نوع مقاله : مقاله مروری
نویسندگان
1 گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، ایران
2 گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
چکیده
محیط زیست یکی از مباحث بسیار مهم امروزی میباشد که با توجه به فجایع امروزی که شاهد آن هستیم در صدر امور بینالمللی قرار دارد. این فجایع ناشی از خساراتی هستند که از طرف اشخاص و یا دولتها به محیط زیست وارد میشوند و بدیهی مینماید که بایستی قواعد مسؤولیت مدنی را حاکم بر آن بدانیم و جبران خساراتی که از طرف آنان وارد میگردد را برعهده آنان قرار دهیم. مسؤولیت مدنی ناشی از محیط زیست هم در قوانین بینالمللی و هم در قانون ایران تعریف شده است ولی ممکن است تعاریف متفاوتی برای تعیین نوع مسؤولیت مدنی وجود داشته باشد. حال سوال این است که در صورت وارد شدن خسارت به محیط زیست، مسؤولیت مدنی ناشی از آن در حقوق ایران و اسناد بینالمللی چگونه است؟ لذا در این مقاله به صورت تحلیلی- توصیفی و با روش کتابخانهای به بررسی ماهیت مسؤولیت مدنی در حقوق ایران و اسناد بینالمللی پرداخته و نحوه جبران آنها و نکات ضعف و قوت آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد. تحقیقات نشان میدهد که مسؤولیت مطلق در این شرایط بهترین نوع مسؤولیت مدنی می باشد که می تواند در مورد خسارات محیط زیستی اعمال شود و بر همین اساس است که در اسناد بینالمللی این نوع از مسؤولیت اتخاذ گردیده است؛ ولی در حقوق ایران مسؤولیت مدنی مبتنی بر تقصیر می باشد که در مورد زیانهای محیطزیستی هم اعمال می گردد که با ماهیت محیط زیست متناسب نمیباشد.
کلیدواژه‌ها
- بهرامی، ح. و فهیمی، ع.، 1386. مبنای مسؤولیت مدنی زیست محیطی در فقه و حقوق ایران، مجله پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 2.
- پورنوری، م. و حبیبی مجنده، م.، 1385. حقوق بین الملل دریاها (متن کنوانسیون حقوق دریاها ۱۹۸۲)، چاپ دوم، تهران: انتشارات مهدحقوق
- پورهاشمی، س.ع. و موسوی، م.، 1390. مسؤولیت بین المللی دولتها در حقوق محیط زیست، دانشنامه حقوق و سیاست، شماره 15، بهار و تابستان.
- تقیزادهانصاری، م.، 1395. حقوق بین الملل محیط زیست، چاپ دوم، تهران: انتشارات خرسندی.
- خوئینی، غ. و کرمی، س.، 1393. مسؤولیت مدنی ناشی از آلودگیهای زیست محیطی در انفال، مجله علمی پژوهشی دانش حقوق مدنی، سال سوم، شماره 1.
- رضازاده، ح. و کدخدایی، ع.، 1399. انسانی شدن حقوق محیط زیست در پرتو کرامت انسانی، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، دوره بیست و یکم، شماره 66، بهار.
- ره پیک، ح.، 1387. حقوق مسؤولیت مدنی و جبرانها، چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
- سبزقبایی، غ. و وهابی پور، م.، 1399. ارزیابی اثرات زیست محیطی کارخانههای برداشت شن و ماسه و سنگ شکنها از بستر رودخانه بشار یاسوج، فصلنامهی علمی محیط زیست و توسعه فرابخشی، شماره 68، تابستان.
- ضیایی بیگدلی، م.، 1393. حقوق بینالملل عمومی، چاپ، تهران: انتشارات گنج دانش.
- طباطبایی، س.م.، 1385. ترجمه خلاصه تفسیر المیزان، جلد 2، چاپ چهارم، تهران: انتشارات اسلام.
- فقیه حبیبی، ع.، 1399. خسارت زیست محیطی و نحوه جبران آن در حقوق بینالملل، فصلنامه پژوهشهای روابط بینالملل، دوره دهم، شماره 3 ، شماره پیاپی 38، پاییز.
- فهیمی، ع.، 1391. مسؤولیت مدنی ناشی از تخریب محیط زیست در فقه و حقوق ایران (مطالعه تطیقی در حقوق فرانسه و اسناد بین المللی)، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- فهیمی، ع. و مشهدی، ع.، 1390. مقاله فقه شیعه و تحول در مبانی‌مسؤولیت مدنی زیست‌محیطی، فصلنامه حقوق، دوره چهل و یک، شماره 1، بهار.
- فیوضی، ر.، 1379. حقوق بینالملل، مسؤولیت بینالمللی و نظریه حمایت‌سیاسی؛ جلد 1، چاپ 1، تهران: نشر دانشگاه تهران.
- قاسمزاده، س.م.، 1387. مبانی مسؤولیت مدنی، چاپ پنجم، تهران: نشرمیزان.
- قاسمی، ن. و حیدری، ف.، 1393. جبران
زیانهای وارده بر محیطزیست از منظر حقوق مدنی، دانشنامه حقوق و سیاست، شماره 22، زمستان. - قوام، س.ع. و مصطفوی، س.م.، 1398. تحول امنیت محیط زیست در حقوق بینالملل پس از جنگ سرد، فصلنامه سازمانهای بینالمللی، سال دوم، شماره 8، پاییز.
- کاتوزیان، ن.، 1394. دوره مقدماتی حقوق مدنی - اعمال حقوقی، چاپ چهاردهم، شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ن.، 1395. الزامهای خارج از قرارداد، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات گنج دانش.
- کاتوزیان، ن.، 1398. نظریه عمومی تعهدات، چاپ نهم، تهران: انتشارات میزان
- کاتوزیان، ن. و انصاری، م.، 1387. مسؤولیت ناشی از خسارات زیست‌محیطی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره سی و هشت، شماره 2.
- کاظمی، م.، 1384. آثار تقصیر زیاندیده بر مسؤولیت مدنی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 28.
- محسنی، ح.، 1399. شدت زیان زیست محیطی قابل مطالبه در حقوق فرانسه و
چالشهای مفهوم آلودگی محیط زیست در حقوق ایران، فصلنامه علمی تخصصی
دانشنامههای حقوقی، دوره سوم، شماره 6، بهار. - Bedjaoui, M, 1991. Internatianal Law, (Achievements & Prospects), Martinu Nijhoff Publisher s, UNESCO, Paris.
- Birnie, P.W. and Boyle, A. E. 1996. Basic Documents on International law The Environment, oxford, Clarendon Press.
- Chorzów Factory Case 1927. pclj. ser, A. No.17, p 27
- ICJ Reports, 1996
- Kiss, A., 1991. Present limits to the Enforcement of state Responsibility for environmental Harm, in francioni and Scovazz.
- Smith B.D., 1998. State responsibility and the marine environment; Oxford.
- UN, GA,A/CN.4/L.608/Add.2,16 July 2001.
- V. Garcia Amador, F., 1958. “State Responsibility Some New Problems (Volume 94)”, in: Collected Courses of The Hague Academy of International Law.
)