محیط زیست و توسعه فرابخشی

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای نویسندگان

فرم ها و فایل های لازم

اسامی داوران

مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه پازن (Capra aegagrus) و کبک‌دری (Tetraogallus caspius) در منطقه حفاطت‌شده البرز مرکزی شمالی بر مبنای رویه ارزیابی چند‌معیاره (MCE)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

2 محیط بانی کندوان، منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، اداره حفاظت محیط زیست شهرستان چالوس، ایران

10.22034/envj.2024.424325.1319

چکیده

مقدمه: در چند سال اخیر، زیستگاه‌های طبیعی به ویژه مناطق تحت‌حفاظت عمدتاً حالت تکه‌تکه‌ای و جزیره‌ای یافته‌اند و در میان کاربری‌های انسانی قرار گرفته‌اند. شناخت زیستگاه‌های مطلوب حیات‌وحش و درک ویژگی‌های آن‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با استفاده از روش‌های مدل‌سازی زیستگاه به صورت گسترده و بدون نیاز به جمع‌آوری جزئیات ویژگی‌های فیزیولوژیک و رفتاری گونه‌ها می‌توان به برآوردی از مطلوبیت زیستگاه برای حیات‌وحش دست یافت. پازن (Capra aegagrus) و کبک دری (Tetraogallus caspius) دو گونه شاخص مناطق کوهستانی مرتفع می‌باشند که به ترتیب بر اساس لیست قرمز 2020 و 2016 آیو سی ان، در دسته NT & LC قرار گرفته‌اند.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه برای دو گونه مورد نظر در منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی با بکارگیری روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه انجام گرفت. ابتدا معیارهای تأثیرگذار با مرور منابع و مطالعه اجمالی گونه‌ها تعیین شدند و سپس با استفاده از روش AHP شش فرانامه وزنی مختلف برای هر گونه ایجاد گردید. با بکارگیری روش ترکیب خطی وزن‌دار شش فرانامه مدل‌سازی شدند و صحت‌سنجی مدل‌ با استفاده از شاخص ROC از مقایسه تصویر شبیه‌سازی شده و تصویر مرجع انجام شد. اطلاعات حضور پازن و کبک‌دری از طریق بازدید میدانی و مشاهدات مستقیم گونه‌‌ها، آثار باقی مانده مانند سرگین و ردپا در منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی به دست آمد و به عنوان تصویر مرجع برای ارزیابی صحت استفاده شد. در نهایت وابستگی میزان مطلوبیت نهایی به معیارها با استفاده از ضریب خطی همبستگی پیرسون (r) مشخص گردید.
نتایج: از میان شش فرانامه وزنی مختلف برای پازن و کبک‌دری طبق نتایج صحت‌سنجی، فرانامه دوم با میزان ROC برابر 95/0 درصد برای هر دو گونه به عنوان بهترین فرانامه وزنی انتخاب شد. تصویر مطلوبیت نهایی بیشترین میزان مطلوبیت را برای هر دو گونه در بخش‌های مرکزی و جنوب‌شرقی محدوده مورد مطالعه نشان داد و بر اساس نتایج ضریب خطی همبستگی پیرسون (r) میزان مطلوبیت زیستگاهی بیشترین وابستگی را به فاکتورهای ارتفاع، فاصله از مناطق صخره‌ای و پاسگاه‌های محیط‌بانی دارد و به نسبت تأثیر پارامترهای دیگر کمتر می‌باشد. هم‌چنین گونه پازن و کبک‌دری دارای هم‌پوشانی قابل توجهی در مناطق زیستگاهی هستند به گونه‌ای که هر دو مناطق مرتفع صخره‌ای را به عنوان زیستگاه ترجیح می‌دهند. یکی دیگر از فاکتورهای مهم وجود پاسگاه‌های‌ محیط‌بانی می‌باشد که به شدت مطلوبیت را برای گونه‌های این منطقه افزایش می‌دهد.
بحث: مطالعه حاضر نشان می‌دهد که گونه‌های کبک دری و پازن در مناطق کوهستانی مرتفع، به خصوص در مناطق جنوب‌شرقی و مرکزی منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی، دارای شرایط زیستگاهی مناسب‌تری هستند. این مناطق شامل ارتفاعات صخره‌ای می‌باشند که برای این گونه‌ها جذابیت ویژه‌ای دارند. فاصله از مناطق صخره‌ای و فاصله از پاسگاه‌های محیط‌بانی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و تأثیر قابل توجهی در مطلوبیت زیستگاهی این گونه‌ها دارند. برای این گونه‌ها جاده‌ها و احداث مناطق سکونت انسانی با زیستگاه آن‌ها تداخل دارند، اما شکار غیرقانونی یک تهدید جدی برای این گونه‌ها محسوب می‌شود. بنابراین، برای حفاظت از این گونه‌ها، اقداماتی مانند احداث پاسگاه‌های محیط‌بانی، ایجاد محدودیت‌ها در ساخت‌و‌ساز در مناطق زیستگاهی، ارتقای آگاهی عمومی درباره‌ی حفاظت از این گونه‌ها و اجرای قوانین سختگیرانه در برابر شکار غیرقانونی می‌تواند مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
  1. Ashrafzadeh, M. R., Nazarian, A. R. 2017. 'Habitat suitability modelling for the Caspian Snowcock (Tetraogallus caspius), as a typical high-montane species', Journal of Natural Environment, 70(4), p 745-756. doi: 10.22059/jne.2018.241952.1431
  2. Ashtab, D., Gholamalifard, M. and Mahmoudi, N., 2017. Species Suitability Modeling of Caspian kutum (Rutilus frisii kutum) based on A Multi-Criteria Evaluation for in Southern Caspian Sea. Journal of Animal Environment, 9(4), pp.235-246.(In Persian with English abstract).
  3. Ahmadi Dastjardi, M., Jahani, A., Rezaei, H. and Gestasab, H., 2018. Habitat Suitability Modelling of wild Goat (Capra aegagrus) In Ghamishloo National Park Using Artificial Neural Networks', Journal of Animal Environment, 10(3), pp.29-38. (In Persian with English abstract).
  4. Alados, C.L. and Escos, J., 1988. Parturition dates and mother-kid behavior in Spanish ibex (Capra pyrenaica) in Spain. Journal of mammalogy. Vol. 69, No. 1, pp: 172-175.
  5. Burrough, P.A., 1989. Fuzzy mathematical methods for soil survey and land evaluation. Journal of Soil Science. Vol. 40, pp: 477-492.
  6. Birol Kara, A., Wallcraft, A.J., Metzger, E.J. and Gunduz, M., 2010. Impacts of freshwater on the seasonal variations of surface salinity and circulation in the Caspian Continental Shelf Research. Vol. 30, pp: 1211-1225.
  7. Bird Life International, 2016. Bird species distribution maps of the world. Version 6.0. Available at http://datazone.birdlife.org/species/requestdis. 
  8. Darvishsefat, A.A., 2007. Atlas of protected area of Iran. University of Tehran Publications, Tehran. (In Persian with English abstract).
  9. Eastman, R.J., 2015. TerrSet Manual, Worcester, MA: Clark University. 392 p.
  10. Engler, R., Guisan, A. and Rechsteiner, L., 2004. An improved approach for predicting the distribution of rare and endangered species from occurrence and pseudo‐absence data. Journal of applied ecology, 41(2), pp.263-274.
  11. Farashi, A., Kabuli, M., Momeni, I. 2011. "Modeling the habitat desirability of goats and goats (Capra aegagrus) using ecological nesting factor analysis (ENFA) method in Kolah Ghazi National Park, Isfahan province", Natural Environment Journal, 63(1), pp. 63-73.
  12. Farashi, A. and Alizadeh-Noughani, M., 2019. Niche modelling of the potential distribution of the Egyptian Vulture Neophron percnopterus during summer and winter in Iran, to identify gaps in protected area coverage. Bird Conservation International, 29(3), pp.423-436.
  13. Farahmand, M., 2018. Investigating effective factors in the distribution of cement couples in Kale Ghazi National Park. Master's thesis, University of Tehran. 120 pages. ((In Persian with English abstract).
  14. Gross, J.E., Kneeland, M.C., Reed, D.F. and Reich, R.M., 2002. GIS Based Habitat Models for Mountain Goats. Journal of Mammalogy. Vol. 83, No. 1, pp: 218-228.
  15. Hosseini, G., Shams Esfand Abad, B. and Alizadeh Shabani, A., 2016. Evaluation of Iranian Deer (Gazella subgutturosa) habitat suitability in Seventy Peaks Protected Area of Central Province. Natural Environment 69(4): 965-979. (In Persian with English abstract).
  16. Hosseini, M., Riazi, B., Shams Esfandabad, B. and Nadri, M., 2015. evaluation of the habitat desirability of goats and goats (Capra aegagrus) in Golestan province. Animal Environment Quarterly. 2-(9)16. (In Persian with English abstract).
  17. Jihad Water and Watershed Research Company, 2001. Central Alborz Protected Area Management Plan, Office of Habitats and Regional Affairs of Environmental Protection Organization (unpublished report). (In Persian with English abstract).
  18. Keane, A., Brooke, M.D.L. and McGowan, P.J.K., 2005. Correlates of extinction risk and hunting pressure in gamebirds(Galliformes). BiologicalConservation, 126(2), pp.216-233.
  19. Koohestani, M., Naderi, S. and Shadloo, S., 2022. Evaluation of habitat quality and determining the distribution of Wild goat (Capra aegagrus) in Roodbarak prohibited hunting region, Kelardasht, Iran. Caspian Journal of Environmental Sciences, 20(5), 863-870.
  20. Mehri, A., Salmanmahiny, A., Mirkarimi, S.H. and Rezaei, H.R., 2014. Use of optimization algorithms to prioritize protected areas in Mazandaran Province of Iran. Journal for Nature Conservation. Vol. 22, No. 5, pp: 462-470.
  21. MacMillana, H., Moorea, A., Augéa, A. and Chilversd, L., 2016. IS-based multi-criteria analysis of breeding habitats for recolonising species: New Zealand sea lions. Ocean and Coastal Management. Vol. 130, pp: 162-171.
  22. Malczewski, J., 2006. Ordered weighted averaging with fuzzy quantifiers: GIS-based multicriteria evaluation for land-use suitability analysis. International journal of applied earth observation and geoinformation, 8(4), pp.270-277.
  23. Malchevski, Y., 2012. Geographic information system and multi-criteria decision analysis. Translated by Akbar Parhizkar and Ata Ghafari Gyalandeh, Publications of Organization for Studying and Compiling Humanities Books of Universities (Samt). Third edition. (In Persian with English abstract).
  24. Madadi, M., Varasteh Moradi, H. and Mahini, A., 2013. assessment of the autumn habitat of the whole web in Golestan Baroush National Park, analysis of ecological nests. MSC. Thesis. University of Gorgan, GAU, Iran. (In Persian with English abstract).                                                                                               
  25. Morovati, M., Karami, M. and Kaboli, M., 2014. Desirable areas and effective environmental factors of wild goat habitat (Capra aegagrus). International Journal of Environmental Research, 8(4), pp.1031-1040.
  26. Morovati, M., Kamalian, N. and Mohammadi, S., 2023. Habitat Assessment of The Goitered Gazelle (Gazella Subgutturosa) By Maximum Entropy in Kalmand Bahadran Protected Area, Yazd, Iran. Environment and Interdisciplinary Development, 8(80), pp.79-89.
  27. Momeni Dehghi, I., Systematic selection of protective spots in Golestan province using simulated melting algorithm. MSC. Thesis. University of Tehran, UT, Iran. (In Persian with English abstract).                   
  28. Ouraji, H., Khalili, K., Ebrahimi, G. and Jafarpour, , 2011. Determination of the optimum transfer time of kutum (Rutilus frisii kutum) larvae from live food to artificial dry feed. Aquaculture International. Vol. 19, pp: 683-691.
  29. Paudel, P.K., Hais, M. and Kindlmann, P., 2015. Habitat suitability models of mountain ungulates: identifying potential areas for conservation. Zoological studies, 54, pp.1-16.
  30. Qudsipour, H., 2013. Process of Sequence Analysis, second edition, Amir Kabir University of Technology, 224, page 220.
  31. Rahdari, V., Soffianian, A.R., Pourmanafi, S. and Ghayoumi, H., 2017. Surviving of risk and tradeoff levels effects on land capability evaluation results in Fuzzy area (case study: Plasjan sub-basin). Natural environment, 70(4),843-855. (In Persian with English abstract).
  32. Rahdari, V. 2020. Modeling the desirability of black bear habitat in a part of Sistan and Baluchistan province using multi-criteria evaluation method. Journal of Natural Environment, 73(3), 485-499. doi: 10.22059/jne.2020.301090.1961. (In Persian with English abstract).
  33. Rooper, C.N., Sigler, M.F., Goddard, P., Malecha, P., Towler, R., Williams, K., Wilborn, R. and Zimmermann, M., 2016. Validation and improvement of species distribution models for structure-forming invertebrates in the eastern Bering Sea with an independent survey. Marine Ecology Progress Series, 551, pp.117-130.
  34. Rahmati, S., Gholamalifard, M., Gholamhosseini, A., Ghasempouri, S. M. 2021. 'Distribution modeling of the hybrid sister taxa in red-headed bunting and black-headed bunting, Order Passeriformes', Environmental Sciences, 19(4), pp. 269-286. doi: 10.52547/envs.2021.1016
  35. Sarhangzadeh, J., Yavari, A. R., Hemami, M. R., Jafari, H. R., Shams Esfandabad, B. 2011. 'Habitat suitability modeling for wildlife in the arid lands, Case study: Wild goat (Capra aegagrus) in Kouh-e-Bafgh protected area', Journal of Arid Biome, 1(3), pp. 38-50.                                                          
  36. Sarhangzadeh, J., Yavari, A.R., Hemami, M.R., Jafari, H.R. and Shams-Esfandabad, B., 2013. Habitat suitability modeling for wild goat (Capra aegagrus) in a mountainous arid area, central Iran. Caspian Journal of Environmental Sciences, 11(1), 41-51.
  37. Saaty, T.L., 1980. The Analytic Hierarchy Process Mcgraw Hill, New York. Agricultural Economics Review, 70, p.34.                                                                                                                                             
  38. Shams, B., Hemami, M., Karami, M. and Riazi, B., 2010. Habitat associations of wild goat in central Iran: implications for conservation. European Journal of Wildlife Research. Vol. 55, No. 6, pp: 883- 849
  39. Shepard, D., Kuhns, A., Dreslik, M. and Phillips, C., 2008. Roads as barriers to animal movement in fragmented landscapes. Animal Conservation 11, 288-296.
  40. Schmucker, K.J., 1982. Fuzzy Sets, natural language computations and risk analysis (Computer Science Press). pp: 7.
  41. Tucker, G. and Heath, M., 1994. Birds in Europe: their conservation status–Birdlife, Conservation Series. No 3. Bird Life International, Cambridge, UK, 342-343.
  42. Wang, B., Xu, Y. and Ran, J., 2017. Predicting suitable habitat of the Chinese monal (Lophophorus lhuysii) using ecological niche modeling in the Qionglai Mountains, China. PeerJ 5, e3477.
محیط زیست و توسعه فرابخشی
دوره 8، شماره 82
بهمن 1402
صفحه 1-16
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار