نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه مدیریت دولتی، واحد قائمشهر،دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران

چکیده

مفهوم محیط زیست پاک، یکی از مهم ترین و شاخص ترین اصول کلان در سیاست گذاری تمام کشور جهان به شمار می رود. این مسئله به ویژه در میان کشورهایی که از سرمایه های کلان نفت و گاز (که یکی از آلاینده های مهم محیط زیست به شمار می روند) از اهمیت ویژه ای برخوردار می گردد. چرا که امروزه هزینه های انسانی و اقتصادی صرف شده در راستای دستیابی به محیط زیست پایدار میلیاردها دلار برآورد می گردد. کشور ایران نیز به سبب برخورداری از صنایع نفت و گاز یکی از کشورهایی است که به مسئله محیط زیست و آلاینده های حاصل از فعالیت آن اهمیت ویژه ای می دهد و همواره درصدد طراحی و اعمال مدل و الگوهایی مختلفی برای کاهش آلاینده های نفت و گاز بوده است. در این مقاله نیز، نویسندگان مساعی خود را صرف طراحی الگوی زیست محیطی توسعه پایدار در صنعت گاز ایران نموده اند. روش تحقیق ترکیبی مبتنی بر تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی – کمی) است. جامعه آماری مقاله حاضر مبتنی بر 1080 نفر بوده و با استفاده از روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری  با 25 خبره، مصاحبه عمیق انجام و در بخش کمی، برای سنجش مدل، پرسشنامه محقق ساخت ه­ای با روش نمونه­ گیری خوشه ­ای نسبی در بین 285 نفر از نمونه ­ها توزیع گردید. روایی پرسشنامه با روش صوری و محتوایی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت. داده ­ها با روش تحلیل عاملی اکتشافی و تائیدی با نرم افزارهای SPSS و AMOS تحلیل گردید. نتایج بخش کیفی حاکی از آن بوده که الگوی زیست محیطی توسعه پایدار دارای 15 بعد به شرح شرایط علی (1. رسالت خدمات‌رسانی، 2. الزامات ایمنی و بهداشت، 3. مسئولیت اجتماعی)، شرایط زمینه ­ای (4. آموزش و یادگیری، 5. فرهنگ‌سازی، 6. نگرش و آگاهی مدیران)، شرایط مداخله ­ای (7.  پیمانکاران، 8. تأسیسات و تجهیزات فنی، 9. تکنولوژی و عملیات فنی)، راهبرد ( 10. سیاست‌ گذاری‌های میان ‌مدت و بلند مدت وزارت نیرو، 11. نظارت و ارزیابی مستمر بر روند پروژه ‌ها، 12. برنامه ‌های مدیریت مصرف مشترکان، 13. برنامه ‌های مدیریت آلاینده ‌های حاصله) و  پیامد ( 14. ارتقاء عملکرد  زیست محیطی شرکت گاز و 15. حرکت در جهت توسعه پایدار) است. نتایج بخش کمی نشان داد که تمامی ابعاد مدل پارادایمی پژوهش، مورد تائید واقع شدند.

کلیدواژه‌ها

1. احمدنژاد، م.؛  پاکرو، م. و مشهدی، م.، 1394. توسعه پایدار در صنعت نفت و گاز از طریق الزامات و تعهدات شرکت های خارجی به استفاده حداکثری از توان داخل در قوانین و قراردادهای نفتی، پنجمین کنفرانس بین المللی رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی، تهران، دبیرخانه دائمی همایش.
2. الهایی زاده، م. و عابدی، ب.، 1397.  برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست در راستای دستیابی به توسعه پایدار، دومین همایش ملی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست ایران، تهران، موسسه برگزار کننده همایش های توسعه محور دانش و فناوری سام ایرانیان.
3. پروین، ا.؛ غیاثیندوشن،س. و محمدی، ش.، 1393. ارائه مدل مفهومی رابطه بین کیفیت برونداد آموزش عالی و توسعه پایدار بر اساس رویکرد سیستمی. فصلنامهپژوهش­های رهبری و مدیریت آموزشی. دوره 1، شماره 1، صفحات  97 تا 117.
4. توانا، ع. و کریمی دمنه، م.، 1399. بررسی ارتباط بهینه سازی انرژی با امنیت زیست محیطی و دستیابی به توسعه پایدار، ششمین کنفرانس ملی بهینه سازی در علوم و مهندسی، بابل.
5. زاهدی، ش.، 1395.  توسعه پایدار جامع با تاکید بر مدیریت و کارآفرینی سبز، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
6. زاهدی، ش.، 1390. جهانی شدن و توسعه پایدار. فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی شدن. دوره 2، شماره 3، صفحات 1 تا 18.
7. ذاکریان، م.؛ موسوی، م. و باقری­کشکولی، ع.، 1392. مسائل زیست­محیطی و توسعه پایدار شهرستان­های استان یزد. فصلنامهبین­المللی انجمن جغرافیای ایران. دوره جدید. دوره 11، شماره 39، صفحات  293 تا 315.
8. سادات هاشمی، م.؛ نصراللهی، ز. و بامری، س.، 1395. ارزیابی عوامل مؤثر بر محیط زیست و توسعۀ پایدار در گروه کشورهای منا و OECD بر اساس مدل STIRPAT. مجله اقتصاد تطبیقی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعاتفرهنگی. دوره 3، شماره 2، صفحات  127 تا 148.
9. صالحی­امیری، ر.؛ قدمی، م. و بیگ­زاده، ی.، 1391.  طراحی و ارائه الگو جهت سنجش تاثیر سرمایه اجتماعی بر ابعاد توسعه پایدار، فراسوی مدیریت. دوره 6، شماره 23، صفحات  15 تا 37.
10. عزیزیان م.ص.؛ ساعدی، س.؛ محمودی، پ. و خورشیدی، ن.، 1394. بررسی رابطه محیط زیست و توسعه پایدار شهری. دومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، بصورت الکترونیکی، موسسه بین المللی معماری، شهرسازی مهرازشهر.
11.فیاضی، م.، 1399.  بررسی ابعاد زیست محیطی و مدیریت شهری با تأکید برکارافرینی و توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهریزد)، کنفرانس بین المللی عمران، معماری، توسعه و بازآفرینی زیرساخت های شهری در ایران، تهران.
12. فیروزی، م.؛ محمدی ده­چشمه، م. و سعیدی، ج.، 1396. ارزیابی شاخص­های پایداری زیست محیطی با تأکید بر آلودگی هوا و آلاینده­های صنعتی، مطالعه موردی: کلان شهر اهواز. دو فصلنامه پژوهش­های بوم­شناسیشهری. دوره 8، شماره 1، صفحات  13 تا 28.
13. قادری، ع.؛ رنجبر، ع. و قادری، ع.، 1394. ارزیابی اثرات زیست محیطی پالایشگاه های نفت و گاز. چهارمین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی، تهران، موسسه آموزش عالی مهر اروند-گروه ترویجی دوستداران محیط زیست.
14.کاشانی اصل، ا.؛ صلاحی، و. و رامش، س.، 1397. کاربرد انرژی های تجدیدپذیر در برنامه­ریزی شهری با رویکرد ارتقای شرایط زیست محیطی، اولین همایش بررسی چالش ها و ارایه راهکارهای نوین مدیریت شهری، تهران، سازمان بسیج شهرداری تهران.
15.کمال غریبی، م.، 1393. دستیابی به توسعه پایدار در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی: راهکارهای جهانی، اولین کنفرانس ملی نفت، گاز پتروشیمی و توسعه پایدار، تهران، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.
16. محمدی حمیدی، س. و سبحانی، ن.، 1397. توسعه پایدار در منطقه خاورمیانه با تاکید برکشور ایران. مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان. دوره 8، شماره 28، صفحات 99 تا 114.
17. ملکی­نیا، ع.؛بازرگان،ع.؛ واعظی،م.واحمدیان، م.، 1393. شناسایی و اولویت بندی مؤلفه های دانشگاه پایدار. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی. دوره 20، شماره 3، صفحات 1 تا 26.
18. مومنی، م.، 1393. اهمیت برنامه­ریزی آموزش های محیط زیست در توسعه پایدار اکوتوریسم ایران با استفاده از مدل SWOT. فصلنامه فضای گردشگری. دوره3، شماره 11، صفحات 49 تا 67.
19. نوابخش، م. وثابتی،م.،1394.  طراحی و ارائه الگو جهت سنجش تأثیر سرمایه فرهنگی بر ابعاد توسعه پایدار شهری با تأکید بر انرژی های پاک. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران. دوره 8، شماره 1، صفحات 37 تا50.
20. Howes, M.; Wortley, L.; Potts, R.; Dedekorkut-Howes, A.; Serrao-Neumann, S.; Davidson, J.; Smith, T. and Nunn, P., 2017. Environmental Sustainability: A Case of Policy Implementation Failure? Sustainability. Vol. 9, pp: 165.
21. Klarin, T., 2018. The Concept of Sustainable Development: From its Beginning to the Contemporary Issues. Zagreb International Review of Economics & Business. Vol. 21, No. 1, pp: 67-94. 
22. Liu, S.; Lu, Y. and Chen, W., 2018. Bridge knowledge gaps in environmental health and safety forsustainable development of nano-industries. Nano Today. Vol. 23, pp: 11-15.
23. Mikulcic, H.; Duicic, N. and Dewil, R., 2017. Environmental management as a pillar for sustainable development. Journal of Environmental Management. Vol. 203, pp: 867-871.
24. Nasibulina, A., 2015. Education for Sustainable Development and Environmental Ethics, Worldwide trends in the development of education and academic research. Procedia - Social and Behavioral Sciences. Vol. 214, pp: 1077-1082.
25. Orazalin, N. and Monowar, M., 2018. Economic, environmental, and social performance indicators of sustainability reporting: Evidence from the Russian oil and gas industry. Energy Policy. Vol. 121, pp: 70-79.
26. Paletta, A.; Fava, F.; Ubertini, F.; Bastioli, C.; Gregori, G.;  La Camera, F. and  Douvan, A.R., 2019. Universities, industries and sustainable development: Outcomes of the 2017 G7 Environment Ministerial Meeting. Sustainable Production and Consumption. Vol. 19, pp: 1-10.
27. Scherer, L.; Behrens, P.; de Koning, A.; Heijungs, R.; Sprecher, B., Tukker A. (2018). Trade-offs between social and environmental Sustainable Development Goals. Environmental Science and Policy. Vol. 90, pp: 65-72.
28.  Shen, J.; Zhang, X.; Lv, Y.; Yang, X.; Wu, J.; Lin, L. and Yanzong, Z., 2019. An improved emergy evaluation of the environmental sustainability of China’s steel production from 2005 to 2015. Ecological Indicators. Vol. 103, pp: 55-69.
29. Sutthichaimethee, P. and Sawangdee, Y., 2016. Modeling environmental impact of service sectors to promote sustainable development of Thailand. Ethics in science and environmental politics. Vol. 16, pp: 11-17.