نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه برنامه ریزی و طراحی شهری و منطقه ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
چکیده
پیشینه و هدف: در دهه‌های اخیر با گسترش روزافزون شهرها، افزایش جمعیت و توسعه حمل‌ونقل شهری، موضوع توسعه پایدار محیط زیستی به یکی از مباحث بسیار مهم در علوم مختلف بدل گشته است. توسعه پایدار محیط زیستی به‌عنوان رویکردی مؤثر در مقابله با گرمایش زمین و تغییرات آب‌وهوایی مطرح است. از اصلی‌ترین علل گرمایش زمین و ناپایداری محیط زیستی، تولید بیش از حد گازهای گلخانه‌ای است. بیشترین حجم و تأثیر در بین گازهای گلخانه‌ای مربوط به کربن دی‌اکسید است. حمل‌ونقل شهری به‌عنوان بخش جداناپذیر و بسیار مهم از شهر و زندگی شهری به‌طور فزاینده‌ای در حال انتشار کربن دی‌اکسید است. تولید کربن دی‌اکسید اگر بیشتر از ظرفیت تحمل شهر باشد، پایداری محیط زیستی را در بلندمدت به خطر می‌اندازد. شاخص ردپای بوم‌شناختی به‌عنوان روشی یکپارچه برای محاسبه ظرفیت تحمل منطقه بر اساس تولید کربن و ارزیابی پایداری محیط زیستی در بسیاری از کشورهای جهان در سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. ردپای بوم‌شناختی به‌طورکلی معیاری برای محاسبه میزان زمین مورد نیاز برای جذب کربن تولیدشده توسط انسان است و پایداری یا عدم پایداری محیط زیستی محدوده تعیین‌شده را بر اساس حجم کربن تولید شده نشان می‌دهد. از این‌رو محاسبه ردپای بوم‌شناختی الگوهای مختلف حمل‌ونقل شهری امری ضروری است. از آن جایی که شهر بجنورد در سال‌های اخیر و پس از تبدیل‌شدن به مرکز استان افزایش چشمگیر جمعیت و گسترش ناگهانی را تجربه نموده است و حجم سفرهای درون‌شهری در این شهر چند برابر افزایش پیدا کرده است، این تحقیق به ارزیابی پایداری محیط زیستی الگوهای حمل‌ونقل درون‌شهری بجنورد با استفاده از شاخص ردپای بوم‌شناختی میپردازد.
مواد و روش‌ها: پژوهش کاربردی حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی پایداری محیطزیستی حمل‌ونقل درون‌شهری بجنورد میپردازد. به این منظور داده‌های مورد نیاز از جمله تعداد سفرها و جابه‌جایی‌های روزانه و متوسط مسافت طی شده در هر سفر برای هر الگو سفر را با مراجعه به اسناد و گزارش‌ها و نیز مراجعه حضوری به ارگان‌های مربوطه گردآوری نموده و سرانه ردپای بوم‌شناختی حمل‌ونقل درون‌شهری بجنورد را محاسبه کرده است. در نهایت با استاندارد جهانی سرانه ردپای بوم‌شناختی حمل‌ونقل درون‌شهری مقایسه می‌نماید.
نتایج: در پژوهش حاضر مشخص شد از پنج الگوی حمل‌ونقلی خودرو شخصی، تاکسی، اتوبوس، مینی‌بوس و موتورسیکلت، فقط دو الگو اتوبوس و مینی‌بوس از نظر محیط زیستی پایدار هستند و خودرو شخصی نیز ناپایدارترین الگو است که سرانه ردپای بوم‌شناختی آن 9 برابر سرانه استاندارد جهانی است. این پژوهش نشان می‌دهد که به‌طورکلی سیستم حمل‌ونقل شهر بجنورد از نظر زیست‌محیطی ناپایدار است زیرا حجم دی‌اکسید کربن تولیدشده توسط این سیستم بسیار بیشتر از ظرفیت جذب کربن دی‌اکسید توسط زمین‌های شهر است.
بحث: با توجه به افزایش تمایل به استفاده بیشتر از خودرو شخصی و روند مهاجرت به شهر در آینده این معضلات بیشتر از پیش خواهد شد و روند تأثیرات سوء اکولوژیکی بر شهر بجنورد سرعت می‌گیرند که این امر اقدامات فوری و برنامه‌ریزی دقیق را می‌طلبد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- Alvarez-Risco, A., Del-Aguila-Arcentales, S. and Rosen, M.A., 2020. “Sustainable Transportation in Cities”, In: Alvarez-Risco A., Rosen M., Del-Aguila-Arcentales S., Marinova D. (eds) Building Sustainable Cities. Springer, Cham, 149-165.
- Barari, M., Razavian, M.T. and Tavakoli Nia, J., 2017. “Evaluation of the Ecological Footprint to Achieve Urban Green Transport with the Introduction of ASI Strategy (Case study: City of Sari)”, Journal of geography and urban-regional planning, year 7, spring 2016, number 22 (In Persian with English abstract).
- Dada, J.T., Olaniyi, C.O., Ajide, F.M. et al., 2022. “Informal economy and ecological footprint: the case of Africa”. Environ Sci Pollut Res 29, 74756–74771.
- Daferera, M., Abaskharoun, M. and Theodoratou, E. 2019. “The Ecological Footprint Nowadays”, Open Schools Journal for Open Science, Volume 1, 1(3), 60-69.
- Davis, A. and Whyte, B., 2020. “Making the shift to sustainable transport in Scotland”, Cities & Health, 1-8.
- Faulin, J., Grasman, S.E., Juan, A.A. and Hirsch, P., 2019. “Sustainable Transportation: Concepts and Current Practices”, Sustainable Transportation and Smart Logistics, Decision-Making Models and Solutions, 3-23.
- Gill, A.R., Riaz, R. and Ali, M., 2022. “The asymmetric impact of financial development on ecological footprint in Pakistan”. Environ Sci Pollut Res.
- Gottlib, D., Kissinger, M., Vigoda-Gadot, E. and Haim, A., 2012. “Analyzing the Ecological Footprint at the Institutional Scale – The Case of an Israeli high- school”, journal of Ecological Indicators 18, 91–97.
- Habibi, K., Rahimi Kake, Joob, A. and Abdi, M.H., 2013. “Ecological Footprint Assessment of Urban Transportation; New Approach for Sustainability of Urban Transportation Planning)”, Journal of Geographical Survey of Space, 2(5), 117-99 (In Persian with English abstract).
- Hutchison, R., 2010. “Encyclopedia of Urban Studies”, SAGE Publications.
- Martins, V.W.B., Anholon, R. and Quelhas, O.L.G., 2019. “Sustainable Transportation Methods”, In: Leal Filho W. (eds) Encyclopedia of Sustainability in Higher Education. Springer, Cham, 1-7.
- Meena, A.K. and Yadav, T.K., 2019. “What is Ecological Footprint and Why is it Important?” Agrobios Newsletter, Vol. NO. XVIII, Issue. NO. 01.
- Missimer, M., Robe`rt, K.H. and Broman, G., 2017. “A strategic approach to social sustainability -Part 1: exploring the social system”, Journal of Cleaner Production 140, 32-41.
- Morse, S. and Vogiatzakis, I.N., 2014. “Resource Use and Deprivation: Geographical Analysis of the Ecological Footprint and Townsend Index for England”, Sustainability, 6, 4749-4771.
- Nan, Y., Sun, R., Jing, L. et al., 2022. “Calculation and prediction of China’s energy ecological footprint based on the carbon cycle”. Int. J. Environ. Sci. Technol.
- Ortega-Montoya, C.Y. and Johari, A., 2019. “Urban Ecological Footprints”, In: Leal Filho W., Azul A., Brandli L., Özuyar P., Wall T. (eds) Sustainable Cities and Communities. Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals. Springer, Cham.
- Pirmoradi, P., 2014. "Organization the city entrance route (The southern entrance of Bojnord)", Bachelor of Urban Planning final project, University of Eshragh (In Persian with English abstract).
- Pirmoradi, P., Garshasbi, D. and Aghilimehr, L., 2022. “Urban Design Toolkit”, Academic Center for Education, Culture and Research, Alborz (In Persian with English abstract).
- Pirmoradi, P. and Mosofian, A., 2016. “The green field of lost identity”, Tehran, author's publisher (In Persian with English abstract).
- Syrovátka, M., 2020. “On sustainability interpretations of the Ecological Footprint”, Ecological Economics, Volume 169, 106543.
- Szigeti, C., Major, Z., Szabó, D.R. and Szennay, Á., 2023. “The Ecological Footprint of Construction Materials—A Standardized Approach from Hungary”. Resources. 12(1):15.
- Wackernagel, M., 2014. “Ecological footprint policy? Land use as an environmental Indicator”, Journal of Industrial Ecology 18 (1), 20–23.
- Wackernagel, M., Hanscom, L. and Lin, D., 2017. “Making sustainable development goals (SDGs) consistent with sustainability”, Frontiers in Energy Research 5, 18.
- Wackernagel, M., Lin, D., Hanscom, L., Galli, A. and Iha, K., 2019. “Ecological Footprint”, Encyclopedia of Ecology (Second Edition), Volume 4, Pages 270-282.
- Wackernagel, M. and Rees, W.E., 1996. “Our ecological footprint: Reducing human impact on the Earth”, Gabriola Island: New Society Publishers.
- Yang, H., Gong, Z., Chen, C. and Zhao, T., 2020. “Ecological Footprint of Residential Buildingin Xining”, 4th International Conference on Environmental and Energy Engineering.
- Zhou, J., 2012. “Sustainable transportation in the US: A review of proposals, policies, and programs since 2000”, Frontiers of Architectural Research, 1(2), 150-165.
)