محیط زیست دریایی
مصطفی بهره بر؛ محمد منصور توتونی؛ مهران لقمانی
چکیده
مقدمه: کیتون‌ها از نرمتنانی دریایی، اکثراً چرنده، مقاوم به شرایط جزرومدی و غالباً ساکن در شکاف تخته سنگ‌ها هستند. دریای عمان در جنوب شرقی ایران و شمالغربی اقیانوس هند و به شدت تحت تأثیر بادهای موسمی اقیانوس هند (مانسون) قرار دارد. دریای مکران به علت وقوع فرایند مانسون دارای تنوع غنی از انواع گونه‌های دریازی از جمله، نرم‌تنان ...
بیشتر
مقدمه: کیتون‌ها از نرمتنانی دریایی، اکثراً چرنده، مقاوم به شرایط جزرومدی و غالباً ساکن در شکاف تخته سنگ‌ها هستند. دریای عمان در جنوب شرقی ایران و شمالغربی اقیانوس هند و به شدت تحت تأثیر بادهای موسمی اقیانوس هند (مانسون) قرار دارد. دریای مکران به علت وقوع فرایند مانسون دارای تنوع غنی از انواع گونه‌های دریازی از جمله، نرم‌تنان است. هدف تحقیق حاضر، بررسی تراکم و پراکنش کیتون Acanthopleura vaillantii در سواحل پزم، کنارک، تیس، کلبه غواصی، دریای بزرگ و رمین در زمستان 1398و تابستان 1399 بوده است.مواد و روش‌ها: در این مطالعه، با استفاده از کوادرات یک در یک متر مربع، تراکم و پراکنش A. vaillantii در ترانسکت‌های عمود بر دریا و در منطقه جزرومدی شش ایستگاه در سواحل پزم، کنارک، تیس، کلبه غواصی، دریای بزرگ و رمین بررسی شد. تعدادی از نمونه‌ها در هر ایستگاه جهت اندازه گیری پارامترهای زیستی از قبیل طول، وزنتر کل، وزنتر بافت نرم، درصد رطوبت بافت و درصد وزن خشک جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. در هر ایستگاه فاکتورهای فیزیکی شیمیایی آب (دما،شوری و اسیدیته) به‌وسیله دستگاه مولتی متر WTW ثبت گردید.نتایج: بررسی‌ها نشان‌داد که بیشترین میانگین تراکم در زمستان، در ایستگاه رمین و معادل 46/1 ± 27/11 فرد بر متر مربع بوده است. درمجموع، ایستگاه رمین در زمستان و تابستان دارای بیشترین میانگین تراکم با 67/2± 15/19 فرد بر مترمربع بود. همچنین، کمترین میانگین تراکم مربوط به ایستگاه کلبه غواصی در تابستان و ترانسکت اول بخش پایین جزر و مدی بوده که به دلیل وجود بستر ماسه‌ای نمونه‌ای ثبت نشد. درمجموع، در ایستگاه کلبه غواصی میانگین تراکم برای دو فصل، 26/0±85/0 فرد بر مترمربع کمترین میزان بود. آزمون آماری اختلاف معنی‌داری را بین ایستگاه‌ها نشان داد (05/0P<). بررسی پارامترهای زیستی نشان داد که در ایستگاه تیس، به ترتیب در زمستان و تابستان بیشترین میانگین طول 25/4±56/53 و 53/4± 2/58 میلی‌متر، وزن 43/7±19/23 و 51/8± 22/28 گرم و در ایستگاه کلبه غواصی برای زمستان کمترین میانگین طول 14/2± 32 میلی‌متر و وزن 85/0±99/2 گرم بود. در ایستگاه دریای بزرگ، در تابستان کمترین میانگین طول و وزن به ترتیب 21/4±44/43 میلی‌متر و 89/4± 53/16 گرم بوده است.بحث: طبق نتایج سایر محققین ایستگاه تیس از تنوعزیستی بالایی برخوردار میباشد ولی نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در این ایستگاه، نمونه‌های A. vaillantii علی رغم تراکم کمتر (احتمالا به دلیل رقابت) دارای وزن و طول بیشتری بودند. همچنین، در شکاف صخره‌ها و استخرهای جزرومدی با پوشش جلبکی و دمای 22 تا 26 درجه سانتیگراد، تراکم و پراکنش بیشتری وجود داشت.
محمد شاه محمدی؛ یارمحمد بای؛ پروانه کیانی
چکیده
پیشینه و هدف: آلودگی هوا بحرانی است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با آن روبرو هستند. شهر تهران، مدت‌ها است که با مشکل آلودگی هوا مواجه است و حل آن به یکی از مطالبات مهم اجتماعی تبدیل شده و ابعاد بین‌المللی نیز یافته است. پدیده آلودگی هوای تهران سالهاست که تهران را درگیر کرده و در چندین سال گذشته با ورود به فصل سرد و زمستان ...
بیشتر
پیشینه و هدف: آلودگی هوا بحرانی است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان با آن روبرو هستند. شهر تهران، مدت‌ها است که با مشکل آلودگی هوا مواجه است و حل آن به یکی از مطالبات مهم اجتماعی تبدیل شده و ابعاد بین‌المللی نیز یافته است. پدیده آلودگی هوای تهران سالهاست که تهران را درگیر کرده و در چندین سال گذشته با ورود به فصل سرد و زمستان پایتخت‌نشینان را با معضل جدی روبه رو می‌کند و با وجود تمام اقدامات انجام شده برای جلوگیری از ورود آلودگی باز هم شاهد روزهایی هستیم که مدارس تعطیل میشود و طرح زوج و فرد کردن ماشین‌ها نیز همچنان ادامه می‌یابد؛ اما آلودگی قرص و محکم پابرجاست. نتایج مطالعات پیشین حاکی از تأثیر عوامل مختلفی از جمله عوامل جغرافیایی، ویژگی‌های طبیعی شهر، وارونگی دمایی و آلایندههای صنعتی در آلودگی هوا دارد. هدف از این پژوهش، ارائه مدلی برای شاخص‌های آلودگی هوای شهر تهران است.مواد و روش ها: تحقیق حاضر از لحاظ نوع و هدف پژوهش، کاربردی و از جنبه روش جمع‌آوری داده‌ها، توصیفی- تحلیلی میباشد. در این مطالعه، پژوهشگر پس از شناسایی عوامل مؤثر بر آلودگی هوای شهر تهران با بهره‌گیری ازنظر خبرگان مربوطه، تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) را برای سطح‌بندی و تفسیر روابط مفهومی شاخص‌های مذکور به‌کاربرده است. با مرور ادبیات پژوهش و اخذ نظر خبرگان، موضوع در قالب شش شاخص (وارونگی دمایی، موقعیت جغرافیایی- اقلیمی، آلایندگی کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها، کیفیت پایین وسایل نقلیه و سوخت مصرفی، پایینبودن سرانه فضای سبز، تراکم بالای جمعیت تهران) مورد شناسایی قرار گرفت. سپس پرسشنامه ماتریسی ساخت‌یافته برای تعیین ارتباطات بینابینی این شاخص‌ها تدوین گردید. داده‌های حاصل از پرسشنامه با استفاده از مدلسازی ساختاری تفسیری، تحلیل و در پنج سطح در یک شبکه تعاملی ترسیم شد.نتایج: نتایج این پژوهش نشان داد هم عوامل صنعتی و هم عوامل اقلیمی می‌توانند بر آلودگی هوای تهران مؤثر باشند. با توجه به نتایج حاصل از مدلسازی، شاخص «آلایندگی کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها» در بالاترین سطح قرار گرفته است لذا انتقال کارخانجات سطح شهر و جلوگیری از احداث کارخانجات جدید داخل شهر به عنوان یک راهکار میتواند به کاهش آلودگی هوای شهر تهران کمک کند.بحث: هنگام وقوع وارونگی دمایی، هوا پایدار شده و ذرات در محدوده لایه وارونگی تجمع پیدا کرده و بر شدت آلودگی هوا می‌افزاید. در خصوص آلایندگی کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها بیشترین فرایند تولیدکننده آلودگی هوا در صنایع، پس از فرایند گرمایش، به فرایند ترکیب مواد اختصاص داشته و آلایندههای هوا به حالت دود و ذرات معلق بیشترین موارد را در بر می‌گیرد. همچنین عمل احتراق در موتور خودروهای قدیمی و بی‌کیفیت به‌خوبی انجام نمی‌شود و این اصلی‌ترین دلیل تولید مونوکسید کربن است. اقلیم از طریق تغییر عناصر آن مانند دما، بارش، فشار و باد شرایط آلودگی شهر تهران را کنترل می‌کند. همچنین در مقایسه با شهرهای بزرگ جهان و جمعیت در آنها، تهران از نظر وسعت رتبه 120 تا 130 را به خود اختصاص داده است لکن از نظر تراکم در هر کیلومترمربع، بین رتبه 25 تا 30 قرار گرفته است. این به آن معناست که در این شهر جمعیتی بیش از توان اکولوژیک و مساحت شهری انباشت شده که باعث ایجاد بحران‌هایی از جمله آلودگی هوا میشود.
حقوق محیط زیست
ساجده صفی‌خوانی؛ ارشک حلی‌ساز
چکیده
بررسی علت شکست سیاست‌های محیطزیستی حکومت‌ها، مستلزم شناخت روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی است. Ioris (2014) با تمرکز بر رویکردی فلسفی- سیاسی نشان می‌دهد که در طول سده‌ی گذشته سه مدل حاکمیت محیطزیستی در کشورهای غربی به اجرا گذاشته شده‌است که تحت تأثیر نظریه‌های سیاسی هابز، کانت و هگل قرار دارند و نماینده‌ی سه تغییر و واکنش متفاوت ...
بیشتر
بررسی علت شکست سیاست‌های محیطزیستی حکومت‌ها، مستلزم شناخت روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی است. Ioris (2014) با تمرکز بر رویکردی فلسفی- سیاسی نشان می‌دهد که در طول سده‌ی گذشته سه مدل حاکمیت محیطزیستی در کشورهای غربی به اجرا گذاشته شده‌است که تحت تأثیر نظریه‌های سیاسی هابز، کانت و هگل قرار دارند و نماینده‌ی سه تغییر و واکنش متفاوت به مسائل و مشکلات محیطزیستی هستند. روند اضمحلال محیطزیست، اصلاحات قانونی و نهادی در ایران آشکار می‌کند که حاکمیت محیطزیستی در ایران نیز روند تکاملی دارد. لذا این سؤال مطرح میشود که آیا روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی کشورهای غربی قابلیت تطبیق با شرایط ایران را دارد؟ بنابراین این پژوهش با تمرکز بر نظریه‌ی Ioris (2014) و استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی روند تکاملی حاکمیت محیطزیستی ایران را بررسی می‌کند. بررسی ادبیات اجبار و غیراجبار در قوانین و مقررات محیطزیستی نشان می‌دهد که نهادهای قانونگذار برای حفاظت از محیطزیست بر اعمال سیاست اجبار تمرکز دارند. علی‌رغم این‌که غالبیت ادبیات اجبار در قانون راجع به جنگل‌ها (1321) تا قانون حفاظت از خاک (1398) نشان از حاکمیت اندیشه‌ی هابز در حقوق محیطزیستی ایران دارد اما ظرفیّت‌سازی‌های نهادی برای حل مشکلات محیطزیستی و منابع آب نشان می‌دهد که آن‌چه که در عمل در مدل حاکمیت محیطزیستی ایران رخ داده‌است برای تشکیل نوع خاصی از حاکمیت محیطزیستی است. در واقع، بارزترین ویژگی‌های مدل حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور (ارزیابی اثرات محیطزیستی) و دوران گذر (توسعه‌ی پایدار) به‌طور همزمان در دولت سازندگی (سال 1373) وارد حقوق محیطزیستی ایران شدند. علاوه بر این، حکومت در ایران بدون بسترسازی برای ورود به مدل حاکمیت محیطزیستی هگلی، رویکردهای منعطف‌تری را وارد قوانین و مقررات منابع آب کرده است. مانند افزایش سهم مشارکت بخش خصوصی در سطوح سه‌گانه‌ی حکم‌رانی، تقویت ظرفیت‌های قانونی شکل‌گیری ابزارهای بازار مبنا مانند بانک آب در پیش‌نویس لایحه‌ی قانون آب، معرفی ابزارهای سیاستی خدمات اکوسیستم و پرداخت بهای خدمات برای حل مشکلات منابع آب در مقیاس حوزه‌های آبخیز. بنابراین میتوان بیان کرد که چارچوب‌های مدل حاکمیت محیطزیستی منعطف در کشور ایران نیز ظاهر شده‌است اما با این تفاوت که روند تکاملی مدل حاکمیت محیطزیستی کشور ایران مطابق با کشورهای غربی نیست. به‌عبارتی حکومت در ایران به‌دنبال پیاده‌سازی حاکمیت محیطزیستی است که حاصل ترکیب جریمه‌های حاکمیت قرارداد محور با مشوق‌های اقتصادی مبتنی بر تعاملات بازاری مدل حاکمیت محیطزیستی هگلی است. لذا اقدام به ترکیب عناصر مدل حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور با عناصر حاکمیت محیطزیست دوران گذر و مدل حاکمیت محیطزیستی هگلی کرده‌است. به‌عبارتی در زمانی که قواعد حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور (به‌ویژه سیاست اجبار) مبنای کار حکومت در مدیریت محیطزیست و منابع طبیعی کشور ایران است، ادبیات سبز و توسعه‌ی پایدار نیز وارد سیاست‌ها و قوانین محیطزیستی میشوند. باید توجه داشت که تمرکز بر چارچوب‌های مدل حاکمیت محیطزیستی قرارداد محور و مدل حاکمیت محیطزیستی منعطف توان حل مسائل و مشکلات محیطزیستی ایران را ندارد، بنابراین لازم است اقدام به طراحی چارچوب‌های یک مدل حاکمیت محیطزیستی بومی برای کشور ایران کرد که بر مشارکت گروه‌های محلی تمرکز دارد. استفاده از چارچوب‌های این مدل حاکمیت محیطزیستی پیشنهاد شده باعث کاهش نابرابری‌های اجتماعی در حوزه‌های آبخیز و ایجاد توازن و نظم بین منافع مردم در مقیاس حوزه‌های آبخیز کوچک و سیاست‌های کلان در مقیاس حوزه‌های آبخیز اصلی میشود.
سید قاسم قربانزاده زعفرانی؛ سید کرامت هاشمی عنا؛ امین احمدی گیوی؛ مهدی بلوکی؛ محمد امین طلاب؛ اردوان زرندیان؛ فرهاد حسینی طائفه
چکیده
پیشینه و هدف: نظر به اهمیتی که مرجان‌ها در ابعاد مختلف زندگی بشر دارند بررسی و مطالعه آنها بیش از پیش ضرورت پیدا خواهد کرد. جزایر خارک و خارگو از لحاظ محیطزیستی به خصوص پوشش‌های مرجانی خاص بسیار حائز اهمیت است. در چند دهه‌ی گذشته بسیاری از تهدیدهای بالقوه مانند فعالیت‌های انسانی مخرب مرتبط با صنعت نفت و پسماندهای ناشی از آن در ...
بیشتر
پیشینه و هدف: نظر به اهمیتی که مرجان‌ها در ابعاد مختلف زندگی بشر دارند بررسی و مطالعه آنها بیش از پیش ضرورت پیدا خواهد کرد. جزایر خارک و خارگو از لحاظ محیطزیستی به خصوص پوشش‌های مرجانی خاص بسیار حائز اهمیت است. در چند دهه‌ی گذشته بسیاری از تهدیدهای بالقوه مانند فعالیت‌های انسانی مخرب مرتبط با صنعت نفت و پسماندهای ناشی از آن در محیط‌های ساحلی، آلودگی نفتی و هیدروکربنی، آلودگی صنعتی و شهری، آلودگی هوا، تخلیه پساب‌های شهری و فاضلاب‌ها، تنش های حرارتی ناشی از تغییرات اقلیمی و نوسان سطوح میانی و بالایی آب، صید با تور توسط صیادان و شکار ماهی توسط غواصان در مناطق مرجانی و همینطور بی احتیاطی غواصان زیستگاه های مرجانی را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است. یکی از فعالیت‌هایی که در تعارض نسبی با اکوسیستم دریایی جزیره خارک و به خصوص موقعیت سواحل مرجانی قرار دارد، فعالیت‌ها و تحرکات مربوط به صید و صیادی در جزیره خارک و خارگو است. قدمت این فعالیت‌ها به چندین دهه میرسد. بیکاری و نبود اشتغال پایدار در بسیاری از مناطق ساحلی سـبب شـده کـه تعداد زیادی از مردم به ماهیگیری بپردازند. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی چالش‌های محیطی- انسانی با جنبه های مختلف چالش صید و صیادی است که قلمرو جغرافیایی آبسنگ‌های مرجانی را تهدید می‌نماید.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش جهت ارزیابی و بررسی تهدیدات ایجاد شده در حوزه جغرافیای جزیره خارک ابتدا به بررسی چالش‌های فعالیت صیادی با استفاده از مشاهدات میدانی و تحلیل پرسشنامه‌ای پرداخته شد. سپس این چالش‌ها طبقه‌بندی شدند و در نهایت سهم هریک از جنبههای آن در جوامع صیادی نزدیک به زیستگاه مرجانی جزایر خارگ و خارگو تحلیل و بررسی شدند. جهت بررسی چالش‌های صید و صیادی با استفاده از روش آماری تحلیل آلفای کرونباخ و طیف لیکرت درصد اعتماد را محاسبه تا در صورت تأیید بتوان به نتایج و تحلیلهای نهایی اعتماد کرد. وزنهای هر کدام از معیارها توسط آزمون فازی-عددی سوارا (SWARA)، نهایی گردید.
نتایج: در پرسشنامه این پژوهش 21 سوال مطرح و میزان آلفای کرونباخ در سطح قابل قبول و خوب 729/. بدست آمد که اعتماد به محتوای پرسشنامه تأیید می کند. اثرگذاری و وزن هرکدام از معیارها در میزان پایایی نشان داد که بیشترین درصد صید از طریق قایقهای موتوری در فصل زمستان و اوایل صبح انجام میشود (93 درصد). نتایج نشان داد که بیش از 85 درصد صیادان هیچگونه آموزش لازم جهت صید در مناطق مرجانی را ندیدهاند و این چالش جدی و اساسی شناخته میشود. طبق نتایج نهایی وجود پاسخگویی در ابعاد انسانی و محیطی (مانند فصل، ابزار و زمان صید)، ابزار صید با 8/30 درصد بیشترین و زمان صید با 3/23 درصد کمترین وزن معیارها را شامل میشوند.
بحث: خروجی حاکی از آن است که ابزار صید به عنوان معیاری با رتبه اول ارزش گذاری میشود به عبارتی 31 درصد از وزن گویه‌ها را تبیین می‌نماید. در مقابل زمان صید با 23 درصد کمترین وزن را در تبین معیارها دارد. این پردازش‌های آماری بیانگر این موضوع است که در بررسی چالش‌ها و تهدیدهای گستره‌ی مرجانی در جزیره خارک عوامل انسانی- محیطی بایستی در اولویت بررسی باشد. به عبارتی کنترل و مدیریت چالش‌های انسان‌ساخت و عوامل وابسته به آن میتواند محیط‌های امن مرجانی را خلق نماید.
زهرا سلطانیان زاده؛ محسن میرمحمدی؛ محمد علی زاهد
چکیده
پیشینه و هدف: هیدروکربن های معطر مانند بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و ایزومرهای زایلن (BTEX) از آلایندههای موجود در کارخانه های صنعتی هستند که در منابع مختلف به ویژه هوا مشکلاتی را ایجاد می کنند. حذف این ترکیبات سمی حتی به میزان بسیار کم از این منابع ثابت آلاینده ها نه تنها از نظر محیط زیستی بلکه از نظر اقتصادی نیز حائز اهمیت ...
بیشتر
پیشینه و هدف: هیدروکربن های معطر مانند بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و ایزومرهای زایلن (BTEX) از آلایندههای موجود در کارخانه های صنعتی هستند که در منابع مختلف به ویژه هوا مشکلاتی را ایجاد می کنند. حذف این ترکیبات سمی حتی به میزان بسیار کم از این منابع ثابت آلاینده ها نه تنها از نظر محیط زیستی بلکه از نظر اقتصادی نیز حائز اهمیت است. امروزه صنعتی شدن سریع جوامع به ویژه کشورهای در حال توسعه برای رفع نیازهای شهروندان به عنوان عامل اصلی آلودگی هوا شناخته شده است. بنابراین، حفظ استانداردهای محیط زیستی برای کاهش پتانسیل آلودگی و حمایت از توسعه پایدار ضروری است. کارخانه های تولید عایق رطوبتی یکی از منابع اصلی انتشار این گروه از آلاینده ها هستند، لذا اجرای اقدامات کنترلی و بهینه سازی عملکرد این واحدهای صنعتی در شهرستان دلیجان به عنوان پایتخت تولید عایق رطوبتی ضروری و غیرقابل انکار است.
مواد و روش ها: در این تحقیق فرآیند حذف آلاینده های BTEX از کارخانه ایزوگام پارسیان دلیجان از طریق شبیه سازی و اصلاح فرآیند بر اساس طراحی کوره و با استفاده از روش اکسیداسیون حرارتی آلاینده ها مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است. سوالات مربوط به کارایی و مزایای محیط زیستی طراحی زباله سوز به عنوان انگیزه اصلی کار حاضر است. هدف از این مطالعه کمک به این شواهد با ارزیابی محیط زیستی و فنی عملکرد واحد زباله سوز در یک کارخانه تولید عایق حرارتی واقع در دلیجان ایران است. همچنین در این مطالعه با تغییر دما و زمان اقامت زباله سوز با استفاده از نرم افزار SPSS، مصرف انرژی و انتشار آلاینده های سیستم بهینه شده است. لازم به ذکر است که فرآیند حذف آلایندههای BTEX با شبیهسازی با استفاده از نرمافزار Aspen Hysys انجام شده است. در این راستا، اصلاح فرآیند بر اساس طراحی کوره سوزاننده و با استفاده از روش اکسیداسیون حرارتی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
نتایج: بر اساس نتایج، دما و زمان ماند در شرایط بهینه به ترتیب 732 و 84/0 است. علاوه بر این، راندمان کنترل زباله سوز (CF) نشان می دهد که 5/98 درصد از ترکیبات BTEX در گازهای خروجی حذف شده است. لازم به ذکر است که بهره وری انرژی سیستم نیز بهبود چشمگیری داشته است به گونه ای که میزان سوخت مصرفی سیستم در شرایط بهینه نسبت به حالت اولیه 23 درصد کاهش یافته است. عناصر سخت افزاری نتایج استفاده از دستگاه زباله سوز در این مطالعه، میزان راندمان کنترل (CEF) دستگاه در حذف ترکیبات مورد نظر5 /98 درصد گزارش شده است. همچنین شاخص مصرف انرژی در این حالت نسبت به عملکرد سیستم بدون عایق در همان حالت باعث کاهش 23 درصدی مصرف سوخت شده است.
بحث: نتایج بهینه سازی نشان داد که استفاده از زباله سوز در شرایط خاص می تواند به عنوان یک راه حل کاربردی برای حذف ترکیبات BTEX از فعالیت های صنعتی در نظر گرفته شود. در این راستا، دما و زمان ماند را میتوان به عنوان دو شاخص عملیاتی مهم مؤثر بر انتشار آلاینده‌ها و مصرف انرژی تعیین کرد. با توجه به نتایج، روش پیشنهادی عملکرد محیط زیستی و اقتصادی قابل قبولی دارد، بنابراین امکان سرمایه‌گذاری‌های کلان برای کاهش اثرات آلایندههای BTEX در منطقه از طریق جفت کردن آن ها به انرژی‌های تجدیدپذیر پیشنهاد میشود.
مهدی نجاتی؛ زین العابدین صادقی؛ محمد علی عرب پور
چکیده
افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سالیان اخیر باعث نگرانی‌های زیادی برای بسیاری از جوامع و دوستداران محیطزیست شده است؛ یکی از این گازهای گلخانه‌ای مهم، دی‌اکسید کربن (CO2) میباشد. در این پژوهش با استفاده از متغیرها و شاخص‌های مهم اقتصادی و مجموعه داده‌های سری زمانی سال 1970-2018 که آنها را به 5 گروه مجزا به همراه یک گروه کل داده‌ها، ...
بیشتر
افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سالیان اخیر باعث نگرانی‌های زیادی برای بسیاری از جوامع و دوستداران محیطزیست شده است؛ یکی از این گازهای گلخانه‌ای مهم، دی‌اکسید کربن (CO2) میباشد. در این پژوهش با استفاده از متغیرها و شاخص‌های مهم اقتصادی و مجموعه داده‌های سری زمانی سال 1970-2018 که آنها را به 5 گروه مجزا به همراه یک گروه کل داده‌ها، تقسیم و به پیش‌بینی میزان انتشار CO2 در ایران پرداخته شد. برای این موضوع از مدل‌های یادگیری عمیق زیرمجموعه یادگیری ماشین استفاده‌شده است. این موضوع یک مسئله چند متغیره و یک مجموعه هدف بود که مقدار انتشار CO2 برای 5 سال آینده (5 سال بعد از سال 2018) پیش‌بینی و در انتها برای راستی آزمایی پیش‌بینی‌ها مقدار پیش‌بینی سال‌های 2019 و 2020 با CO2 واقعی این سال ها مقایسه شد. نتایج به‌دست‌آمده برای هر 6 گروه مورد آزمایش نشان می‌دهد که مقدار انتشار CO2 در ایران برای سالیان آینده یک روند صعودی را در پی خواهد داشت و برای سال 2023 مقدار انتشار CO2 به محدوده 850 الی 900 میلیون تن خواهد رسید که میتواند یک فاجعه زیست‌محیطی و خطری برای انسان‌ها باشد. لذا پیشنهاد میشود دولت از یک برنامه بلندمدت با تأکید بر گروه‌های مهم، فرهنگسازی در جامعه و وضع قوانین خاص‌تر برای کنترل مقدار انتشار CO2 استفاده نماید.
رسول زمانی احمدمحمودی؛ نسرین قرهی؛ سمیرا بیاتی؛ حجت الله خدری غریب‌وند؛ مهناز امینی؛ فاطمه اسدی
چکیده
پیشینه و هدف: مدیریت مواد زائد جامد شهری در قرن اخیر به یک مسأله مهم محیط زیستی تبدیل شده است. مطالعه حاضر برای سنجش نگرش و آگاهی مردم در ارتباط با مدیریت پسماند شهری در شهرکرد انجام شده است. مواد زائد جامد در شهرکرد اغلب شامل زباله های خانگی، تجاری، صنعتی، ساختمانی و زراعی می باشند. این زباله ها به صورت غیرتفکیک شده دفن ...
بیشتر
پیشینه و هدف: مدیریت مواد زائد جامد شهری در قرن اخیر به یک مسأله مهم محیط زیستی تبدیل شده است. مطالعه حاضر برای سنجش نگرش و آگاهی مردم در ارتباط با مدیریت پسماند شهری در شهرکرد انجام شده است. مواد زائد جامد در شهرکرد اغلب شامل زباله های خانگی، تجاری، صنعتی، ساختمانی و زراعی می باشند. این زباله ها به صورت غیرتفکیک شده دفن میشوند و درصدی از زباله ها بدون هیچگونه مدیریتی باقی می مانند. از آن جا که کارخانه بازیافت در استان چهارمحال و بختیاری وجود ندارد، بسیاری از پسماندها که ارزش اقتصادی بالایی دارند، بدون بهره از بین می روند. با توجه به نقش تأثیرگذار مدیران و برنامه ریزان شهری و استانی، با کمی تأمل و قبول نقش افراد جامعه در چرخه مدیریت می توان بسیاری از مشکلات مربوط به مراحل بعدی سیستم دفن پسماند را به حداقل ممکن کاهش داد.مواد و روش ها: به منظور انجام این مطالعه از روش ترکیبی (روش‌های میدانی، کتابخانه‌ای و اسنادی، تحلیلی و توصیفی) استفاده شد و شهر به سه ناحیه تقسیم و در هر ناحیه به طور تصادفی پنجاه پرسشنامه توزیع شد. روایی پرسشنامه‌ها توسط متخصص در زمینه مواد زائد دانشگاه های علوم پزشکی کشور و پایایی آن توسط تست آلفا کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. در نهایت تجزیه و تحلیل داده های حاصل از این پرسشنامه ها با استفاده از نرمافزار Excel و SPSS نسخه 19 و با استفاده از آمار توصیفی، آزمون همبستگی، تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور بررسی تأثیر جنسیت بر میزان مشارکت از آزمون T مستقل و تأثیر تحصیلات و ساختار سنی بر میزان مشارکت از آزمون ANOVA استفاده شد.نتایج: با توجه به میزان آلفای کرومباخ برابر 87/0، سوالات مطرح شده در پرسشنامه ها از روایی خوبی برخوردار بودند. بیشترین تعداد پاسخ دهندگان به پرسشنامه ها از نظر سنی در بازه 40-25 سال (3/53 درصد)، از لحاظ سطح تحصیلات دارای مدرک فوق دیپلم و کارشناسی (3/55 درصد) بودند. همچنین 7/50 درصد از پاسخ دهندگان را بانوان و 3/ 49 درصد را آقایان تشکیل دادند. نتایج نشان داد بین میزان تحصیلات و میزان آگاهی افراد در رابطه با مدیریت مواد زائد جامد ارتباط معنی داری وجود دارد (کای اسکور، 05/0>p). درحالی که بین سن و جنسیت و میزان آگاهی افراد ارتباط معنی داری وجود ندارد (کای اسکور، 05/0<p). نتایج توزیع فراوانی پاسخ مردم در خصوص مواد زائد جامد نشان داد که تقریباً 97 درصد افراد آگاهی کامل از تفاوت بین زباله های خشک و تر دارند. میانگین نمره آگاهی در این بررسی 98/ 0± 88/31 (میانگین ± خطای استاندارد) از 68 امتیاز بود که با توجه به این امتیاز میزان آگاهی مردم متوسط برآورد شد.بحث: نتایج بیانگر این است که در ارتباط با موضوع خاص مواد زائد جامد شهری باید آگاهی رسانی و آموزش های بیشتری صورت گیرد، با این وجود در این مطالعه با افزایش سطح سواد و آگاهی مردم، مسائل محیط زیستی و به طور خاص مواد زائد جامد را بهتر می توان مدیریت کرد. برنامه ریزی هایی به منظور تغییر رفتار و نگرش خانواده ها و تقویت دانش مردم ضروری است. در این راستا پیشنهاد می شود متولیان و مسؤولان امر آموزش چهره به چهره، بهره گیری از فناوری های آموزشی مناسب و رسانه های گروهی برای ارتقاء فرهنگ عمومی در رابطه با مواد زائد جامد را مورد توجه قرار دهند.
کتایون حجتی؛ زهرا عابدی؛ بهزاد رایگانی؛ مصطفی پناهی
چکیده
مقدمه: در سال های اخیر، پدیده گرد و غبار به یکی از مهم ترین چالش های محیط زیستی در سراسر جهان تبدیل شده است که یکی از آثار منفی آن بر بخش کشاورزی است. گرد و غبار بر کشاورزی از طریق تأثیر بر فرآیند فتوسنتز و همچنین افزایش دمای برگ میتواند رشد و عملکرد گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد و با فراهم کردن شرایط مساعد برای بروز بیماری ...
بیشتر
مقدمه: در سال های اخیر، پدیده گرد و غبار به یکی از مهم ترین چالش های محیط زیستی در سراسر جهان تبدیل شده است که یکی از آثار منفی آن بر بخش کشاورزی است. گرد و غبار بر کشاورزی از طریق تأثیر بر فرآیند فتوسنتز و همچنین افزایش دمای برگ میتواند رشد و عملکرد گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد و با فراهم کردن شرایط مساعد برای بروز بیماری ها و بر هم زدن توازن جمعیتی آفات در برابر حشرات سودمند و شکارچی و همچنین تأثیر بر کاهش راندمان سم‌پاشی در گیاهان بر علیه آفات و بیماری ها، زمینه ایجاد خسارت و کاهش تولید در محصولات مختلف زراعی و باغی را به وجود می آورد. هدف از این پژوهش برآورد تمایل به پرداخت جهت کاهش اثرات گرد و غبار بر بخش کشاورزی کانون های تولید گرد و غبار و نواحی اطراف آن در استان البرز می باشد.مواد و روش ها: برای رسیدن به هدف این پژوهش، ابتدا با توجه به نقشه کانون های گرد و غبار تهیه شده استان البرز، دهستان های تحت تأثیر تعیین شد. در این استان دهستان های نجم آباد، رامجین، چهاردانگه، پلنگ آباد، محمدآباد، تنکمان جنوبی و احمدآباد نواحی در گیر با گرد و غبار هستند. سپس با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط (CVM) تمایل به پرداخت افراد برای پیشگیری و کاهش آثار منفی پدیدهی گرد و غبار بر بخش کشاورزی با استفاده از 400 پرسشنامه محاسبه شد. لازم به ذکر است که تعداد پرشنامه ها از طریق با استفاده از رابطه Cochrane و جمعیت دهستان های درگیر گرد و غبار تعیین گردید.نتایج: با توجه به نتایج این پژوهش، درصد درستی برآورد تمایل به پرداخت کشاورزان به منظور کاهش خسارات گرد و غبار، در مدل بر آوردی 73 درصد است. همچنین میزان ارزش مورد انتظار (WTP) برابر 165423 ریال (تقریباً برابر 5/5 دلار) محاسبه شد. با توجه به جمعیت منطقه تحت تأثیر، ارزش کل حفظ محصولات کشاورزی در مقابل پدیدهی گرد و غبار برابر با 2743375032 ریال (9144.58 دلار) در سال است. نتایج نشان داد که متغیرهای سن، تعداد افراد شاغل، تحصیلات، درآمد و شاخص آگاهی محیط زیستی اثر مثبت و معنی‌داری بر تمایل به پرداخت کشاورزان برای حفظ محصولات کشاورزی در مقابل گرد و غبار دارند. به عبارت دیگر افزایش سن، تعداد افراد شاغل در خانواده، افزایش سطح تحصیلات، افزایش درآمد و افزایش آگاهی کشاورزان باعث افزایش تمایل به پرداخت آن ها می شود.بحث: ارزیابی تمایل به پرداخت کشاورزان استان البرز به منظور کاهش خسارت گرد و غبار بر بخش کشاورزی نشان داد که افزایش آگاهی، تحصیلات و تجربه (سن) باعث افزایش تمایل کشاورزان به پرداخت هزینه های کنترل گرد و غبار می شود. بنابراین می توان گفت که به منظور کنترل و تثبیت منابع تولید گرد و غبار در استان البرز، باید ابتدا شناخت و آگاهی کشاورزان نسبت به اثرات منفی گرد و غبار بر بخش کشاورزی را با استفاده از کلاس های آموزشی تبلیغات و غیره افزایش داده شود. در نتیجه این کار تمایل به پرداخت کشاورزان افزایش پیدا خواهد کرد. سپس در قالب سازمان های مردم نهاد و یا طرح های مشارکتی با دولت اقدام به طراحی و اجرای برنامه های کنترل و تثبیت منابع تولید گرد و غبار با مشارکت خود کشاورزان کرد.
محمدرضا فرزانه؛ محسن بدره؛ جواد رمضانی
چکیده
مقدمه: ظرفیت‌سازی اجتماعی و افزایش آگاهی اقشار مختلف جامعه از طریق آموزش مسائل مرتبط با حوزه آب و محیطزیست یکی از بنیادی‌ترین موضوعات کشور به شمار میرود تا حفاظت از آب و محیطزیست به الگوی رفتاری در جامعه تبدیل گردد. مدل‌های بسیاری برای بررسی جایگاه علوم رفتاری در زمینه‌ی مدیریت منابع آب توسعه‌یافته‌اند که اکثر آنها با ...
بیشتر
مقدمه: ظرفیت‌سازی اجتماعی و افزایش آگاهی اقشار مختلف جامعه از طریق آموزش مسائل مرتبط با حوزه آب و محیطزیست یکی از بنیادی‌ترین موضوعات کشور به شمار میرود تا حفاظت از آب و محیطزیست به الگوی رفتاری در جامعه تبدیل گردد. مدل‌های بسیاری برای بررسی جایگاه علوم رفتاری در زمینه‌ی مدیریت منابع آب توسعه‌یافته‌اند که اکثر آنها با تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده‌ی (TPB) و ساختاردهی رفتارهای حفاظتی آب، سازماندهی شدهاند که در پیش‌بینی رفتار اثبات‌شده و رشد و تکامل، موفقیت داشته و توسعه مدل بالادستی این پژوهش نیز از این طریق صورت گرفته است. با توجه به این‌که کودکان به‌عنوان وارثان آینده‌ی منابع و دانشجویان به‌عنوان قشر تأثیرگذار جامعه از اهمیت خاصی برخوردارند، بنابراین می‌بایست آنها را برای پذیرش اجرای نقش حفاظت از آب به بهترین شکل ممکن ترغیب نمود. لذا هدف این پژوهش، شناسایی فاکتورهای روان‌شناختی مؤثر بر منطق رفتاری و تمایلات رفتاری دانش‌آموزان و دانشجویان برای مشارکت در حفاظت از آب از طریق یک مدل اجتماعی-روان‌شناختی و بررسی اثربخشی آموزش غیرمستقیم و غیررسمی با رویکرد مبتنی بر اسکرچ محیط زیستی است.مواد و روش‌ها: در این پژوهش، رفتار 90 دانش‌آموز در سه مقطع تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و دوم و همچنین 30 دانشجوی منتخب دختر و پسر در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد شهر کرج در ارتباط با آب، در محور حفاظت از آب مورد بررسی قرار گرفتند. بدین منظور پرسشنامه‌ای بر اساس مؤلفه‌های تعریف‌شده‌ی مدل بالادستی شامل نیت، نگرش، کنترل رفتار درک شده، هنجار اخلاقی، درک از ریسک، هنجار ذهنی، رفتار، اعتماد و عادت و با تکیه بر مرور منابع بین‌المللی به‌منظور تعیین منطق رفتاری جامعه‌ی آماری پژوهش در قبال گزینه‌های سیاستی مذکور طراحی و تهیه گردید.نتایج: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که برنامه‌های آموزشی غیرمستقیم و غیررسمی صورت گرفته با رویکرد برنامه‌نویسی اسکرچ و با مثالهای مرتبط با حفاظت از منابع آب (اسکرچ محیطزیستی)، تأثیر مثبتی بر نگرش افراد نسبت به حفاظت از آب، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری درک شده، تمایل رفتار نسبت به حفاظت از آب و هنجارهای اخلاقی داشته است. همچنین آموزش در دانش‌آموزان دختر، در مؤلفه‌ی نگرش مؤثرتر بوده است؛ اما در دانش‌آموزان پسر، میزان آگاهی و بینش در مورد مسائل مربوط به حفاظت آب در پیش‌آزمون بالاتر بوده است.بحث: در طراحی کمپین‌های آموزشی بهتر است در وهله اول به قصد افراد برای صرفه‌جویی در مصرف آب و سپس عملی شدن این امر، توجه شود. همچنین با توجه به این‌که هرچه آموزش‌ها در سنین کمتر شروع شوند، نتایج مطلوب‌تری را به همراه دارد؛ لذا می‌بایست به امر آموزش در سنین پایینتر، توجه ویژه‌ای شود. به علاوه، برنامه‌های آموزشی بیشتر با تأکید بر آموزش‌های غیرمستقیم و غیر رسمی در جهت سهولت حفاظت از آب صورت گیرد تا رفتار حفاظت از آب در میان دانش‌آموزان و دانشجویان بهبود یابد.
مدیریت پسماند
الهام کوشا؛ بهنام سپهرنیا؛ عطیه بیدگلیان
چکیده
یکی از منابع تولید مواد زائد شهری، مراکز بهداشتی‌درمانی است. در حال حاضر در کشور ما اطلاع دقیقی از کمیت و کیفیت پسماندهای تولیدی در مراکز بهداشتی درمانی در دسترس نمی‌باشد و متخصصان برای برنامه‌ریزی و مدیریت اصولی و صحیح پسماندهای تولیدی در این مراکز مجهولات بسیاری پیش رو دارند. این مطالعه توصیفی مقطعی و کاربردی طی سال 97-96 در مراکز ...
بیشتر
یکی از منابع تولید مواد زائد شهری، مراکز بهداشتی‌درمانی است. در حال حاضر در کشور ما اطلاع دقیقی از کمیت و کیفیت پسماندهای تولیدی در مراکز بهداشتی درمانی در دسترس نمی‌باشد و متخصصان برای برنامه‌ریزی و مدیریت اصولی و صحیح پسماندهای تولیدی در این مراکز مجهولات بسیاری پیش رو دارند. این مطالعه توصیفی مقطعی و کاربردی طی سال 97-96 در مراکز بهداشتی درمانی جنوب تهران انجام شد. در این مطالعه 90 چک لیست در فصل های مختلف توسط کارشناسان بهداشت محیط مورد بررسی قرار گرفت. میزان تولید پسماندهای عادی و عفونی و همچنین نحوه مدیریت پسماند در مراکز بهداشتی درمانی تعیین شد. سرانه وزنی تولید پسماند عادی، عفونی و تیز و برنده به ترتیب در مراکز بهداشتی و درمانی به ازای هر مراجعه کننده 24، 6/13 و 10 گرم در روز می باشد. سرانه حجمی پسماند عادی، عفونی و تیز و برنده به ترتیب در این به ازای هر مراجعه کننده 03/0، 014/0 و 01/0 لیتر در روز می باشد. میزان تولید پسماند در مراکز بهداشتی و درمانی با توجه به نوع فعالیت این مراکز که بیشتر جنبه اداری و آموزشی دارد، پایینتر از حدی است که بتواند چالش جدی پیش روی مدیریت پسماند در این مراکز قرار دهد. ضعف در تفکیک پسماندها و عدم جلوگیری از اختلاط پسماند عادی و عفونی، لزوم آموزش به پرسنل و نظارت بیشتر را میطلبد. بهترین عملکرد سیستم مدیریت پسماند در این مراکز در خصوص دفع ایمن و صحیح زائدات نوک تیز در ظروف ایمن است.
آلودگی هوا
سمانه کمیلی؛ عبدالله مصطفایی؛ مرتضی جلالی لیچایی
چکیده
اکسیدهای نیتروژن یکی از آلایندههای مهم هوا هستند که انتشار آنها در اتمسفر باعث تولید آلایندههای ثانویه خطرناکی میشود. شناسایی انواع روش های کاهش این آلاینده در دودکش، راهنمای مهمی برای انتخاب روش اثرگذار برای دستیابی به حدمطلوب این آلاینده باتوجه به نوع صنعت برای متخصصین است. دراین مقاله بر روی روش های ...
بیشتر
اکسیدهای نیتروژن یکی از آلایندههای مهم هوا هستند که انتشار آنها در اتمسفر باعث تولید آلایندههای ثانویه خطرناکی میشود. شناسایی انواع روش های کاهش این آلاینده در دودکش، راهنمای مهمی برای انتخاب روش اثرگذار برای دستیابی به حدمطلوب این آلاینده باتوجه به نوع صنعت برای متخصصین است. دراین مقاله بر روی روش های کاهش اکسیدهای نیتروژن در جریان گازهای دودکش مروری انجام شده است. این روش ها شامل فرآیندهای شیمیایی مثل اکسیداسیون پلاسمایی و غیرپلاسمایی به کمک یک عامل اکسنده، احیاء کاتالیستی و غیرکاتالیست، پرتودهیالکترونی، فرآیند بیولوژیکی و فرآیندهای جذب فیزیکی روی جاذب جامد و مایع است. این روش ها اکسید نیتروژن را از یک جریانگازی جدا و آنرا به مواد بیاثر تبدیل می‌کند. این روش ها برای صنایعی که از تکنولوژی های قدیمی استفاده می کنند و آلایندگی بالایی دارد بسیار مؤثر است. عمده فناوری های معرفی شده دراین مقاله جزو چهار روش اصلی با تکنولوژی توسعه یافته یا نزدیک به توسعه یافتگی هستند و قابلیت استفاده در صنایع ایران را دارند.
مدیریت پسماند
آرمان شاهنظری
چکیده
امروزه در کلانشهرها مدیریت اصولی و بهداشتی پسماندها یکی از مهمترین مسائل مربوط به حوزه مدیریت شهری می باشد. با رشد علم و فناوری مشخص شده است که بازیافت کردن مواد زائد یکی از مناسبترین گزینه ها در دفع پسماند می باشد. از طرفی مقدار قابل توجهی از پسماندهای جامد شهری از نوع پسماند آلی هستند. در صورت تبدیل این پسماندها به کود ...
بیشتر
امروزه در کلانشهرها مدیریت اصولی و بهداشتی پسماندها یکی از مهمترین مسائل مربوط به حوزه مدیریت شهری می باشد. با رشد علم و فناوری مشخص شده است که بازیافت کردن مواد زائد یکی از مناسبترین گزینه ها در دفع پسماند می باشد. از طرفی مقدار قابل توجهی از پسماندهای جامد شهری از نوع پسماند آلی هستند. در صورت تبدیل این پسماندها به کود آلی که هم به حفظ محیط زیست کمک می کنند و هم باعث اشتغالزایی میشوند، از محصول نهایی تولید شده که در واقع همان کود کمپوست است می توان در کشاورزی به منظور بهبود بافت خاک، افزایش ظرفیت نگهداری و افزایش مواد آلی خاک بهره گرفت و هم از آن به عنوان جایگزینی مناسب به جای کودهای شیمیایی استفاده نمود. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به ارزیابی رایجترین فناوری های تولید کود از پسماند جامد شهری پرداخته است. فناوریهای مورد نظر در این پژوهش عبارتند از روش ورمیکمپوست، کمپوست ویندرو (پشتهای) و کمپوست راکتوری. به منظور بررسی جامع این فناوری ها از دو روش VIKOR و روش مجموع ساده وزنی (SAW) استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که در بین فناوری های منتخب، فناوری ورمیکمپوست بیشترین امتیاز را در هر دو روش مدل تصمیم گیری چند معیاره به دست آورده و به عنوان بهترین گزینه برای تولید کود از پسماند جامد شهری انتخاب می شود. پس از آن نیز فناوری کمپوست راکتوری و کمپوست ویندرو در رتبه های دوم و سوم قرار گرفتند.
حیات وحش
مریم محمودی اصل؛ فرهاد حسینی طائفه؛ باقر نظامی بلوچی
چکیده
یوزپلنگ تنها گونه از جنس و زیرخانواده Acinonyx است که روند جمعیت جهانی کاهشی را تجربه می‌کند. این گونه با تغییرات ژنتیکی پایین شناخته میشود که نتیجه تجربه دو گردنه بطری در حدود 10000 و 12000 سال پیش است. تمام جمعیت‌های زیرگونه یوز آسیایی در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا منقرض شده و ایران آخرین پناهگاه یوز آسیایی در دنیاست. زیرگونه یوز آسیایی ...
بیشتر
یوزپلنگ تنها گونه از جنس و زیرخانواده Acinonyx است که روند جمعیت جهانی کاهشی را تجربه می‌کند. این گونه با تغییرات ژنتیکی پایین شناخته میشود که نتیجه تجربه دو گردنه بطری در حدود 10000 و 12000 سال پیش است. تمام جمعیت‌های زیرگونه یوز آسیایی در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا منقرض شده و ایران آخرین پناهگاه یوز آسیایی در دنیاست. زیرگونه یوز آسیایی در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت در زمره گونه‌های در آستانه انقراض قرار دارد و به دلیل کاهش شدید تنوع ژنی ناشی از کاهش شدید جمعیت ناشی از تخریب زیستگاه، جدایی جغرافیایی و افزایش درون آمیزی تعداد اندکی از آن ها در طبیعت ایران باقیمانده است. در این پژوهش مروری، بر اعتبارسنجی کاهش تغییرات ژنی در سطوح مختلف نشانگرهای مولکولی آلوزیمها، ریزماهوارهها، دی.ان.ای. میتوکندریایی و نرخ چندشکلی تکنوکلئوتیدی در کل ژنوم یوزپلنگ پرداخته شده است. بررسی‌های مبتنی بر چندشکلی قطعات طولی محدود شونده بیانگر کاهش شدید تنوع ژنی در بروز تغییرات تکنوکلئوتیدی، تراکم تغییرات تکنوکلئوتیدی، تغییرات تک نوکلئوتیدی ژن‌های کدکننده از جمله ژن‌های مجموعه سازگاری بافتی اصلی و دی.ان.ای. میتوکندریایی نسبت به سایر گونه‌ها است. کاهش چشمگیر در تغییرات کلی ژنتیکی توسط نشانگرهای ژنومی متعدد با افزایش مرگ و میر توله ها، ناهنجاری های شدید در رشد اسپرم، مشکلات مربوط به برنامه های تکثیر در اسارت و افزایش آسیب پذیری در برابر شیوع بیماریهای عفونی ارتباط دارد. از آنجایی که علم ژنتیک حفاظت نقش اساسی در حفاظت و مدیریت گونه ها دارد، نتایج این پژوهش می تواند در حفاظت ژنتیکی، تولیدمثل در اسارت و مدیریت جمعیت‌های باقیمانده یوز آسیایی مورد استفاده قرار گیرد.
حیات وحش
سمیه اراضی
چکیده
گونه های مختلف حیات وحش خدمات زیادی فراهم می سازند. بر همین اساس، در این پژوهش به مطالعه شناسایی حیات وحش دارای ارزش دارویی حوضه آبخیز آدرشک و تهیه نقشه پراکندگی آنها پرداخته شد. بدین منظور، در بهار و تابستان سال 1398، از طریق بازدیدهای میدانی و روش ترانسکت خطی تصادفی، شناسایی حیات وحش زیستگاه انجام گرفت و برای تهیه ...
بیشتر
گونه های مختلف حیات وحش خدمات زیادی فراهم می سازند. بر همین اساس، در این پژوهش به مطالعه شناسایی حیات وحش دارای ارزش دارویی حوضه آبخیز آدرشک و تهیه نقشه پراکندگی آنها پرداخته شد. بدین منظور، در بهار و تابستان سال 1398، از طریق بازدیدهای میدانی و روش ترانسکت خطی تصادفی، شناسایی حیات وحش زیستگاه انجام گرفت و برای تهیه نقشه های پراکنش حیات وحش، نقاط حضور گونه ها، توسط دستگاه موقعیت یاب جهانی ثبت میشد. تهیه نقشه های پراکندگی در محیط نرم افزار Google Earth، از طریق تفسیر چشمی پدیده ها و اطلاعات حاصل از بازدیدهای میدانی و نقاط کنترل زمینی صورت پذیرفت. نقشه های نهایی در محیط نرم افزار Arc GIS 10,3 تهیه شدند. نتایج نشان داد که در آدرشک، تعداد 11 گونه پستاندار دارویی متعلق به 7 خانواده و 4 راسته وجود دارد که از این میان، بیشترین فراوانی متعلق به گونه علفخوار، کل و بز با 57 رأس و کمترین تعداد فراوانی متعلق به گونه های گوشتخوار؛ پلنگ، زردهبر، سمورسنگی و کفتار با یکبار مشاهده می باشد. راسته گوشتخواران با 5 گونه، بیشترین تعداد و راسته خارپشت ها با یک گونه کمترین تعداد گونه دارویی را دارا هستند. همچنین، تعداد 6 گونه پرنده با خواص دارویی متعلق به 3 خانواده و 3 راسته نیز شناسایی و شمارش شدند. از این میان، بیشترین تعداد فراوانی متعلق به گونه کبک با 193 قطعه و کمترین تعداد به گونه کبوتر جنگلی با 2 قطعه تعلق دارد و تعداد کل پرندگان دارویی مشاهده شده در این پژوهش، 392 قطعه برآورد شد.
تنوع زیستی و ایمنی زیستی
سمیه اراضی
چکیده
پهنه بندی یک روش کاملاً مقبول برای دور نگه داشتن طبیعت گردان از مناطق حساس و ارزشمند اکولوژیک محسوب می شود. در این پژوهش، با در نظر گرفتن اهدافی چون؛ معرفی و امکان سنجی منطقه لیپار برای توسعه گردشگری، حفاظت از تنوع زیستی منطقه و ارزیابی قابلیت های نرم افزار Google Earth و روش تفسیر چشمی در شبیه سازی مناطق، به پهنه ...
بیشتر
پهنه بندی یک روش کاملاً مقبول برای دور نگه داشتن طبیعت گردان از مناطق حساس و ارزشمند اکولوژیک محسوب می شود. در این پژوهش، با در نظر گرفتن اهدافی چون؛ معرفی و امکان سنجی منطقه لیپار برای توسعه گردشگری، حفاظت از تنوع زیستی منطقه و ارزیابی قابلیت های نرم افزار Google Earth و روش تفسیر چشمی در شبیه سازی مناطق، به پهنه بندی منطقه لیپار پرداخته شد. طی بازدیدهای میدانی و عکسبرداری از منطقه با دستگاه موقعیت یاب جهانی نقاط کنترل زمینی ثبت شدند. نقشه واقعیت زمینی، نقشه نهایی پهنه بندی و محاسبه سهم هر پهنه در محیط نرم افزار ArcGIS نسخه 3/10 تهیه شد. شناسایی پوشش گیاهی و حیات وحش منطقه از طریق مشاهده مستقیم با استفاده از روش تصادفی انجام گرفت. نتایج تحلیل نقشه نهایی طبقه بندی منطقه نشان داد که لیپار دارای 13 نوع پهنه است و پهنه نمکزار دارای کمترین درصد و بوته زار و علفزار با تراکم ضعیف از بیشترین درصد سهم برخوردار هستند. همچنین، مقدار 67/2 درصد از منطقه تحت تأثیر ساخت و سازهای انسان قرار گرفته است. نتایج نشان داد که مناطقی همچون ساحل ماسه ای، مناطق صخره ای و مناطق دارای پوشش گیاهی سطح تالاب، زیستگاه های حساس حیات وحش محسوب می شوند. همچنین، در این پژوهش، تعداد 4 گونه گیاهی، 6 گونه پرنده و 2 گونه خزنده شناسایی شد.
آلودگی هوا
محمد رستگاری؛ المیرا موسی زاده نمینی؛ نسرین هاشمی تنکابنی
چکیده
رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی امروزه به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های بشر تبدیل شده است. کیفیت هوا در شهرها بستگی به شرایط جوی و میزان تولید آلاینده‌ها دارد. امروزه آلودگی هوا به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین معضلات جوامع بشری میباشد که تأثیرات منفی بسیاری بر سلامت موجودات زنده و به‌خصوص انسان بر جای گذاشته است. در این تحقیق میانگین غلظت ...
بیشتر
رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی امروزه به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های بشر تبدیل شده است. کیفیت هوا در شهرها بستگی به شرایط جوی و میزان تولید آلاینده‌ها دارد. امروزه آلودگی هوا به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین معضلات جوامع بشری میباشد که تأثیرات منفی بسیاری بر سلامت موجودات زنده و به‌خصوص انسان بر جای گذاشته است. در این تحقیق میانگین غلظت ماهانه و سالانه آلایندههای هوا در ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای اداره کل حفاظت محیطزیست استان تهران در سال‌های 91 الی 97 مورد بررسی قرار گرفت.نتایج نشان داد غلظت بیشتر آلایندههای اصلی شهر تهران در سال 97 روند نسبتاً کاهشی نسبت به سال گذشته داشته است. آمار مقایسهای میانگین غلظت سالانه آلایندههای شاخص نشان می‌دهد، میزان آلاینده CO در سال 97 در اکثر ایستگاه‌ها و میزان آلاینده O3 در تمامی ایستگاه‌ها نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، (لازم به توضیح است که آلاینده ازن ایستگاه شکوفه در سال 97 به ایستگاه ژئوفیزیک منتقل گردیده است). متوسط غلظت آلاینده NO2، SO2، PM10 و PM2.5 در ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا و مقایسه آن با استاندارد WHO)) نشان می‌دهد، تمامی ایستگاه‌ها در وضعیت نامطلوب و بالاتر از حد استاندارد قرار دارد.
آموزش محیط زیست
محبوبه سلیمان پورعمران؛ مجید فیض عارفی؛ شیما محمدزاده؛ حمیدرضا سوداگر
چکیده
پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر آموزش شهروندی بر مسؤولیت‌پذیری اجتماعی، مهارت اجتماعی و مهارت زیست‌محیطی کارکنان شهرداری بجنورد در سال 96 انجام گرفت. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش نیمه تجربی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری، شامل کلیه کارکنان شهرداری بجنورد به تعداد 810 نفر هست که به روش نمونه‌گیری ...
بیشتر
پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر آموزش شهروندی بر مسؤولیت‌پذیری اجتماعی، مهارت اجتماعی و مهارت زیست‌محیطی کارکنان شهرداری بجنورد در سال 96 انجام گرفت. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش نیمه تجربی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری، شامل کلیه کارکنان شهرداری بجنورد به تعداد 810 نفر هست که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 60 نفر از کارکنان انتخاب و به دو گروه 30 نفری آزمایش و گواه تقسیم شدند. سپس از هر دو گروه پیش آزمون گرفته شد و پس از برگزاری 12 جلسه آموزش‌های شهروندی برای گروه آزمایش، از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد. برای گردآوری داده‌ها، از پرسشنامه‌های مهارت اجتماعی ماتسون (1983)، رفتار محیط زیستی امامقلی (1390) و صفات پنج‌گانه شخصیتی NEO (1985) خرده مقیاس مسؤولیت‌پذیری استفاده شد. روایی پرسشنامه‌ها از نوع صوری و محتوایی بوده که مورد تأیید اساتید و خبرگان قرار گرفت. پایایی پرسشنامه مهارت اجتماعی ماتسون 859/0، پرسشنامه رفتار محیط زیستی امامقلی 899/0 و پرسشنامه صفات پنج‌گانه شخصیتی NEO خرده مقیاس مسؤولیت‌پذیری 821/0 است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از تحلیل عاملی تأییدی و نرمافزار PLS 3 استفاده شده است. مقایسه پیش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه کنترل نشان داد که تغییر خاصی در داده‌ها به وجود نیامده است. با مقایسه پیش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه آزمایش نیز تغییر هر بار عاملی مشخص گردید که هر سه متغیر در حالت پس‌آزمون بار عاملی بیشتری داشته‌اند. با توجه به نتایج تحلیل عاملی در مرحله پس‌آزمون بر روی گروه آزمایش، آموزش شهروندی بیشترین تأثیر را بر روی مسؤولیت‌پذیری داشته است.
ارزیابی زیست محیطی
هوشنگ جادری؛ داوود جهانی؛ حمیدرضا پیروان؛ نادر کهنسال قدیم وند
چکیده
مقدمه: هیدروکربن های آروماتیک چندحلقهای توسط فعالیت های انسانی به محیط زیست وارد شده و در بستر آب رسوب می کنند. این ترکیبات از جمله آلاینده های محیط زیست به شمار می روند و به شدت برای سلامتی انسان و سایر جانداران حتی در مقادیر بسیار کم مضر هستند. به همین دلیل، تعیین غلظت این آلاینده ها برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه ...
بیشتر
مقدمه: هیدروکربن های آروماتیک چندحلقهای توسط فعالیت های انسانی به محیط زیست وارد شده و در بستر آب رسوب می کنند. این ترکیبات از جمله آلاینده های محیط زیست به شمار می روند و به شدت برای سلامتی انسان و سایر جانداران حتی در مقادیر بسیار کم مضر هستند. به همین دلیل، تعیین غلظت این آلاینده ها برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه ها بسیار اهمیت دارد. از حدود صد ترکیب PAHs که توسط سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا شناسایی شده است، 16 ترکیب بیشترین تخریب و بیماریزایی را دارند و به همین دلیل به عنوان آلاینده های پیشگام معرفی شدهاند. در پژوهش حاضر به تعیین غلظت این آلاینده ها در رودخانه کارون پرداخته شد.مواد و روش ها: در این تحقیق، تعداد 29 نمونه رسوب در محدودهی چم گلک در شمال خوزستان تا چوئیبده در جنوب خوزستان در سال 1401 برداشت شد. نمونه های برداشت شده بلافاصله در ظروف شیشه ای و در دمای 10- درجه سانتی گراد نگهداری شده و به آزمایشگاه منتقل شدند. تا زمان استخراج، نمونه ها در دستگاه خشکانندهی انجمادی خشک شده سپس در فریزر با دمای 50- درجه سانتیگراد نگهداری شدند. پیش از انجام عملیات استخراج، کلیه نمونه ها به وسیله ی کوبیدن در هاون چینی، پودر شده و از الک کوچکتر از 63/0 میکرون عبور داده شدند. پس از تعیین مقادیر هر کدام از هیدروکربن های مورد نظر توسط دستگاه دوینکس 350، منشاء ترکیبات از نظر سوختی یا نفتی بودن تعیین گردید. در نهایت غلظت ترکیبات به دست آمده با استاندارد کیفیت رسوب آمریکا مقایسه شدند. در این استاندارد، دو دسته خطر ERL و ERM برای آلودگی رسوبات در نظر گرفته شده است.نتایج: براساس میانگین غلظت هیدروکربن های مورد مطالعه، فلورانتن بنزو b و فنانترن بیشترین آلودگی را به نسبت غلظت در بین کلیه هیدروکربن های مورد مطالعه داشتند. غلظت فلورانتن بنزو k، فلورن، پایرن و پایرن ایندن (1,2,3,c,d) نیز بیشتر از یک میکروگرم بر کیلوگرم رسوب بود که نسبت به میانگین غلظت سایر هیدروکربن ها بالا بود. سایر هیدروکربن ها میانگین غلظت کمتر از 80/0 میکروگرم بر کیلوگرم داشتند. حداقل غلظت کل هیدروکربن های چند حلقهای بین 15/2-01/0 میکروگرم بر کیلوگرم و حداکثر غلظت آنها بین 97/8-05/0 میکروگرم بر کیلوگرم رسوب متغیر بود. نتایج چولگی (0/3 > SKW > 75/0-) نشان داد که تغییرات مکانی زیادی برای همه ی آلاینده ها وجود داشت لیکن آنتراسن با چولگی 0/3 دارای بیشترین تغییرات مکانی، با بیشترین غلظت در جنوب رودخانه کارون و فلورانتن بنزو b نیز دارای چولگی 75/0- و بیشترین غلظت آلاینده در شمال رودخانه کارون بود. به جز چهار هیدروکربن فلورانتن بنزو b و k، پایرن ایندن (1,2,3,c,d) و پرلن بنزو (g,h,i)، غلظت اکثر آلاینده ها در رودخانه کارون کمتر از حد استاندارد کیفیت رسوب آمریکا (<ERM و <ERL) بود.
بحث: بررسی منشاء آلاینده ها نشان داد که در شمال رودخانه کارون آلودگی بیشتر منشاء سوختی داشت ولی در مرکز و جنوب این رودخانه هر دو منشاء سوختی و نفتی مشاهده شد. این نتایج نشان داد که آلودگی های هوایی اثر بیشتری بر افزایش غلظت هیدروکربن ها در رسوبات این رودخانه داشته است. همچنین سوخت قایق های موتوری و شناورهای موجود در بازهی اهواز تا آبادان نیز می تواند عامل مهمی در افزایش آلودگی هیدروکربنی با منشاء سوختی باشد. بنابراین گرچه آلودگی هیدروکربنی در این رودخانه مشاهده شد، ولی از نظر غلظت در حد بحرانی نبود.
ارزیابی زیست محیطی
مهدی غلامی؛ رضا شیخ اکبری مهر
چکیده
شناخت زیستگاه ها و ویژگی های زیستی و غیرزیستی مرتبط با آن ها، گام اولیه و مهم در مدیریت بهره برداری و حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست می باشد. استان قم در فلات مرکزی ایران قرارگرفته و براساس رده‌بندی دومارتن دارای اقلیم خشک میباشد. به منظور شناسایی انواع زیستگاه ها و رستنی های شاخص آنها، همزمان با ...
بیشتر
شناخت زیستگاه ها و ویژگی های زیستی و غیرزیستی مرتبط با آن ها، گام اولیه و مهم در مدیریت بهره برداری و حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست می باشد. استان قم در فلات مرکزی ایران قرارگرفته و براساس رده‌بندی دومارتن دارای اقلیم خشک میباشد. به منظور شناسایی انواع زیستگاه ها و رستنی های شاخص آنها، همزمان با پایش مناطق مختلف استان و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، گونه های گیاهی غالب نیز جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر گیاهشناسی شناسایی و نامگذاری گردیدند. از ده زیستگاه اصلی موجود در جهان هشت نوع آن در استان قم با 24 نوع زیستگاه فرعی با استفاده از سیستم رده بندی زیستگاه‌های یونیس تشخیص داده شد. این 8 زیستگاه عبارتند از: 1-آبهای سطحی درون سرزمینی 2- باتلاق، لجنزار و مرداب 3- چمنزارها با چیرگی گیاهان علفی 4- خلنگزار، بوتهزار و خارستان 5- درختزارهای تنک 6-زیستگاه‌ها و زمین‌های بدون پوشش 7-زیستگاه‌های زراعی 8- زیستگاه‌های احداثی مصنوعی. با در نظر گرفتن این حقیقت که از دست دادن خدمات اکوسیستم باعث افزایش آسیب پذیری انسان ها به ویژه در مناطق خشک میشود و از آنجایی که عرصه های استان قم عمدتاً شامل اکوسیستم بیابانی است و این نوع اکوسیستم بسیار آسیب پذیر و شکننده می باشد، با شناخت و محافظت از زیستگاه های اصلی و فرعی و همچنین ریززیستگاه های این استان، با تأکید بر گیاهان شاخص و خودروی آن ها، میتوان گامی مؤثر در حفاظت از محیطزیست استان قم برداشت.
سمیه اراضی
چکیده
تخریب زیستگاه یکی از عوامل مهم نابودی گونه هاست. اکوسیستم ها خدمات متنوعی برای انسان فراهم می نمایند و انسان برای ادامه حیات به مجموعه این خدمات نیازمند است. بدین منظور مطالعه حاضر با هدف شناخت اهداف طرح بازسازی زیستگاه برای مدیریت و حفاظت پوشش گیاهی و حیات وحش در زمستان سال 1399 انجام شد. برای تحقق اهداف مطالعه حاضر، با ...
بیشتر
تخریب زیستگاه یکی از عوامل مهم نابودی گونه هاست. اکوسیستم ها خدمات متنوعی برای انسان فراهم می نمایند و انسان برای ادامه حیات به مجموعه این خدمات نیازمند است. بدین منظور مطالعه حاضر با هدف شناخت اهداف طرح بازسازی زیستگاه برای مدیریت و حفاظت پوشش گیاهی و حیات وحش در زمستان سال 1399 انجام شد. برای تحقق اهداف مطالعه حاضر، با استفاده از کلیدواژه های بازسازی زیستگاه و اکولوژی بازسازی جستجو در کتابخانه های دیجیتال آنلاین، مرور منابع انجام پذیرفت. مطابق یافته های مطالعه حاضر، فرآیند بازسازی اکولوژیکی از سه جنبه شامل ساختار پوشش گیاهی، روند اکولوژیکی و عملکرد اکولوژیکی تشکیل شده است. همچنین یک طرح بازسازی زیستگاه موفق، از چهار هدف اصلی شامل احیای مجدد، برگشت اکوسیستم به حالت طبیعی، توان بخشی و بازسازی پیروی می نماید که از اولویت جهانی بالایی برخوردار هستند. تحقق اهداف بازسازی زیستگاه به درک مفهومی بیشتر پیرامون عوامل اکولوژیکی که موفقیت طرح بازسازی را تقویت می‌کند مورد نیاز است. مدیریت منابع آبی بسیار دشوار و پیچیده است.
مهری شمس قهفرخی؛ عباس عسکری ندوشن؛ فریده شمس قهفرخی
چکیده
جمعیت کره زمین بین 1960 تا 2018، از سه میلیارد نفر به بیش از هفت میلیارد نفر افزایش یافته است. در طی این دوره، بشر با سرعت بی‌سابقه‌ای تغییراتی را در محیط زیست جهانی رقم زده است. رابطه‌ی جمعیت و محیط زیست یک رابطه‌ی دو سویه است. از یک سو، افزایش جمعیت و پیشرفت‌های اقتصادی و صنعتی بر محیطزیست تأثیر می‌گذارد و از سوی دیگر، تغییرات ...
بیشتر
جمعیت کره زمین بین 1960 تا 2018، از سه میلیارد نفر به بیش از هفت میلیارد نفر افزایش یافته است. در طی این دوره، بشر با سرعت بی‌سابقه‌ای تغییراتی را در محیط زیست جهانی رقم زده است. رابطه‌ی جمعیت و محیط زیست یک رابطه‌ی دو سویه است. از یک سو، افزایش جمعیت و پیشرفت‌های اقتصادی و صنعتی بر محیطزیست تأثیر می‌گذارد و از سوی دیگر، تغییرات زیست‌محیطی، خشک‌سالی و گرم شدن کره‌ی زمین و آب شدن یخچال‌ها و ...، بر پویایی جمعیت تأثیر می‌گذارد. با توجه به مسائل زیست محیطی که در سالیان اخیر در اثر گرمای جهانی و افزایش گازهای گلخانه‌ای، افزایش آلودگی‌های هوا و آب، شکل حادتری به خود گرفته است، توجه به مسأله‌ی افزایش جمعیت و تأثیری که افزایش جمعیت میتواند بر محیط زیست داشته باشد، دغدغه‌ای مهمی برای جمعیت‌شناسان شده است. بحران‌های زیست محیطی، به‌ویژه بحران آب در سال‌های اخیر، این سؤال را بوجود آورده است، که آیا کشور ایران با توجه به ظرفیت حمل زمین، توان تحمل این حجم جمعیت را دارد؟ به این منظور، در این مطالعه با استفاده از روش کتابخانه‌ای، به بررسی رابطه‌ی جمعیت بر محیط زیست پرداخته شده است. نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان داد که با توجه به افزایش جمعیت به 106 میلیون نفر تا سال 1420 و 107 میلیارد متر مکعب آب شرب مورد نیاز برای این جمعیت، و ادامه‌ی روند کم‌بارشی در کشور، همچنین کمبود منابع آبی تجدیدپذیر، کشور در آینده با چالش‌های فراوانی برای تأمین منابع آبی برای جمعیت خود مواجه خواهد بود.
ارزیابی زیست محیطی
هما داودی گرمارودی؛ ایرج گلدوزیان؛ احمد طلوعی مقدم
چکیده
حق برخورداری از سلامت یکی از حقوق اساسی هر شخص است. ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب 1948و قانون اساسی ایران در اصل 3 (بند 12)، 29 و 43 بر حق بر سلامت و برخورداری از بهداشت تأکید دارد. ماده 2 منشور حقوق شهروندی مصوب 1395ریاست جمهوری نیز حق بر سلامت را یکی از حقوق هر ایرانی اعلام کرده است. امروزه محیطزیست و سلامت، رابطه تنگاتنگی دارند. بر این ...
بیشتر
حق برخورداری از سلامت یکی از حقوق اساسی هر شخص است. ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب 1948و قانون اساسی ایران در اصل 3 (بند 12)، 29 و 43 بر حق بر سلامت و برخورداری از بهداشت تأکید دارد. ماده 2 منشور حقوق شهروندی مصوب 1395ریاست جمهوری نیز حق بر سلامت را یکی از حقوق هر ایرانی اعلام کرده است. امروزه محیطزیست و سلامت، رابطه تنگاتنگی دارند. بر این اساس در کنار سایر ارزش‌هایی که پیش‌بینی شده است، حق بر سلامت و داشتن محیط زیست سالم نیز یکی از ارزش‌های اساسی برای انسان‌ها به شمار می‌آید؛ به طوریکه انسان بدون داشتن محیطزیستی امن و سالم قادر نخواهد بود به زندگی طبیعی خود ادامه دهد. اهمیت پیشگیری از جرائم زیست محیطی از این جهت است که با سلامتی انسان‌ها به صورت مستقیم ارتباط دارد، اغلب کشورها مقررات جزایی خاصی را در این مورد به اجرا می‌گذارند. بدین جهت این مهم به عنوان موضوعی ویژه در شکل‌دهی سیاست جنایی تقنینی در مورد حفاظت از محیطزیست قابل مطالعه و بررسی است. هدف پژوهشگران در این تحقیق بررسی ایفای نقش سمنهای ملی و بین المللی در کاهش جرایم محیط زیستی است. پژوهش حاضر از جمله در پی تبیین نقش سمن ها در زمینه پیشگیری، افشا و تعقیب جرایم محیطزیستی است تا از این طریق اهمیت آن برای مراجع تقنینی، اجرایی و قضایی بیش از پیش روشن گردد. کاهش جرایم محیط زیستی هم از منظر حق سلامت واجد اهمیت است و هم از منظر جرم شناسی و لزوم کاهش زمینه های کاهش جرم. دولتها در جهت کاهش جرایم محیط زیستی دو ابزار مهم در اختیار دارند: 1-وضع مقررات کیفری مناسب با هدف بازدارندگی و ارعاب مجرمین احتمالی. 2-تقویت سازمان های مردم نهاد و نتیجتاً آموزش عمومی، فرهنگسازی، مداخله این سازمان های در تعقیب و کشف جرم و ایجاد حساسیت نسبت به این قبیل جرایم. بدین منظور لازم است تا قانونگذار نقش پررنگ تری در زمینه اعلام جرم و دخالت در فرآیند دادرسی های کیفری و حقوقی به سمن ها اعطا نماید. این نظر ازجمله برگرفته از نظریه جرم شناسی سبز یا جرمشناسی محیط زیستی می باشد. در تحقیق حاضر علاوه بر بررسی مسائل پیش گفته در پی مطالعه نقش سازمان های مردم نهاد در ایران در مبارزه با جرایم محیطزیستی از منظر کشف و تعقیب جرم و ایجاد حساسیت عمومی نسبت به این قبیل جرایم هستیم.
محمدحسین باقری؛ محمدرضا فرزانه؛ بهزاد رایگانی
چکیده
پیشینه و هدف: سیل به عنوان یکی از اصلی ترین مخاطرات طبیعی در ایران خسارات گسترده ای را در مناطق مختلف به همراه داشته است. یکی از فن آوری هایی که در این زمینه می تواند دستاوردهای قابل توجهی را به همراه داشته باشد فن آوری سنجش از دور می باشد توانایی ارزیابی دقیق و به موقع سیل ابزاری مهم و ایمن جهت کاهش سیل و واکنش به این ...
بیشتر
پیشینه و هدف: سیل به عنوان یکی از اصلی ترین مخاطرات طبیعی در ایران خسارات گسترده ای را در مناطق مختلف به همراه داشته است. یکی از فن آوری هایی که در این زمینه می تواند دستاوردهای قابل توجهی را به همراه داشته باشد فن آوری سنجش از دور می باشد توانایی ارزیابی دقیق و به موقع سیل ابزاری مهم و ایمن جهت کاهش سیل و واکنش به این مخاطره می باشد. روش‌های متعددی برای نشان دادن خطرات مرتبط با سیل با استفاده از اندازه‌گیری‌های زمینی ایجاد شدهاند. داده‌های سنجش از دور ماهوارهای برای ارزیابی سیل به دلیل قدرت تفکیک مکانی و ظرفیت آنها برای ارائه اطلاعات برای مناطقی با دسترسی ضعیف یا فاقد اندازه‌گیری‌های زمینی استفاده شدهاند. داده های ماهواره ای راداری و با وضوح بالا عمدتاً برای تجزیه و تحلیل فضایی پیکسل های آب مفید است. زمانی که داده‌های سیل (قبل و بعد از وقوع سیل) در دسترس باشد، میتوان تغییرات پوشش زمین را طبقه‌بندی کرد و بنابراین مشخص کرد که کدام مناطق سیل‌زده هستند. از طرفی نیز توسعه ابزاری کاربردی برای تسهیل و تسریع پردازش تصاویر ماهواره نیز می تواند نقش کلیدی در پیشبرد و توسعه تحقیقات در این زمینه باشد.موارد و روش ها: پژوهش حاضر به دنبال توسعه روش شناسی می باشد که با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل 1 و با به کارگیری محصولات جهانی، خسارات ناشی از رویداد سیل را با رویکردی نوین برآورد کند این خسارات در دو واقعه سیلابی 1398 خوزستان و 1400 کنارک و چابهار مد نظر قرار گرفت. در این پژوهش به جز داده‌های ماهوارهای سنتینل 1، جهت تعیین حد آستانه‌ها و تدقیق نتایج، از تصاویر ماهواره اپتیک از قبیل لندست 8 نیز استفاده شده است. برای مناطقی که به دلایلی از قبیل مزاحمت ابر و یا عدم گذر ماهواره اپتیک و یا حتی عدم انطباق زمانی تصویر رادار و اپتیک، امکان استخراج و تدقیق حد آستانه بر اساس تصاویر اپتیک میسر نباشد؛ ایده استفاده از ترکیب رنگی حاصل از تصاویر بعد و قبل سیلاب به کار گرفته شد. نتایج: نتایج این پژوهش به توسعه ابزار کاربردی جهت برآورد خسارت سیل در محیط گوگل ارث انجین منجر گردیده است. نتایج پژوهش بیانگر این موضوع بود که با توجه به محدودیت های استفاده از تصاویر ماهواره نوری که غالباً در شرایط جوی بعد سیلاب و به دلیل مشکلات پوشش ابر، امکان استفاده از آن ایجاد مشکل می کند؛ لذا استفاده از ماهواره های راداری با ارائه ایده استفاده از ترکیب رنگی حاصل از تصاویر بعد و قبل سیلاب، می تواند به تنهایی نقش مؤثری در شناسایی پهنه سیلابی و متعاقباً برآورد خسارات حاصل از سیلاب داشته باشد. پیاده سازی روش ارائه شده در محیط گوگل ارث انجین به دلیل سهولت در دسترسی به مجموعه تصاویر ماهوارهای و محصولات جهانی راهکاری مناسب در زمینه استخراج پهنه سیلابی و متعاقباً برآورد خسارات کشاورزی و مسکونی ناشی از سیلاب می باشد.بحث: اگرچه تلفیق اطلاعات ماهواره های راداری و نوری میتواند نقش مهمی در تدقیق حد آستانه ها و استخراج پهنه سیلابی ایفا کند. لیکن محدودیت های مربوط به تصاویر نوری از قبیل مزاحمت های پوشش ابری منجر به این شد که در این تحقیق روش‌شناسی مبتنی بر تصاویر راداری (بدون استفاده از تصاویر نوری) به کار گرفته و ارزیابی شود. از طرفی نیز مطابق با روش شناسی تحقیق، نیازی به تهیه و جمع آوری اطلاعات زمینی نبوده و محصولات جهانی در خصوص جمعیت و توزیع مکانی آن، پوشش زمین، پهنه های آبی دایمی و مدل رقومی ارتفاعی زمین، با دقت مکانی مناسب (کلیه اطلاعات با دقت مکانی کمتر از 100متر) به کار گرفته شده است. سهولت دسترسی سریع به تصاویر ماهواره ای پردازش شده و همچنین کدنویسی کلی و پردازش تصاویر و اجرای روش‌شناسی مدنظر در محیط ارث انجین از ویژگی‌های منحصر به فرد این مطالعه میباشد.
مدیریت اکوسیستم‌ها
سمیه اراضی
چکیده
این پژوهش، باهدف شناسایی و بررسی تغییرات اندازه، نوع و تعداد لکه های زیستگاهی تالاب ماشکید درسال های 1389 و 1399 صورت پذیرفته است. بدین منظور، در فصل بهار 1399، طریق عملیات میدانی و با مشاهده عینی، لکه های زیستگاه شناسایی شدند. نقاط کنترل زمینی، باهدف ارزیابی صحت نقشه های طبقه بندی نهایی، ازطریق ...
بیشتر
این پژوهش، باهدف شناسایی و بررسی تغییرات اندازه، نوع و تعداد لکه های زیستگاهی تالاب ماشکید درسال های 1389 و 1399 صورت پذیرفته است. بدین منظور، در فصل بهار 1399، طریق عملیات میدانی و با مشاهده عینی، لکه های زیستگاه شناسایی شدند. نقاط کنترل زمینی، باهدف ارزیابی صحت نقشه های طبقه بندی نهایی، ازطریق ثبت اطلاعات پوشش زمین و موقعیت مکانی هرنوع لکه با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانی تهیه شد. نقشه ساختار سیمای سرزمین ازطریق تفسیر چشمی پدیده ها و با استفادهاز تصاویرماهواره Google Earth ترسیم شد و برای تهیه نقشه نهایی طبقه بندی ساختار سیمای سرزمین و محاسبه مساحت لکه ها از نرم افزار Arc GIS 10.3 بهره گرفته شد. تعیین درصد سهم هر لکه در سرزمین ناهمگن، توسط نرم افزار Excel 2013 انجام شد. مطابق نتایج، موزائیک سیمای سرزمین منطقه دربهار 1389 دارای تیپ های زیستگاهی بوته، صخره و مناطق آبرفتی بود و دربهار 1399 از تیپ های زیستگاهی بوته، درختچه، صخره و سطوح آبی تشکیل شده است. درمجموع 131 لکه درسال 1399 و 40 لکه زیستگاهی دربستر ساختار سیمای سرزمین منطقه درسال 1389 شناسایی و شمارش شدند. درسال 1389 لکه پوشش گیاهی ضعیف از بیشترین درصد مساحت نسبت به کل منطقه برخوردار بود و درسال 1399، لکه آبی از بیشترین درصد سهم برخوردار بود. درمجموع، نتایج پژوهش، نشان دهنده وجود تغییرات قابل ملاحظه در اندازه، تنوع و تعداد لکه های زیستگاهی براثر گذشت زمان می باشد.
اقتصاد محیط زیست
سمانه باقری
چکیده
مقدمه: انقلاب صنعتی نه تنها عصر جدیدی از رشد سریع اقتصادی را در کشورها آغاز کرد، بلکه پدیده های امروزی، مانند گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی را نیز به همراه داشت. از جنبه های اصلی انقلاب صنعتی، تبدیل اقتصاد جهانی به اقتصادهای مبتنی بر سوخت های فسیلی است. استفاده از سوخت‌های فسیلی به‌طور مستمر سطح کربن موجود در جو را مختل ...
بیشتر
مقدمه: انقلاب صنعتی نه تنها عصر جدیدی از رشد سریع اقتصادی را در کشورها آغاز کرد، بلکه پدیده های امروزی، مانند گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی را نیز به همراه داشت. از جنبه های اصلی انقلاب صنعتی، تبدیل اقتصاد جهانی به اقتصادهای مبتنی بر سوخت های فسیلی است. استفاده از سوخت‌های فسیلی به‌طور مستمر سطح کربن موجود در جو را مختل می‌کند و در نتیجه باعث حفظ گرما در جو می شود. با توجه به این که کشورهای عضو اوپک، فروشنده نفت هستند و در مصرف انرژی های فسیلی، مزیت نسبی دارند و مصرف انرژی به انتشار گاز کربنیک منجر می شود، پس پژوهش در زمینه انتشار گاز کربنیک ضرورت می یابد.مواد و روش ها: در این پژوهش، ابتدا با استفاده از شاخص سرریز دیبلد-ییلماز، سرریز انتشار گاز کربنیک در کشورهای عضو اوپک بررسی شد و سپس با استفاده از تئوری شبکه پیچیده، شبکه سرریز در کشورهای عضو اوپک بررسی شد.نتایج: مطابق نتایج این پژوهش، سرریز انتشار گاز کربنیک از کشور آنگولا به ایران 1/6 درصد، امارات متحده عربی 6 درصد، الجزایر 8/0 درصد، اکوادور 9/1 درصد، عراق 1 درصد، کویت 12 درصد، لیبی 5 درصد، نیجریه 4/1 درصد، قطر 1 درصد، عربستان سعودی 3/3 درصد و ونزوئلا 8/8 درصد است. کویت بیشترین سرریز انتشار گاز کربنیک به ایران را دارد. بیشترین سرریز انتشار گاز کربنیک از ایران به کشور عراق و آنگولا است. در این پژوهش، گره ها، کشورهای عضو اوپک هستند و ضخامت یال های بین گره ها، مقدار سرریز انتشار گاز کربنیک در بین کشورهای عضو اوپک می باشد. مقدار Contribution to others که به معنی سرریز انتشار گاز کربنیک انتقالی است برای کشور امارات متحده عربی بیشترین مقدار است و به این معنی است که این کشور در بین کشورهای عضو اوپک بیشترین مقدار سرریز انتشار گاز کربنیک را دارد. مقدارNET منفی نشان می دهد سرریز خالص دریافتی بالاتر از سرریز منتقل شده است. مقدار NET مثبت نشان می دهد که سرریز انتقالی بالاتر، از اثر سرریز دریافتی است. مقدار TCI (Total Connectedness Index) در این پژوهش 76/61 درصد است که عدد بزرگی است و نشان می دهد اثر سرریز در کشورهای عضو اوپک، قوی است. در نهایت با استفاده از تئوری شبکه پیچیده به بررسی این سرریز پرداخته شد.بحث: مطابق نتایج این پزوهش کشورهای آنگولا، اکوادور، ایران، عراق، لیبی و ونزوئلا، فرستنده سرریز انتشار گاز کربنیک و کشورهای کویت، نیجریه، قطر، عربستان و الجزایر، گیرنده سرریز انتشار گاز کربنیک هستند. کشور کویت، بیشترین سرریز انتشار گاز کربنیک به ایران را دارد. بیشترین سرریز انتشار گاز کربنیک از ایران به کشور عراق و آنگولا است. شاخص TCI 76/61 درصد است که نشان می دهد اثر سرریز در این کشورها قوی است. قطر بزرگترین فرستنده اثر انتشار گاز کربنیک در شبکه اثر سرریز انتشار گاز کربنیک در کشورهای عضو اوپک می باشد. کشور لیبی دارای بیشترین مقدار Weighted Indegree است و فرستنده اثر سرریز انتشار گاز کربنیک، کشور قطر دارای بیشترین مقدار Weighted Degree است. کشورهای قطر، نیجریه و آنگولا در یک خوشه و کشورهای اکوادور و ونزوئلا در یک خوشه و کشورهای ایران، عراق، کویت، لیبی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در یک خوشه از اثر سرریز انتشار گاز کربنیک قرار می گیرند. مقدار Degree، Outdegree و Indegree در تئوری شبکه پیچیده برای همه کشورها یکسان به دست آمده است.