، Oil Contamination، گیاه پالایی، آلودگی نفتی و آلاینده نفتی مورد کاوش قرار گرفت. منابع پس از استخراج و دسته بندی موضوعی مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج: با انجام کاوش در منابع اطلاعات علمی 10 مقاله مروری به عنوان هسته اصلی و در مجموع 99 منبع استخراج شد و مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس مطالعات صورت گرفته، استفاده از گیاهان برای حذف انواع آلاینده‌ها یکی از روشهای مقرون به صرفه و سازگار با محیطزیست معرفی شده است. از جمله مزایای گیاه پالایی می توان به نیاز به سرمایه‌گذاری کم، امکان حذف آلاینده در محل، زیبایی‌شناسی مناسب، جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از انتشار مواد سمی و امکان استفاده به ویژه در مناطقی که غلظت آلاینده پایین است اشاره کرد. طبق مطالعات انجام شده، گیاهان از پنج مکانیسم مختلف شامل گیاه استخراجی، گیاه تثبیتی، گیاه تبدیلی، گیاه تبخیری و ریزوفیلتراسیون برای حذف آلاینده ها از محیط استفاده می کنند. در این مطالعه تعداد 12 گیاه موثر در حذف فلزات سنگین و 30 گیاه دارای قابلیت گیاه پالایی نفت و ترکیبات سمی مرتبط با آن یعنی هیدروکربن های چندحلقهای آروماتیک معرفی شدند.بحث: گیاه‌پالایی یک روش دوستدار محیطزیست و مبتنی بر انرژی خورشید است که از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه است و امکان تجاری‌سازی آن نیز فراهم می باشد. در حال حاضر، فناوری گیاه‌پالایی در مراحل اولیه خود است و مشکلات فنی زیادی برای توسعه آن وجود دارد که باید برطرف شود. در میان گیاهان، گیاهان علفی با سطح ریشه بالا برای حذف هیدروکربن های چندحلقهای آروماتیک کارآمد هستند، زیرا سیستم ریشه فیبری آنها سطح بسیار خوبی را برای میکروب‌ها و ریزوفیلتراسیون فراهم می‌کند. در حال حاضر و به ویژه در کشور ما نیاز مبرمی به کشف گونه‌های گیاهی جدید با توانمندی تحمل و حذف آلاینده های محیطی به ویژه آلودگی های نفتی وجود دارد. همچنین انجام تحقیقات برای بهینه‌سازی فرآیندهای گیاه پالایی، درک فعل و انفعالات گیاهی، فعل و انفعالات میکروبی و تجهیزات مناسب برای انجام آن ضروری می باشد. علاوه بر این، استفاده از تکنیک‌های مولکولی و توسعه گیاهان تراریخته برای افزایش کارامدی گیاه‌پالایی در حال گسترش است. بنابراین، انتظار می‌رود مهندسی ژنتیک نقش مهمی در افزایش کاربرد فن‌آوری‌های گیاه‌پالایی ایفا کند. مطالعات مربوط به این استراتژی‌ها در توسعه ابزارهای ساده‌تر و مقرون به صرفه برای گیاه‌پالایی بسیار مفید خواهد بود.
آلودگی خاک
دوره 2، شماره 58 ، دی 1396، ، صفحه 17-30
چکیده
باوجود گذشت یک دهه از شروع مدیریت پایدار پسماندها با استفاده از رویکرد R3 (کاهش در مبدأ، استفاده مجدد و بازیافت)، تابه‌حال کاربرد این رویکرد در کمینه‌سازی پسماندهای پتروشیمی در ایران بهکار گرفته نشده است. ازاین‌رو در این تحقیق به بررسی کاربرد این رویکرد بر روی پسماندهای تولیدی مجتمع الفین یازدهم منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی ...
بیشتر
باوجود گذشت یک دهه از شروع مدیریت پایدار پسماندها با استفاده از رویکرد R3 (کاهش در مبدأ، استفاده مجدد و بازیافت)، تابه‌حال کاربرد این رویکرد در کمینه‌سازی پسماندهای پتروشیمی در ایران بهکار گرفته نشده است. ازاین‌رو در این تحقیق به بررسی کاربرد این رویکرد بر روی پسماندهای تولیدی مجتمع الفین یازدهم منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان میدهد که در این مجتمع سالانه حدود 265 تن پسماند صنعتی و 408 تن پسماند غیرصنعتی تولید می‌شود که شیوه دفع آن غالباً بهصورت دفن در لندفیل‌های شهری است. ازاین‌رو پسماندهای تولیدی مجتمع با استفاده از ضرایب درصد وزنی و درجه خطرناکی، امتیازبندی شده و پسماندهایی که امتیاز بیشتر از 8 کسب کرده‌اند بهعنوان پسماندهای حائز اولویت کمینه‌سازی انتخاب گردیدند. از 11 پسماند حائز اولویت کمینه‌سازی، 7 پسماند جز پسماندهای خطرناک و 4 پسماند جز پسماندهای غیرخطرناک مجتمع هستند. درنهایت راهکارها و روشهای کمینه‌سازی پسماندهای حائز اولویت کمینه‌سازی ارائه شده است که نشان‌دهنده اولویت بالای روش بازیافت برای پسماندهای تولیدی مجتمع الفین یازدهم است. این مطالعه میتواند بهعنوان مثالی از یک سیستم پایدار کمینه‌سازی پسماند در صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد.
اردوان زرندیان
دوره 3، شماره 60 ، شهریور 1397، ، صفحه 17-28
چکیده
مفهوم خدمات اکوسیستمی میتواند رویکرد ارزشمندی را برای ایجاد پیوند بین انسان و طبیعت و تحلیل برنامه‌های حفاظت و احیای اکوسیستم‌های طبیعی ارائه نماید. علیرغم توجه فزاینده به این مفهوم، کاربرد عملی آن در مدیریت کاربری زمین و منابع آب به دلیل فقدان تعاریف و روشهای مناسب با چالش‌هایی مواجه است. در این مطالعه با مرور و تحلیل ادبیات ...
بیشتر
مفهوم خدمات اکوسیستمی میتواند رویکرد ارزشمندی را برای ایجاد پیوند بین انسان و طبیعت و تحلیل برنامه‌های حفاظت و احیای اکوسیستم‌های طبیعی ارائه نماید. علیرغم توجه فزاینده به این مفهوم، کاربرد عملی آن در مدیریت کاربری زمین و منابع آب به دلیل فقدان تعاریف و روشهای مناسب با چالش‌هایی مواجه است. در این مطالعه با مرور و تحلیل ادبیات علمی موجود، یک چارچوب مفهومی برای ارزیابی و ارزش‌گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی مرتبط با مدیریت منابع آبی مورد پیشنهاد قرارگرفته است. به‌ویژه در این چارچوب چگونگی تحلیل ارتباطات میان فشارهای انسانی، وضعیت اکولوژیکی و تدارک خدمات اکوسیستمی در نظام‌های آبی موردتوجه است. همچنین فهرستی از انواع شاخص‌های پایداری و کارایی خدمات آبی اکوسیستم با تأکید بر ظرفیت تدارک خدمات، جریان خدمات و منافع اجتماعی آنها که میتواند در تعیین کمیت خدمات موردنظر و سنجش تغییرات آنها استفاده شود، ارائه شده است. در پایان ضمن مقایسه دو رویکرد مرسوم مدیریت یکپارچه منابع آب و رویکرد مدیریت اکوسیستمی حوضه‌های آبخیز، دلایل ضرورت الحاق تفکر خدمات اکوسیستمی در مدیریت منابع آب بهعنوان یک رویکرد نوآورانه در پاسخ به بحران حاکم بر نظام‌های آبی و ازجمله تالابها تبیین شده است.
آموزش محیط زیست
دوره 1، شماره 57 ، مهر 1395، ، صفحه 19-26
چکیده
تحقیق حاضر با هدف نیاز سنجی آموزش محیطزیستی معلمان هنرستانهای اهواز انجام شد. تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی است. نمونه آماری تحقیق شامل 108 معلم (54 مرد و 54 زن) است که به صورت تصادفی و بر اساس جدول مورگان انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات زیستمحیطی میباشد که بر اساس مؤلفههای شابینا (2009) طراحی شد. تجزیه و تحلیل ...
بیشتر
تحقیق حاضر با هدف نیاز سنجی آموزش محیطزیستی معلمان هنرستانهای اهواز انجام شد. تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی است. نمونه آماری تحقیق شامل 108 معلم (54 مرد و 54 زن) است که به صورت تصادفی و بر اساس جدول مورگان انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات زیستمحیطی میباشد که بر اساس مؤلفههای شابینا (2009) طراحی شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS انجام شد. جهت بررسی تفاوت معنیدار بین متغیر‌ها از آزمون t و آنالیز واریانس (ANOVA) و ارتباط بین متغیر‌ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که اطلاعات زیست محیطی معلمان مورد مطالعه در حد متوسط و در بخشهای تنوع زیستی، انرژی و منابع طبیعی در حد ضعیف است. نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که بین جنسیت معلم و اطلاعات زیستمحیطی تفاوت معنیدار وجود ندارد ولی بین رشته تحصیلی و اطلاعات زیستمحیطی تفاوت معنیدار وجود دارد. همچنین بین تحصیلات و اطلاعات زیستمحیطی ارتباط وجود ندارد.
تنوع زیستی و ایمنی زیستی
سیامک یوسفی سیاه کلرودی؛ فاطمه ذکریاپور؛ محمد ناصحی؛ امیرمحمد علمی
دوره 3، شماره 59 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 19-28
چکیده
ایران از لحاظ اقلیم حیاتی در منطقه تبـادلات جغرافیـای جانوری مهمـی قـرار گرفتـه و از این رو دارای فون ماهیان متنوع و جـالبی است. این پژوهش ضمن شناسـایی گونه های ماهی در سد سیمره در مسیر رودخانه سیمره در استان ایلام به بررسی وضعیت پراکنش ماهیـان و معرفی گونه هـای بـومی و غیـربومی آن ها می پردازد. در طی این تحقیق که در پائیز و ...
بیشتر
ایران از لحاظ اقلیم حیاتی در منطقه تبـادلات جغرافیـای جانوری مهمـی قـرار گرفتـه و از این رو دارای فون ماهیان متنوع و جـالبی است. این پژوهش ضمن شناسـایی گونه های ماهی در سد سیمره در مسیر رودخانه سیمره در استان ایلام به بررسی وضعیت پراکنش ماهیـان و معرفی گونه هـای بـومی و غیـربومی آن ها می پردازد. در طی این تحقیق که در پائیز و زمستان 93 و بهار و تابستان 94 صورت گرفت، نمونه برداری از ماهیان به صورت فصلی با استفاده از دستگاه الکتروشوکر و تورهای دستی و انتظاری در دو ایستگاه در دریاچه سدسیمره و یک ایستگاه در رودخانه سیمره صورت گرفت. به طور کلی 14 گونه متعلق به 12 جنس و 2 خانواده از 2 راسته مربوط به رده ماهیان استخوانی شناسایی شدند. از نظر تعداد گونه، خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) با 97/85 درصد دارای رتبه اول و خانواده Mastacembelidae با 2/15 درصد از کل گونه ها در مرتبه بعدی قرار دارد. همچنین ماهی لوتک (Cyprinion mascrostomum) و کپورچه (Carassius gibelio) به ترتیب با 33/66 و 22/38 درصد تعداد کل، فراوانترین گونه ها و ماهی سونگ (Luciobarbus esocinus) و ماهی برزم (Luciobarbus kersin) هرکدام با فراوانی 0/33 درصد، کمترین فراوانی را دارا بودند. خانواده کپورماهیان بیشترین و در بین آنها ماهی لوتک (Cyprinion mascrostomum) بیشترین پراکنش و ماهی سونگ (Luciobarbus esocinus) و ماهی برزم (Luciobarbus kersin) کمترین پراکنش را در مناطق مطالعاتی داشتند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد 12 گونه از ماهیان بومی و 2 گونه از ماهیان (Ctenopharyngodonidella و Carassiusgibelio) غیربومی به مناطق مورد مطالعه وارد شده است. در بین ایستگاه های مورد مطالعه بیشترین فراوانی مربوط به ایستگاه های 2 و 3 در دریاچه پشت سد سیمره و کمترین فراوانی مربوط به ایستگاه 1 یعنی رودخانه سیمره بودند. همچنین در بین ایستگاه های نمونه برداری، بیشترین تنوع گونه ای مربوط به دریاچه پشت سد و کمترین تنوع گونه ای مربوط به رودخانه بود.
آلودگی هوا
محمدرضا مهماندار؛ احسان خلیلی؛ محمد آریانا؛ توفیق مبادری
دوره 4، شماره 66 ، بهمن 1398، ، صفحه 19-34
چکیده
در چند دهه گذشته سیستم‌های حمل‌و‌نقل شهری و اثرات ناشی از آن توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. تولید چندین آلاینده خطرناک ناشی از این سیستم‌ها، همواره سلامت انسان‌ها را در زندگی شهری به خطر انداخته است. تحلیل اثرات سرعت متوسط وسایل نقلیه بر میزان تولید آلاینده‌های محیط زیست هدف اصلی این مطالعه است. روش پژوهش از ...
بیشتر
در چند دهه گذشته سیستم‌های حمل‌و‌نقل شهری و اثرات ناشی از آن توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. تولید چندین آلاینده خطرناک ناشی از این سیستم‌ها، همواره سلامت انسان‌ها را در زندگی شهری به خطر انداخته است. تحلیل اثرات سرعت متوسط وسایل نقلیه بر میزان تولید آلاینده‌های محیط زیست هدف اصلی این مطالعه است. روش پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی است و جامعه مورد مطالعه در این پژوهش مناطق 22گانه شهر تهران هستند. داده‌های مورد مطالعه در این پژوهش شامل سرعت متوسط حرکتی خودروها و اطلاعات مربوط به سیستم حمل‌و‌نقل شهری از طریق بانک اطلاعات راهنمایی‌و‌رانندگی تهران بزرگ و سالنامه‌های شهرداری تهران دریافت شده است. در این پژوهش در ابتدا، سرعت متوسط حرکتی وسایل نقلیه برای 22منطقه شهر تهران بطور مجزا در دو دهه مختلف بطور میانگین محاسبه شده است. در مرحله بعدی سه آلاینده مهم تولیدی وسایل نقلیه بنام‌های کربن مونواکسید، گازهای فرار و اکسید نیتروژن برای این مناطق مورد بررسی قرار گرفت و میزان پاکیزگی و آلودگی مناطق مختلف شهر تهران و همچنین علل آن بررسی شد. بررسی‌ها نشان میدهد که حداقل میزان تولید آلاینده‌های ناشی از وسایل نقلیه در یک بازه سرعتی خاص اتفاق می‌افتد و افزایش و کاهش سرعت از این میزان بازه سرعت، سبب افزایش تولید آلاینده‌های ناشی از وسایل نقلیه می‌شود. سیستم‌های حمل‌و‌نقل هوشمند برای کنترل سرعت بهترین ایده در جهت کاهش تولید آلاینده‌های محیط زیست هستند.
بهناز یازرلو؛ علی شهیدی؛ محمدرضا فرزانه
چکیده
پیشینه و هدف: در عصر حاضر، موضوعات و چالش های بحران آب در مرکز توجه زندگی بشری قرار گرفته است. سیاست‌های محیط زیستی اخیر برای حل این بحران‌ها، بر تشویق رفتارهای طرفدار محیطزیست و عوامل تعیین‌کننده این رفتار متمرکز شده است. با توجه به این که یکی از دلایل این بحران، فقدان دانش بشر در مدیریت پایدار منابع میباشد، بنابراین ...
بیشتر
پیشینه و هدف: در عصر حاضر، موضوعات و چالش های بحران آب در مرکز توجه زندگی بشری قرار گرفته است. سیاست‌های محیط زیستی اخیر برای حل این بحران‌ها، بر تشویق رفتارهای طرفدار محیطزیست و عوامل تعیین‌کننده این رفتار متمرکز شده است. با توجه به این که یکی از دلایل این بحران، فقدان دانش بشر در مدیریت پایدار منابع میباشد، بنابراین تحقیق حاضر قصد دارد با بررسی تجارب غنی یک نمونه موفق در زمینه مدیریت محلی مصرف آب و با تمرکز بر مؤلفه دانش، سهمی در تبیین و پیش‌بینی رفتار بهرهبرداری مشارکتی از منابع آبی داشته باشد.مواد و روش‌ها: چارچوب نظری تحقیق، تئوری رفتار برنامهریزی شده تکامل یافته (MTPB) با تأکید بر مؤلفه دانش محلی میباشد. این پژوهش توصیفی با استفاده از روش پیمایشی و پرسشنامه بین دو دسته از بهره‌برداران شرب و کشاورزی روستاهای توشن و گلند در استان گلستان انجام شده است. روایی و پایایی پرسشنامه‌ها با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا و آزمون آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفته است. با توجه به اهداف تحقیق، برای تجزیه و تحلیل آماری پرسشنامه‌ها از نرمافزار SPSS استفاده شده است. در ادامه برای تحلیل هم‌زمان روابط علّی بین متغیر‌ها و میزان انطباق و برازش مدل مفهومی با مشاهدات تجربی از مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار Smart PLS بهره گرفته شده است.نتایج: نتایج تحلیل آماری گویای این موضوع است که دانش محیطزیستی بهره برداران در مورد مسائل آب در منطقه، بالاتر از متوسط قابل انتظار میباشد و این امر بدین معنی است که سطح رفتار مشارکتی در منطقه مطالعاتی بالا میباشد. همچنین بر اساس مقیاس Stone-Geisser، مدل ساختاری در تمام حالتها، از کیفیت ساختاری مناسبی برخوردار می باشد. بررسی بخش ساختاری مدل توسط معیارهای واریانس استخراج شده (AVE) و پایایی ترکیبی (CR) نشان‌دهنده پایایی و روایی همگرای مناسب مدل MTPB است. همچنین مقدار ضریب نشان می دهد که در مجموع متغیرهای مدل تکامل یافته به ترتیب 92، 93، 74 و 79 درصد از رفتار بهره برداران شرب توشن، شرب گلند، کشاورزی توشن و کشاورزی گلند را نسبت به مشارکت محلی در بهرهبرداری از منابع آبی تبیین می کنند. در خصوص مسیرهای ساختاری مدل، نتایج حاکی از آن میباشد که همه مؤلفه ها دارای اثر مثبت و معنی داری بر متغیر قصد رفتاری هستند. همچنین با توجه به ضرایب مسیر به دست آمده، بین دانش و نگرش با رفتار بهرهبرداری مشارکتی از منابع آبی، رابطه مثبت و معنادار مشاهده شده است که فرضیه پژوهش را تأیید می‌کند و نشان میدهد بهره برداران نگرش مثبتی نسبت به رفتار مشارکتی حفاظت از آب در تمام حالت ها دارند.بحث: طبق تجارب میدانی در منطقه مطالعاتی، مشارکت ذینفعان در بهره برداری از منابع آبی با به اشتراک‌گذاری دانش محیطزیستی در مواردی که در مورد استفاده از آب تعارض وجود دارد، کار را تسهیل می‌نماید. افزودن مؤلفه دانش، تفاوت‌های قابل توجهی را در بهبود پیش بینی رفتار بین حالت‌های مختلف مصرف نشان نداده است. البته نتایج گویای این موضوع است که دانش میتواند بهعنوان پیش‌نیاز برای اقدام به رفتار مشارکتی مؤثر باشد. لازم به ذکر است که نتایج نشان میدهد که بهره برداران شرب، با اختلاف اندک نسبت به بهره برداران کشاورزی، تمایل رفتاری بیشتری به پذیرش مدیریت مشارکتی منابع آبی دارند.
آلودگی هوا
سمانه کمیلی؛ عبدالله مصطفایی؛ مرتضی جلالی لیچایی
دوره 4، شماره 65 ، آبان 1398، ، صفحه 11-24
چکیده
در این مطالعه مروری بر انواع روش های کاهش مقدار تولید اکسیدهای نیتروژن در سیستم های احتراقی ساکن در حین احتراق انجام شد.مزایا و معایب این روش ها و نحوه اثرگذاری آن ها تبیین شد. تغییر نوع سوخت، استفاده از هوای اضافی کم تر، بهینه سازی احتراق، مرحله سازی احتراق، وارد کردن جریان مواد ثانویه به محفظه احتراق به منظور کاهش دمای بیشینه، ...
بیشتر
در این مطالعه مروری بر انواع روش های کاهش مقدار تولید اکسیدهای نیتروژن در سیستم های احتراقی ساکن در حین احتراق انجام شد.مزایا و معایب این روش ها و نحوه اثرگذاری آن ها تبیین شد. تغییر نوع سوخت، استفاده از هوای اضافی کم تر، بهینه سازی احتراق، مرحله سازی احتراق، وارد کردن جریان مواد ثانویه به محفظه احتراق به منظور کاهش دمای بیشینه، کاهش مقدار اکسیژن در دسترس، احیاء اکسیدهای نیتروژن به مولکول نیتروژن، تغییر نوع احتراق به واکنشی کاتالیستی جزو انواع راههایی است که میزان اکسیدهای نیتروژن را در خروجی مشعل کم می کند. هر سیستم احتراقی با توجه به ویژگی های منحصر به خودش قابلیت استفاده از یک یا چند روش را دارد که میتواند تا 70% میزان اکسیدهای نیتروژن را کاهش دهد البته میزان کاهش اکسیدهای نیتروژن به پارامترهای متعددی از جمله: نوع سوخت، فناوری احتراق، شرایط عملیاتی، ویژگی های فرآیندی، امکان نصب تجهیزات جدید، مشخصات گازهای احتراق، حد مجاز آلاینده، اثرات جانبی آلاینده، ایمنی عملیات و قابلیت اطمینان بخشی فرآیند و هزینهها وابسته است.
آرش حق شناس؛ مسعود حاتمی منش؛ محسن میرزائی؛ مهرداد میر سنجری؛ رضا خشنود
دوره 4، شماره 64 ، مرداد 1398، ، صفحه 23-38
چکیده
ارزیابی اثرات محیط زیستی ابزار مدیریتی مهمی است که مخاطرات محیط زیستی و اثرات یک پروژه را شناسایی و ارزیابی نموده و به تصمیم گیران حوزه های علمی مختلف امکان شناسایی اثرات ممکن پروژه های پیشنهادی را می دهند. در این میان یکی از پروژه های که از جایگاه مهمی در کشورهای مختلف برخوردار می باشد شیلات و آبزی پروری است. ...
بیشتر
ارزیابی اثرات محیط زیستی ابزار مدیریتی مهمی است که مخاطرات محیط زیستی و اثرات یک پروژه را شناسایی و ارزیابی نموده و به تصمیم گیران حوزه های علمی مختلف امکان شناسایی اثرات ممکن پروژه های پیشنهادی را می دهند. در این میان یکی از پروژه های که از جایگاه مهمی در کشورهای مختلف برخوردار می باشد شیلات و آبزی پروری است. که انجام مطالعات ارزیابی محیط زیستی به منظور ارتقاء فعالیت های آبزی پروری یک امر ضروی است. به همین جهت در مطالعه حاضر به بررسی آثار محیط زیستی پرورش گونه تیلاپیا در منطقه چاه خانی از توابع شهرستان دشتستان استان بوشهر پرداخته شد. به منظور ارزیابی اثرات و ریسک محیط زیستی طرح پرورش ماهی تیلاپیا به ترتیب از ماتریس لئوپولد و روش تخصصی ارزیابی ریسک ماهی (FRAM) استفاده شد. جهت بررسی فاکتورهای فیزیکی- شیمایی و میکروبی آب چاه های منطقه از روش استاندارد متد استفاده شد. نتایج جمع بندی نهایی امتیازات ارایه شده در ماتریس نشان داد نمرات وزنی محیط های فیزیکی- شیمیایی (42-)، اکولوژیک – بیولوژیک (36+) و اقتصادی – اجتماعی (304+) می باشد. که مثبت بودن این آثار در محیط های اکولوژیک و اقتصادی – اجتماعی نشان دهنده مثبت بودن آثار طرح و اثرات مطلوب آن به ویژه از نظر اقتصادی و اجتماعی می باشد. نتایج ریسک محیط زیستی نشان داد با توجه به امتیازات به دست آمده ریسک معرفی گونه از نظر استقرار کم و امکان معرفی گونه به منطقه مورد مطالعه با در نظرگرفتن تمهیدات کاهش ریسک و پایش وجود دارد. باتوجه به نتایج به دست آمده، می توان بیان کرد اجرای طرح در صورت اجرای تمهیدات، پیامدهای مخرب و جبران ناپذیری بر روی محدودهی مورد مطالعه نخواهد داشت.
دوره 1، شماره 57 ، مهر 1395، ، صفحه 27-32
چکیده
آلودگی‌های زیستمحیطی و سهم واکنش‌های شیمیائی در این آلودگی‌ها موجب شده که شیمیدان‌ها به‌دنبال طراحی روشهای شیمیایی فاقد آلودگی باشند. “شیمی سبز” به طبقه‌بندی و تعریف اصولی در راستای نیل به این هدف می‌پردازد و اصطلاحی است که برای اولین‌بار توسط پائول آناستاس، پیشنهاد شد و مفهوم آن عبارت است از ابتکار، طراحی و کاربرد ...
بیشتر
آلودگی‌های زیستمحیطی و سهم واکنش‌های شیمیائی در این آلودگی‌ها موجب شده که شیمیدان‌ها به‌دنبال طراحی روشهای شیمیایی فاقد آلودگی باشند. “شیمی سبز” به طبقه‌بندی و تعریف اصولی در راستای نیل به این هدف می‌پردازد و اصطلاحی است که برای اولین‌بار توسط پائول آناستاس، پیشنهاد شد و مفهوم آن عبارت است از ابتکار، طراحی و کاربرد محصولات و فرآیندهای شیمیائی برای کاهش یا حذف استفاده و تولید مواد خطرناک. شیمی سبز سبب جلوگیری از آلودگی منابع و یا کاهش آن شده و نقش مهمی در نیل به توسعه پایدار دارد. برخی از اصول شیمی سبز عبارتند از: استفاده از منابع تجدیدشدنی، کاهش تعداد مراحل فرایندها، افزایش بازده انرژی، طراحی مواد و فرآوردههای شیمیایی سالمتر، افزایش راندمان یا بازده فرآیندهای شیمیایی و استفاده از مواد اولیه کمخطر. امروزه فن‌آوری‌های مبتنی بر شیمی سبز به عنوان یک رویکرد جدید مورد توجه قرار گرفته که در این مقاله به بررسی مهمترین راههای در حال توسعه در مورد حلال‌های سبز پرداخته شده است.
آموزش محیط زیست
محمدرضا ناهیدی امیرخیز؛ علی سلمانپور زنوز؛ سیامک شکوهی فرد
دوره 3، شماره 59 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 29-46
چکیده
بررسی آلودگی محیط زیست و عوامل تاثیر گذار بر آن از مباحث مهم در هر‌اقتصادی میباشد. هدف این تحقیق بررسی اثر رشد اقتصادی بر آلودگی محیط زیست در اقتصاد ایران طی سال‌های 1365 تا 1395 میباشد. در این ارتباط ابتدا مباحث تئوریکی اثر گذاری رشد اقتصادی برآلودگی محیط زیست بررسی شده سپس این موضوع از لحاظ تجربی مورد بررسی قرار گرفته و منحنی آلودگی ...
بیشتر
بررسی آلودگی محیط زیست و عوامل تاثیر گذار بر آن از مباحث مهم در هر‌اقتصادی میباشد. هدف این تحقیق بررسی اثر رشد اقتصادی بر آلودگی محیط زیست در اقتصاد ایران طی سال‌های 1365 تا 1395 میباشد. در این ارتباط ابتدا مباحث تئوریکی اثر گذاری رشد اقتصادی برآلودگی محیط زیست بررسی شده سپس این موضوع از لحاظ تجربی مورد بررسی قرار گرفته و منحنی آلودگی محیط زیست کوزنتس (EKC) استخراج می‌شود. با توجه به اهمیت موضوع در این پژوهش با استفاده از نرم افزارMicrofit و به وسیله روش اﻟﮕﻮی ﺧﻮد ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺎ وﻗﻔﻪ ﮔﺴﺘﺮدهARDL)) به بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌های سری زمانی می‌پردازیم. نتایج حاصل از برآورد مدل نشان دهنده وجود رابطه مثبت بین متغیرهای درآمد سرانه و آلودگی محیط زیست و رابطه منفی بین مربع درآمد سرانه و آلودگی محیط زیست میباشد. لذا فرضیه زیست محیطی کوزنتس در ایران صادق بوده و همچنین نقطه برگشت منحنی نشان میدهد که ایران هنوز به نقطه برگشت منحنی زیست محیطی کوزنتس نرسیده است. همچنین بین مصرف فرآورده های نفتی و آلودگی محیط زیست نیز رابطه مثبت وجود دارد. لذا با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد می‌گردد که سیاست‌گذاری‌های لازم برای حرکت به سمت تکنولوژی‌های سبز و پاک به‌ویژه در تولید صورت پذیرد چرا که باعث خواهد شد کشور در مسیر رشد پایدار قرار گیرد. بنابراین کشور ایران میتواند ضمن صرفه‌جویی در مصرف انرژی، با تکیه بر پتانسیل‌های موجود و تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انرژیهای تجدیدپذیر، در مسیر توسعه پایدار و رشد اقتصادی سبز گام بردارد تا بدین طریق از وابستگی شدید اقتصادی به سوختهای فسیلی و در نهایت از میزان آلودگی محیط زیست کاسته شود.
اقتصاد محیط زیست
سلیمه عبادی قاجاری
دوره 3، شماره 60 ، شهریور 1397، ، صفحه 29-48
چکیده
اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی موجود در آنها جریانی از کالاها و خدمات ضروری برای زندگی بشر، رونق اقتصادی و دیگر جنبه‌های رفاه را فراهم می‌کنند. بسیاری از این خدمات در سرازیری سقوط هستند که نادیده گرفتن آنها در تصمیم گیری‌ها و برنامهریزیهای توسعه عواقب بالقوهای در پی دارد. بنابراین، گنجاندن خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی ...
بیشتر
اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی موجود در آنها جریانی از کالاها و خدمات ضروری برای زندگی بشر، رونق اقتصادی و دیگر جنبه‌های رفاه را فراهم می‌کنند. بسیاری از این خدمات در سرازیری سقوط هستند که نادیده گرفتن آنها در تصمیم گیری‌ها و برنامهریزیهای توسعه عواقب بالقوهای در پی دارد. بنابراین، گنجاندن خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی توسعه بالأخص برنامه ریزی کاربری زمین از اهمیت حیاتی برخوردار است. هدف مقالۀ حاضر شناسایی و معرفی روشهای یکپارچه سازی خدمات اکوسیستم در فرایند برنامه ریزی است. مقالۀ حاضر از نوع کاربردی توسعه ای بوده و روش انجام آن توصیفی است. بدین منظور، در مقاله حاضر سعی شده است تا ضمن تعریف مفاهیم مرتبط، به تشریح رابطۀ بین آن ها پرداخته شود. از این رو، روش های قابل استفاده جهت هماهنگ سازی خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین معرفی شده اند که از جملۀ آن ها می توان به روش های IES، SEA و GI اشاره کرد. سپس، با ارائۀ نمونه های مطالعاتی در چین، هاوایی و بریتانیا که با استفاده از خدمات اکوسیستم به برنامه ریزی کاربری زمین پرداخته اند، جایگاه خدمات یکپارچه اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین مشخص شده است. درنهایت، سعی شده است تا اصولی جهت یکپارچه سازی خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی کاربری زمین استخراج شود.
اقتصاد محیط زیست
دوره 2، شماره 58 ، دی 1396، ، صفحه 31-42
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی عملکردهای بومشناختی تالابهای استان اصفهان با تأکید بر تالاب گاوخونی با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بررسی منابع است. تالاب گاوخونی با پهنهای به وسعت 41371 کیلومتر مربع یکی از مهمترین عوامل پیدایش، پایداری و استمرار حیات در طول چند هزار سال گذشته در بخش مرکزی ایران زمین بوده است. ...
بیشتر
هدف از این پژوهش بررسی عملکردهای بومشناختی تالابهای استان اصفهان با تأکید بر تالاب گاوخونی با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بررسی منابع است. تالاب گاوخونی با پهنهای به وسعت 41371 کیلومتر مربع یکی از مهمترین عوامل پیدایش، پایداری و استمرار حیات در طول چند هزار سال گذشته در بخش مرکزی ایران زمین بوده است. گاوخونی یکی از 22 تالاب بینالمللی ایران از مجموع 1847 تالابی است که تاکنون بهصورت رسمی در سیاههی تالابهای کنوانسیون رامسر پذیرفته شدهاند. افزون بر آن بهدلیل میزبانی دیرینه و شایسته از پرندگان مهاجر، توسط سازمان بینالمللی حیات پرندگان بهعنوان یکی از مناطق مهم برای زیست پرندگان تشخیص داده شده است. تخریب پوششگیاهی تالاب و اطراف آن در اثر پیشروی کویر و چرای بیرویه دام در منطقه، قطع یکسره بیشهزارها و درختچههای اطراف تالاب، ورود پسابهای صنعتی و شهری به رودخانه زایندهرود و تالاب گاوخونی و صید و شکار بیرویهی ماهی و پرندگان از مهمترین عوامل تهدید کنندهی این تالاب محسوب میشوند. هدف از این پژوهش بررسی عملکردهای اکولوژیکی تالاب گاوخونی و حفاظت از آن با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و بررسی منابع است. کارکردهای اصلی تالاب گاوخونی شامل حمایت از تنوعزیستی و تعدیل اقلیمی، خدمات منحصر به فرد آن شامل توریسم، میراث فرهنگی و آموزش و تولیدات تالاب شامل چرای دام و استفاده مردم محلی است. از آنجاییکه تخریب این تالاب در تمامی ایعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی تأثیر میگذارد، لازم است سیاستها و برنامهریزیهای صحیح برای حفظ این اکوسیستم با ارزش بهکار گرفته شود.
شهرام محمدزاده
چکیده
پیشینه و هدف: مفهوم سرمایه اجتماعی بعد از مطرح شدن موضوع توسعه پایدار در دهه های پایانی قرن بیستم از طرف صاحبنظران مطرح شد. مفهوم محوری سرمایه اجتماعی این است که تعاملات اجتماعی باعث ایجاد شبکه های اجتماعی، تقویت اعتماد، شکل گیری ارزش ها، حمایت از هنجارها و فرهنگ و ایجاد اجتماع می شود. سرمایه اجتماعی و مؤلفه های ...
بیشتر
پیشینه و هدف: مفهوم سرمایه اجتماعی بعد از مطرح شدن موضوع توسعه پایدار در دهه های پایانی قرن بیستم از طرف صاحبنظران مطرح شد. مفهوم محوری سرمایه اجتماعی این است که تعاملات اجتماعی باعث ایجاد شبکه های اجتماعی، تقویت اعتماد، شکل گیری ارزش ها، حمایت از هنجارها و فرهنگ و ایجاد اجتماع می شود. سرمایه اجتماعی و مؤلفه های آن بسیاری از دیدگاه ها، نگرش ها و رفتارهای حفاظت محیط زیست افراد را تحت تأثیر قرار می دهند. رفتار حفاظت از محیط زیست را رفتار طرفدار محیط زیست نیز می نامند. هدف این پژوهش سنجش میزان سرمایه اجتماعی کشاورزان و تأثیر آن در تمایلات رفتاری طرفدار محیط زیست (ترطم) آن ها می باشد.
مواد و روش ها: این تحقیق با دیدمان کمی و روش پیمایش انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه کشاورزان شهرستان ارومیه بود که تعداد 184 نفر از آن ها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن توسط 4 نفر از اساتید مرتبط دانشگاه ارومیه و پایایی آن با ضریب کرونباخ آلفا (75/0 تا 83/) مورد تأیید قرار گرفت. داده های میدانی با روش مصاحبه جمع آوری و با نرمافزار SPSSversion26 و با بهره گیری از آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای و دو نمونه t، مدلسازی رگرسیونی و تحلیل مسیر تحلیل شد.
نتایج: یافته ها نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان کمتر از متوسط است. نتایج مؤلفه های سرمایه اجتماعی هم نشان داد که اعتماد به جامعه درونی، انسجام اجتماعی، مشارکت و تعامل با جامعه درونی (شبکه روابط داخلی) به طور معنی داری بالاتر از میانگین اما اعتماد به جامعه بیرونی، اعتماد به نهادها (بخش دولتی، مدنی و خصوصی) و تعامل روستائیان با جامعه بیرونی (شبکه روابط خارجی) به طور معنی داری پایینتر از میانگین است. اکثریت قریب به اتفاق (95 درصد) کشاورزان تمایلات رفتاری مخرب محیط زیست دارند. متغیرهای اعتماد به نهادهای اجتماعی، شبکه روابط بیرونی، سطح تحصیلات کشاورزان و فرزندان آن ها و میزان بهره مندی از نشریات ترویجی و اینترنت رابطه مثبت معنی دار و متغیرهای سن و تعداد فرزندان رابطه منفی معنی داری با ترطم دارند. به علاوه سطح ترطم در بین کشاورزان شهری و دارای شغل غیر کشاورزی از کشاورزان روستایی و با شغل اصلی کشاورزی بیشتر است. متغیرهای شبکه روابط بیرونی و سطح تحصیلات کشاورزان و فرزندان آن ها در مجموع بیش از 15 درصد تغییرات ترطم کشاورزان را تبیین می کنند که دو متغیر سطح سواد کشاورزان و فرزندان آن ها نقش تعدیل کننده را بازی می کنند.
بحث: بر اساس نتایج پیشنهاد می شود سازمان های دولتی مرتبط با بخش کشاورزی برای تقویت اعتماد و سرمایه اجتماعی، شفافیت و پاسخگویی و مبارزه با فساد را در اولویت کاری خود قرار دهند. دولت با سیاستگذاری و ایجاد بازار مناسب برای محصولات ارگانیک و تدوین سازوکارهای مناسب، رفتار کشاورزان را به سمت رفتارهای طرفدار محیطزیست سوق دهند. هم زمان دستاندرکاران بخش آموزش ترویج سعی نمایند با کانال های ترویجی که در اختیار دارند اطلاع رسانی و آموزش های بیشتری را به ویژه برای کشاورزان مسن ارائه نمایند و این قشر را به فراموشی نسپارند؛ چرا که بیشتر کشاورزان جزء کشاورزان معیشتی و خرده پا و سنتی هستند و آموزش ترویجی باید به این قشر در اولویت باشد. بالاخره توسعه منابع انسانی در نواحی روستایی با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند تا با ارتقاء سطح تحصیلات کشاورزان، رفتارهای آن ها به سمت رفتارهای محیط زیست پسند سوق پیدا کند.
ارزیابی زیست محیطی
علیرضا فیضی؛ سید علی جوزی؛ سحر رضایان
دوره 4، شماره 66 ، بهمن 1398، ، صفحه 35-48
چکیده
مدیریت ریسک های بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی در پروژه های ساختمانی همواره به دلیل پرمخاطره بودن ماهیت کاری مورد توجه بوده است. در این پژوهش سعی شد تا فرآیند مدیریت ریسک پروژه ساختمان مرکزی بانک آینده با استفاده از متدهای William Fine، JSA، PFMEA و EFMEA به ترتیب برای مخاطرات بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی انجام شود. جهت تجزیه و تحلیل فراوانی ریسک ...
بیشتر
مدیریت ریسک های بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی در پروژه های ساختمانی همواره به دلیل پرمخاطره بودن ماهیت کاری مورد توجه بوده است. در این پژوهش سعی شد تا فرآیند مدیریت ریسک پروژه ساختمان مرکزی بانک آینده با استفاده از متدهای William Fine، JSA، PFMEA و EFMEA به ترتیب برای مخاطرات بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی انجام شود. جهت تجزیه و تحلیل فراوانی ریسک ها بر حسب نوع و سطح ریسک از نرم افزار SPSS 25 استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان داد که از 43 ریسک شناسایی شده در بخش بهداشتی توسط تکنیک William Fine، 56% در سطح بالا، 28% در سطح متوسط و 16% در سطح پایین قرار گرفتند که بیشتر از نوع مخاطرات ارگونومیکی بودند. در بخش ایمنی نیز با استفاده از تکنیک JSA در مجموع 41 مخاطره برای 21 شغل شناسایی شد که 40% در سطح بحرانی، 51% در سطح هشداردهنده و 7% در سطح پایین قرار گرفتند. بر اساس متد PFMEA از مجموع 28 ریسک شناسایی شده، 50% در سطح بالا، 43% در سطح بحرانی و 7% در سطح هشداردهنده قرار گرفتند که در مجموع دو تکنیک یاد شده ریسک سقوط از ارتفاع و سقوط تجهیزات و مصالح از ارتفاع بیش ترین عدد اولویت ریسک را به خود اختصاص دادند. هم چنین در حوزه زیست محیطی با رویکرد تکنیک EFMEA نیز از مجموع 31 ریسک شناسایی شده، 94% در حد غیرقابل قبول و 6% در ناحیه قابل قبول قرار گرفتند که ریسک آلودگی صوتی و انتشار ریزگردها از بالاترین عدد اولویت ریسک برخوردار بودند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که ریسک های ایمنی بیش از سایر ریسک ها در صنعت ساخت و ساز از لحاظ فراوانی، احتمال و شدت پیامد از اهمیت بیش تری برخوردار می باشند.