محیط زیست و توسعه فرابخشی

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای نویسندگان

فرم ها و فایل های لازم

اسامی داوران

بررسی روند تکاملی مدل حاکمیّت محیط‌زیستی در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

2 گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

10.22034/envj.2023.393899.1288

چکیده

بررسی علت شکست سیاست‌های محیط‌زیستی حکومت‌ها، مستلزم شناخت روند تکاملی حاکمیت محیط‌زیستی است. Ioris (2014) با تمرکز بر رویکردی فلسفی- سیاسی نشان می‌دهد که در طول سده‌ی گذشته سه مدل حاکمیت محیط‌زیستی در کشورهای غربی به اجرا گذاشته شده‌است که تحت تأثیر نظریه‌های سیاسی هابز، کانت و هگل قرار دارند و نماینده‌ی سه تغییر و واکنش متفاوت به مسائل و مشکلات محیط‌زیستی هستند. روند اضمحلال محیط‌زیست، اصلاحات قانونی و نهادی در ایران آشکار می‌کند که حاکمیت محیط‌زیستی در ایران نیز روند تکاملی دارد. لذا این سؤال مطرح می‌شود که آیا روند تکاملی حاکمیت محیط‌زیستی کشورهای غربی قابلیت تطبیق با شرایط ایران را دارد؟ بنابراین این پژوهش با تمرکز بر نظریه‌ی Ioris (2014) و استفاده از روش‌ تحلیل محتوای کیفی روند تکاملی حاکمیت محیط‌زیستی ایران را بررسی می‌کند. بررسی ادبیات اجبار و غیراجبار در قوانین و مقررات محیط‌زیستی نشان می‌دهد که نهادهای قانون‌گذار برای حفاظت از محیط‌زیست بر اعمال سیاست اجبار تمرکز دارند. علی‌رغم این‌که غالبیت ادبیات اجبار در قانون راجع به جنگل‌ها (1321) تا قانون حفاظت از خاک (1398) نشان از حاکمیت اندیشه‌ی هابز در حقوق محیط‌زیستی ایران دارد اما ظرفیّت‌سازی‌های نهادی برای حل مشکلات محیط‌زیستی و منابع آب نشان می‌دهد که آن‌چه که در عمل در مدل حاکمیت محیط‌زیستی ایران رخ داده‌است برای تشکیل نوع خاصی از حاکمیت محیط‌زیستی است. در واقع، بارزترین ویژگی‌های مدل حاکمیت محیط‌زیستی قرارداد محور (ارزیابی اثرات محیط‌زیستی) و دوران گذر (توسعه‌ی پایدار) به‌طور همزمان در دولت سازندگی (سال 1373) وارد حقوق محیط‌زیستی ایران شدند. علاوه بر این، حکومت در ایران بدون بسترسازی‌ برای ورود به مدل حاکمیت محیط‌زیستی هگلی، رویکردهای منعطف‌تری را وارد قوانین و مقررات منابع آب کرده است. مانند افزایش سهم مشارکت بخش خصوصی در سطوح سه‌گانه‌ی حکم‌رانی، تقویت ظرفیت‌های قانونی شکل‌گیری ابزارهای بازار مبنا مانند بانک آب در پیش‌نویس لایحه‌ی قانون آب، معرفی ابزارهای سیاستی خدمات اکوسیستم و پرداخت بهای خدمات برای حل مشکلات منابع آب در مقیاس حوزه‌های آبخیز. بنابراین می‌توان بیان کرد که چارچوب‌های مدل حاکمیت محیط‌زیستی منعطف در کشور ایران نیز ظاهر شده‌است اما با این تفاوت که روند تکاملی مدل حاکمیت محیط‌زیستی کشور ایران مطابق با کشورهای غربی نیست. به‌عبارتی حکومت در ایران به‌دنبال پیاده‌سازی حاکمیت محیط‌زیستی است که حاصل ترکیب جریمه‌های حاکمیت قرارداد محور با مشوق‌های اقتصادی مبتنی بر تعاملات بازاری مدل حاکمیت محیط‌زیستی هگلی است. لذا اقدام به ترکیب عناصر مدل حاکمیت محیط‌زیستی قرارداد محور با عناصر حاکمیت محیط‌زیست دوران گذر و مدل حاکمیت محیط‌زیستی هگلی کرده‌است. به‌عبارتی در زمانی که قواعد حاکمیت محیط‌زیستی قرارداد محور (به‌ویژه سیاست اجبار) مبنای کار حکومت در مدیریت محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور ایران است، ادبیات سبز و توسعه‌ی پایدار نیز وارد سیاست‌ها و قوانین محیط‌زیستی می‌شوند. باید توجه داشت که تمرکز بر چارچوب‌های مدل حاکمیت محیط‌زیستی قرارداد محور و مدل حاکمیت محیط‌زیستی منعطف توان حل مسائل و مشکلات محیط‌زیستی ایران را ندارد، بنابراین لازم است اقدام به طراحی چارچوب‌های یک مدل حاکمیت محیط‌زیستی بومی برای کشور ایران کرد که بر مشارکت گروه‌های محلی تمرکز دارد. استفاده از چارچوب‌های این مدل حاکمیت محیط‌زیستی پیشنهاد شده باعث کاهش نابرابری‌های اجتماعی در حوزه‌های آبخیز و ایجاد توازن و نظم بین منافع مردم در مقیاس حوزه‌های آبخیز کوچک و سیاست‌های کلان در مقیاس حوزه‌های آبخیز اصلی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
  1. Abrahamian, E., 2020. Articles in Political Sociology of Iran, translated by soheyla tarabi, shirazeh. publishing, (In Persian).
  2. Anjomshoa, S., 2022 a. Using the capacity of the private sector in environmental protection, Department of Environment, https://www.doe.ir/?news, news code: 871b6a7, (In Persian).
  3. Anjomshoa, S., 2022 b. Signing Iran's largest financing contract in the environment, Department of Environment, https://www.doe.ir/?news, news code: 2dac8ad, (In Persian).
  4. Ataei, S., Mortazavi, S.A., Khalilian, S. and Mobarghei Dinan, N., 2019. Investigation of Farmers’ Preferences to Participate in Payment for Ecosystem Services (PES) Program of Ghazvin Plain Watershed. Journal of Environmental Studies, 45(2), 349-359. Doi: 10.22059/jes.2019.275819.1007820 (In Persian with English abstract).
  5. Baz Mohammadi, H. and Cheshomi, A., 2006. Government Size in Iran's economy, Economic Research and Policy Department Central Bank of the Islamic Republic of Iran, No. 29, (In Persian with English abstract).
  6. Central bank of Islamic Republic of Iran, 2001. Summary of Iran's economic changes in 2000, https://www.cbi.ir, (In Persian).
  7. Central bank of Islamic Republic of Iran, 2004. Summary of Iran's economic changes in 2002, https://www.cbi.ir, (In Persian).
  8. Central bank of Islamic Republic of Iran, 2005. Summary of Iran's economic changes in 2004, https://www.cbi.ir, (In Persian).
  9. Central bank of Islamic Republic of Iran, 2013. Summary of Iran's economic changes in 2012, https://www.cbi.ir, (In Persian).
  10. Central bank of Islamic Republic of Iran, 2014. Summary of Iran's economic changes in 2013, https://www.cbi.ir, (In Persian).
  11. Central bank of Islamic Republic of Iran, 2017. Summary of Iran's economic changes in 2015, https://www.cbi.ir, (In Persian).
  12. Copleston, Frederick Charles, 1907. A history of philosophy, translated by Amir Jalaluddin Alam, Soroush Publications, 2001, Volume 5.
  13. Daneshi, A., Panahi, M. and Vafakhah, M., 2014 a. Applying the policy tool of Payments for Ecosystem Services (PES) for Management of Natural Resources and Environment, 1nd International E-Conference on Green Economics, https://civilica.com/doc/278664, (In Persian with English abstract).
  14. Daneshi, A., Panahi, M. and Vafakhah, M., 2016 a. Economic Feasibility of Promoting Species of Lower Water Requirements to Improve Water Condition of Lake Urmia Using PES Schemes. Agricultural Economics and Development, 24(1), 223-246. Doi: 10.30490/aead.2016.59028, (In Persian with English abstract).
  15. Daneshi, A., Panahi, M. and Vafakhah, M., 2016 c. Restoring Lake Urmia using PES economic policy instrument: An assessment of direct payment schedule to hinder farmers from crop cultivation. Journal of Natural Environment, 69(3), 645-667. Doi: 10.22059/jne.2016.61870, (In Persian with English abstract).
  16. Daneshi, A., vafakhah, M. and Panahi, M., 2014. Economic Instruments for Management of Natural Resources and Environmental; Case Study: Ecosystem Services Payment. Journal of Water and Sustainable Development, 1(2), 7-14. Doi: 10.22067/jwsd.v1i2.35827, (In Persian with English abstract).
  17. Daneshi, A., Vafakhah, M. and Panahi, M., 2016 b. Economic Assessment of Change in Cropping Pattern in Siminehrud Sub-basin to Improve Agricultural Water Management: An Effort to Restore Urmia Lake Using PES Scheme. Iran-Water Resources Research, 11(3), 57-68, (In Persian with English abstract).
  18. Department of Environment., 2019. Preparation of business greening guidelines, https://www.doe.ir, news code: 259da4c, (In Persian).
  19. Department of Environment, 2022. Collection of environmental laws and regulations, 1 vol, ttps://doe.ir (In Persian).
  20. Duit, A., 2013. Understanding Environmental Performance of States: An Institution-centered Approach and Some Difficulties, translated by Arashk Holisaz, The Network for Public Policy Studies (NPPS) or Shams, 2017. ISSN: 2423-5385, (In Persian).
  21. Duit, A., 2014. State and Environment the Comparative Study of Environmental Governance, the MIT Press.
  22. Ebtekar, M., 2014. The government has a special view on the green economy, Governant of the Islamic Republic of Iran, https://dolat.ir/detail/249826, (In Persian).
  23. Ebtekar, M., 2016. Green economy is government's approach to environmental management, Department of Environment Protection of Alborz Province, https://alborz.doe.ir/portal/home/?news, (In Persian).
  24. Faryadi, M., 2018. Pathology of Inter-Organizational Collaboration in environmental protection in the Iranian Administrative Law, Administrative law, 6 (16):109-131, (In Persian with English abstract).
  25. Faryadi, M., 2019. Choice of Regulatory Instruments for Environmental Protection. Majlis and Rahbord, 26(98), 119-146, (In Persian with English abstract).
  26. Hobbes, T., 1651. Leviathan, Translated by Hossein Bashiriyeh, Nashrene, 2018, twelfth edition, (In Persian).
  27. Holisaz, A. and Safikhani, S., 2020. Science and Policy-Making; A Nessacity of a Supermodel for State- Part 1: Spatial Scale. Iranian Journal of Forest, 12(3), 407-419, (In Persian with English abstract).
  28. Holisaz, A. and Safikhani, S., 2022. Coercive policy approach in the environmental legislation in Iran. Majlis and Rahbord, 29(112), 361-390. Doi: 10.22034/mr.2022.4829.4677, (In Persian with English abstract).
  29. Holisaz, A. and Safikhani, S., 2022. Scale Pluralism and Institutional Overdose in Iran's Environmental Policy and Structure. Iranian Journal of Public Policy, 8(4), 167-188. Doi: 10.22059/jppolicy.2021.84828, (In Persian with English abstract).
  30. Holisaz, A., Sharifi, B., Mohammadi Kangarani, H. and Safikhani, S., 2019. Investigation of Coercive Policy Approach in Iran's Water Resources Management, Second Conference on Governance and Public Policy, Iran, (In Persian with English abstract).
  31. Hooglund, E.J., 1982. Land and Revolution in Iran 1960-1980, Translated by Firouzeh Mohajer, Shirazeh publication, 2013, Tehran, (In Persian).
  32. Ioris, A.A.R., 2012. The neoliberalization of water in Lima, Peru, Political Geography, Vol.31, pp.266-278.
  33. Ioris, A.A.R., 2014. The political ecology of the state the basis and the evolution of environmental statehood. Taylor & Francis Group.
  34. Iran Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture, 2016 b. Expanding the green economy: Cooperation between Iran Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture and Department of Environment, https://otaghiranonline.ir/news, news code: 6361, (In Persian).
  35. Iran Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture., 2016 a. the green economy needs the efforts of the government and the private sector, https://otaghiranonline.ir/news, news code: 5950, (In Persian).
  36. Iran Chamber of Commerce, Industries, Mines and Agriculture, 2016 c. the statement of the specialized meeting of the green economy and the private sector,  https://otaghiranonline.ir/news, news code: 4594, (In Persian).
  37. Iranian Privatization Organization, 2021 a. the Archive Approval of Assignment Board in 2021, https://ipo.ir, (In Persian).
  38. Iranian Privatization Organization, 2021 b. the Archive Approval of Assignment Board in 2020, https://ipo.ir, (In Persian).
  39. Iranian Privatization Organization, 2021 c. the Archive Approval of Assignment Board in 2015, https://ipo.ir, (In Persian).
  40. Iranian Privatization Organization, 2021 d. the Archive Approval of Assignment Board in 2013, https://ipo.ir, (In Persian).
  41. Iranian Privatization Organization, 2021 e. the Archive Approval of Assignment Board in 2012, https://ipo.ir, (In Persian).
  42. Iranian Privatization Organization, 2021 f. the Archive Approval of Assignment Board in 2011, https://ipo.ir, (In Persian).
  43. Iranian Privatization Organization, 2021 j. the Archive Approval of Assignment Board in 2010, https://ipo.ir, (In Persian).
  44. Iranian Privatization Organization, 2021 k. the Archive Approval of Assignment Board in 2000, https://ipo.ir, (In Persian).
  45. Iranian Privatization Organization, 2021 l. statistics and performance of assignment: annual statistics,  https://ipo.ir, (In Persian).
  46. Islamic Parliament Research Center of the Islamic Republic of Iran. 2022. Law on the Second Five-Year Economic, Social and Cultural Development Plan of the Islamic Republic of Iran [1994-2000], https://rc.majlis.ir, (In Persian).
  47. Islamic Parliament Research Center of the Islamic Republic of Iran, 2017. Investigating of the flood situation in Iran: the actions taken and the Experience of other countries, https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1037315, (In Persian).
  48. Jahani, F., Malekmohammade, B., Zebardast, L. and Adele, F., 2015. Investigate the Potential and Application of Ecosystem Services as Ecological Indicators in the DPSIR Model (Case Study: Choghakhor Wetland). Environmental Researches, 5(10), 109-120, (In Persian with English abstract).
  49. Knill, C., Shikano, S. and Tosun, J., 2014. Explaining Environmental Policy Adoption: A Comparative Analysis of Policy Developments in Twenty-Four OECD Countries. In: State and Environment the Comparative Study of Environmental Governance. Edited by Duit, (53-79), the MIT Press.
  50. Kolahi, M., 2020. Administrative Organizational Structures towards General Environmental Policies. Quarterly Journal of the Macro and Strategic Policies, 8(31), 510-534. Doi: 10.30507/jmsp.2020.102564, (In Persian with English abstract).
  51. Lambton, A.K.S., 2015. Landlord and peasant in Persia: a study of land tenure and land revenue administration, translated by Manouchehr Amiri, Eelmi and farhangi publications, Fifth edition, (In Persian).
  52. Maroufkhani, A., 2009. Stylized Facts of the Real Sector of the Iranian Economy during 1989-2006, Economic Research and Policy Department Central Bank of the Islamic Republic of Iran, (In Persian).
  53. Meadowcroft, J., 2014, Comparing Environmental Performance, In: State and Environment the Comparative Study of Environmental Governance. Edited by Duit, (27-51), the MIT Press
  54. Ministry of Energy, 2019. The first edition of the Water Law, https://iwa.moe.gov.irو (In Persian).
  55. Miremadi, T., 2018. Critical Future Studies of Water Policy in Iran. Iranian Journal of Public Policy, 4(4), 105-124. Doi: 10.22059/ppolicy.2018.65593, (In Persian with English abstract).
  56. Mirikaram, N. and Mobarghei N., 2015. The role of ecosystem services in improving strategic environmental assessment, Twelfth National Conference on Environmental Impact Assessment of Iran, https://civilica.com/doc/410502, (In Persian with English abstract).
  57. Mohammadizadeh, M.J., 2011. Green economy is an innovative approach in adapting the economy to environmental requirements, government of the Islamic Republic of Iran, https://dolat.ir/detail/199042, news code: 199042, (In Persian).
  58. Narrative Special Reporting Committee on Iran Floods, 2019. The 2019 Iran Floods, https://nfr.ut.ac.ir/fa, (In Persian).
  59. Natural Resources and Watershed Management Organization, 2012. [1] United Nations Conference on Sustainable Development (Rio+20), news code: 18397, https://frw.ir/02/Fa/News, (In Persian).
  60. Panahi, M., Panahi, M. and Vafakhah, M., 2016. Change in irrigation methods under the framework of PES policy tool to restore Lake Urmia. Iranian journal of Ecohydrology, 3(2), 255-266. Doi: 10.22059/ije.2016.59669, (In Persian with English abstract).
  61. Safikhani, S., Holisaz, A., Bahremand, A. and Biniaz, M., 2020. Model-Based Solution for Water and Soil Resources Management: Opportunities and Threats. Iranian Journal of Public Policy, 6(1), 180-199. Doi: 10.22059/jppolicy.2020.76995, (In Persian with English abstract).
  62. Salajegheh, A., 2022 a. Green economy is an important approach in the seventh development plan, Department of Environment, news code: 2ae4909, https://www.doe.ir/?news, (In Persian).
  63. Salajegheh, A., 2022 b. Five important challenges of Iran in environment and water, Department of Environment, news code: ddd6a97, https://www.doe.ir/?news, (In Persian).
  64. Shahpouri, A., Amirnejad, H. and Ghorbani, M., 2021. Providing a Tourism Income Model Based on the Payment for ecosystem services of the Southern Coast of the Caspian Sea (Case study: Nowshahr). Agricultural Economics Research, 13(1), 147-174, (In Persian with English abstract).
  65. Shirdeli, A., Khani Temeliyeh, Z., Mirabbasi Najafabadi, R. and Sayadian Barkhordar, Y., 2021. The Prioritization of Indicators for Evaluating the General Policies in the Water Sector. Quarterly Journal of the Macro and Strategic Policies, 9(36), 686-711. Doi: 10.30507/jmsp.2021.272107.2198, (In Persian with English abstract).
  66. Sonnenfeld, D.A. and Leigh Taylor, P., 2018. Liberalism, Illiberalism, and the Environment, Society & Natural Resources, Vol.31, No.5, pp. 515-524.
  67. Tahami Pour Zarandi, M., 2018. Introducing Payment for Ecosystem Services (PES) Tool to Preserve and Revitalize Wetlands Ecosystems, Environmental, Natural Resources and Sustainable Development Studies Journal, 2(5), 1-18, (In Persian with English abstract).
  68. Tamassoki, E., Mohammadi Kangarani, H., Ashtariyan, K., Holisaz, A. and Naderi, F., 2021. Problemology of Iran's Environmental Policy-making. Iranian Journal of Public Policy, 7(2), 109-125. Doi: 10.22059/jppolicy.2021.82650, (In Persian with English abstract).
  69. Zakeri, E., Moosavi, A. and Karimzadeh, H., 2020. Strategies for implementation of Payment for Ecosystem Services (PES) in Range Management of North Khorasan Province, Journal of Rangeland, 2(14), 325-337, URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-910-en.html, (In Persian with English abstract).
  70. Zarandian, A., 2018. Introducing a framework for using the Ecosystem Services Approach in Water Resources Management, Environment and Interdisciplinary Development, 3(60), 17-28, (In Persian with English abstract).
محیط زیست و توسعه فرابخشی
دوره 8، شماره 82
بهمن 1402
صفحه 89-107
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار