محیط زیست و توسعه فرابخشی

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای نویسندگان

فرم ها و فایل های لازم

اسامی داوران

ارزیابی توزیع فضایی خدمات اکوسیستم فرهنگی حوضه آبخیز شهر ایلام: مدل‌سازی ارزش زیبایی‌شناختی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

2 گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

10.22034/envj.2024.429187.1324

چکیده

مقدمه: خدمات اکوسیستم فرهنگی به عنوان یکی از اجزای خدمات اکوسیستم، مزایای نامشهود انسان از اکوسیستم‌­ها است که نقش اساسی در ارتقای رفاه انسان ایفا می‌کند. تغییرات سریع کاربری اراضی با آسیب به دارایی‌های اکولوژیک در حوزه آبخیز شهر ایلام باعث کاهش ظرفیت خدمات اکوسیستم فرهنگی از جمله کیفیت زیبایی‌­شناختی شده است. بنابراین ارزیابی عرضه خدمت اکوسیستمی زیبایی­ شناختی که نشان­‌دهنده­‌ی تنوع­زیستی در مناطق شهری و شرایط مطلوب برای زندگی است، برای گنجاندن در برنامه­‌های آمایشی شهر ایلام در راستای اقدامات مدیریتی مناسب امری ضروری محسوب می‌­شود. بدین منظور در پژوهش حاضر، یک رویکرد یکپارچه برای تهیه نقشه زیبایی­‌شناختی با هدف نمایش توزیع مکانی عرضه خدمت زیبایی‌­شناختی در حوضه آبخیز شهر ایلام ارائه شده است که نتایج آن می‌­تواند تا حد زیادی بر برنامه‌­ریزی و تصمیم­‌گیری­‌های مدیریتی در مورد توسعه آینده به سمت پایداری شهری با حفظ اکوسیستم‌­های طبیعی تأثیر بگذارد.
مواد و روش‌ها: توزیع فضایی عرضه خدمات اکوسیستمی زیبایی‌­شناختی در حوزه آبخیز شهری ایلام با استفاده از 12 معیار بصری و اکولوژیک، شامل: شیب، ارتفاع، ژئومرفولوژی، کاربری اراضی، ویژگی­های زیستگاه، قابلیت دید مناطق پرتنوع، قابلیت دید جاده‌­ها، قابلیت مناطق مسکونی، قابلیت دید رودخانه، قابلیت دید پارک، تیپ و تراکم پوشش گیاهی بررسی شد. برای تهیه لایه‌­های قابلیت دید از دستور Viewshed در نرم­افزار TerrSet Idrisi استفاده شد. سپس لایه­‌های ورودی با استفاده از توابع عضویت فازی­ و با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی در سامانه ArcGIS10.8 ادغام شدند. در بین روش‌های تصمیم­‌گیری چند معیاره، از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای اولویت‌بندی معیارها استفاده شد.
نتایج: بر اساس نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و با توجه به نتایج کارشناسان در بین معیارهای ورودی، قابلیت دید رودخانه، تیپ گیاهی و قابلیت دید نقاط پرتنوع به ترتیب با مقادیر 14/0، 127/0 و 116/0 بیشترین وزن را به خود اختصاص دادند. از طرف دیگر کمترین اهمیت و وزن در معیار قابلیت دید جاده‌­ها مشاهده شد. بر اساس نقشه نهایی کیفیت زیبایی­‌شناختی، بهترین کیفیت این خدمت در قسمت­‌هایی از شمال، شرق، جنوب شرقی و غرب حوضه آبخیز شهر ایلام است که این مکان­‌ها دارای بهترین قابلیت دید رودخانه، قابلیت دید مناطق پرتنوع، ارتفاع زیاد تا متوسط و با پوشش غالب جنگلی هستند.
بحث: نتایج این مطالعه نشان داد که مناطق با پوشش جنگلی و مناطق با کاربری­های انسانی به ترتیب بالاترین و پایین­ترین ظرفیت این خدمت در منطقه مورد مطالعه را دارند که حاکی از اهمیت کاربری­‌های سبز طبیعی نسبت به کاربری­‌های مصنوعی و انسان­‌ساخت در ارائه خدمت زیبایی‌­شناختی است. این نتایج نشان می‌دهد که ظرفیت اکوسیستم حوضه آبخیز شهر ایلام در ارائه خدمت زیبایی­‌شناختی در مکان‌­های مختلف متغیر است و تحت تأثیر عوامل مختلفی به‌ویژه تغییرات توپوگرافی و الگوی کاربری اراضی است. از این رو، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی یک عامل مهم برای حفظ خدمات اکوسیستم است. زیرا تغییرات کاربری اراضی بر ظرفیت اکوسیستم برای تولید کالا و خدمات تأثیر می­‌گذارد. همچنین نتایج این پژوهش با ارائه الگوی توزیع فضایی پتانسیل خدمت زیبایی­‌شناختی می‌­تواند برای تصمیم‌گیران، مدیران و برنامه­‌ریزان شهری به منظور پایش و حفاظت از ارزش‌های زیبایی­‌شناختی و اتخاذ استراتژی­‌ها و برنامه­‌ریزی­‌های مدیریت منظر شهری در سیمای سرزمین منطقه مورد مطالعه مهم و مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
  1. Abdollahi, S., Iildoromi, A.R., Salmanmahini, A. and Fakheran, S., 2019. Determination and Quantification of the Landscape Aesthetic Value in Central Part of Isfahan Province. Iranian of applied ecology, 7(4), 31-42. [In Persian]
  2. Aghsaei, H., Dinan, N.M., Moridi, A., Asadolahi, Z., Delavar, M., Fohrer, N. and Wagner, P.D., 2020. Effects of dynamic land use/land cover change on water resources and sediment yield in the Anzali wetland catchment, Gilan, Iran. Science of the Total Environment, 712, p.136449.
  3. Ahmadi Mirghaed, F., Mohammadzadeh, M., Salmanmahiny, A. and Mirkarimi, S.H., 2020. Assessing the interactions between landscape aesthetic quality and spatial indices in Gharasoo watershed, North of Iran. International Journal of Environmental Science and Technology, 17, pp.231-242.
  4. Albaladejo-García, J.A., Zabala, J.A., Alcon, F., Dallimer, M. and Martínez-Paz, J.M., 2023. Integrating socio-spatial preference heterogeneity into the assessment of the aesthetic quality of a Mediterranean agricultural landscape. Landscape and Urban Planning, 239, p.104846.
  5. Cooper, N., Brady, E., Steen, H. and Bryce, R., 2016. Aesthetic and spiritual values of ecosystems: Recognising the ontological and axiological plurality of cultural ecosystem services. Ecosystem Services, 21, pp.218-229.
  6. Das, A., Das, M., Saha, S. and Pereira, P., 2023. Impact of COVID-19 pandemic on cultural ecosystem services from urban green spaces: a case from English Bazar Urban Agglomeration, Eastern India. Environmental Science and Pollution Research, 30(24), 65933-65946.
  7. Grunewald, K., Bastian, O., Louda, J., Arcidiacono, A., Brzoska, P., Bue, M., Cetin, N.I., Dworczyk, C., Dubova, L., Fitch, A. and Jones, L., 2021. Lessons learned from implementing the ecosystem services concept in urban planning. Ecosystem Services, 49, p.101273.
  8. Guo, R.Z., Lin, L., Xu, J.F., Dai, W.H., Song, Y.B. and Dong, M., 2023. Spatio-temporal characteristics of cultural ecosystem services and their relations to landscape factors in Hangzhou Xixi National Wetland Park, China. Ecological Indicators, 154, p.110910.
  9. Guo, R.Z., Song, Y.B. and Dong, M., 2022. A review and prospect of cultural ecosystem services of urban wetlands. J. Hangzhou Normal Univ. (Nat. Sci. Ed.). 21, pp. 364–371.
  10. Jangi, H., Tavakolinia, J. and Razavian, M.T., 2020. Assessment of Sustainability and Landscape Aesthetic Value (LAV) in Urban Green Spaces. The case of Tehran, District 22. Geographical Urban Planning Research (GUPR), 8(1), pp.213-236. [In Persian].
  11. Jelokhani-Niaraki, M., Sadeghi-Niaraki, A. and Choi, S.M., 2018. Semantic interoperability of GIS and MCDA tools for environmental assessment and decision making. Environmental Modelling & Software, 100, pp.104-122.
  12. Kalinauskas, M., Mikša, K., Inácio, M., Gomes, E. and Pereira, P., 2021. Mapping and assessment of landscape aesthetic quality in Lithuania. Journal of Environmental Management, 286, p.112239.
  13. Kowarik, I., 2019. The “Green Belt Berlin”: Establishing a greenway where the Berlin Wall once stood by integrating ecological, social and cultural approaches. Landscape and Urban Planning, 184, 12-22.
  14. La Rosa, D., Spyra, M. and Inostroza, L., 2016. Indicators of Cultural Ecosystem Services for urban planning: A review. Ecological indicators, 61, pp.74-89.
  15. Langlois, J., Guilhaumon, F., Bockel, T., Boissery, P., Braga, C.D.A., Deter, J., Holon, F., Marre, G., Tribot, A.S. and Mouquet, N., 2021. An integrated approach to estimate aesthetic and ecological values of coralligenous reefs. Ecological Indicators, 129, p.107935.
  16. Leyshon, C., 2014. Cultural ecosystem services and the challenge for cultural geography. Geography Compass, 8(10), pp.710-725.
  17. Li, B., Chen, D., Wu, S., Zhou, S., Wang, T. and Chen, H., 2016. Spatio-temporal assessment of urbanization impacts on ecosystem services: Case study of Nanjing City, China. Ecological Indicators, 71, pp.416-427.
  18. Li, X., Wang, X., Jiang, X., Han, J., Wang, Z., Wu, D., Lin, Q., Li, L., Zhang, S. and Dong, Y., 2022. Prediction of riverside greenway landscape aesthetic quality of urban canalized rivers using environmental modeling. Journal of Cleaner Production, 367, p.133066.
  19. Lumber, R., Richardson, M. and Sheffield, D., 2017. Beyond knowing nature: Contact, emotion, compassion, meaning, and beauty are pathways to nature connection. PLoS one, 12(5), e0177186.
  20. Luo, S., Xie, J. and Furuya, K., 2023. Effects of perceived physical and aesthetic quality of urban blue spaces on user preferences–A case study of three urban blue spaces in Japan. Heliyon, 9(4).
  21. Maes, J., Egoh, B., Willemen, L., Liquete, C., Vihervaara, P., Schägner, J.P., Grizzetti, B., Drakou, E.G., La Notte, A., Zulian, G. and Bouraoui, F., 2012. Mapping ecosystem services for policy support and decision making in the European Union. Ecosystem services, 1(1), pp.31-39.
  22. Mohammadyari, F., 2023. Evaluating and modeling the spatial distribution of multiple ecosystem service capacity in the urban planning process. Posdoc Project. [In Persian]
  23. Mohammadyari, F., Tavakoli, M., Zarandian, A. and Abdollahi, S., 2023. Optimization land use based on multi-scenario simulation of ecosystem service for sustainable landscape planning in a mixed urban-Forest watershed. Ecological Modelling, 483, p.110440.
  24. Pinto, L.V., Inácio, M., Bogdzevič, K., Kalinauskas, M., Gomes, E. and Pereira, P., 2023. Factors affecting cultural ecosystem services use in Vilnius (Lithuania): A participatory mapping survey approach. Heliyon, 9(4).
  25. Polat, A.T. and Akay, A., 2015. Relationships between the visual preferences of urban recreation area users and various landscape design elements. Urban Forestry & Urban Greening, 14(3), pp.573-582.
  26. Reimer, M.H., 2010. Unsettling eco-scapes: aesthetic performances for sustainable futures. Journal of Landscape Architecture, 5(1), pp.24-37.
  27. Romanazzi, G.R., Koto, R., De Boni, A., Palmisano, G.O., Cioffi, M. and Roma, R., 2023. Cultural ecosystem services: A review of methods and tools for economic evaluation. Environmental and Sustainability Indicators, p.100304.
  28. Sakieh, Y., Salmanmahiny, A., Mirkarimi, S.H. and Saeidi, S., 2017. Measuring the relationships between landscape aesthetics suitability and spatial patterns of urbanized lands: an informed modelling framework for developing urban growth scenarios. Geocarto International, 32(8), pp.853-873.
  29. Schirpke, U., Timmermann, F., Tappeiner, U. and Tasser, E., 2016. Cultural ecosystem services of mountain regions: Modelling the aesthetic value. Ecological indicators, 69, pp.78-90.
  30. Tandarić, N., Ives, C. D., and Watkins, C., 2022. From city in the park to “greenery in plant pots”: The influence of socialist and post-socialist planning on opportunities for cultural ecosystem services. Land Use Policy, 120, 106309.
  31. Tavakoli, M. and Mohammadyari, F., 2023. Modeling the spatial distribution of multiple ecosystem services in Ilam dam watershed, Western Iran: Identification of areas for spatial planning. Urban Ecosystems, 26(2), pp.459-478.
  32. Thiemann, M., Riebl, R., Haensel, M., Schmitt, T.M., Steinbauer, M.J., Landwehr, T., Fricke, U., Redlich, S. and Koellner, T., 2022. Perceptions of ecosystem services: Comparing socio-cultural and environmental influences. Plos One, 17(10), p.e0276432.
  33. Wang, Y. and Hayashi, K., 2023. Methodological development of cultural ecosystem services evaluation using location data. Journal of Cleaner Production, 396, p.136523.
  34. Wu, J., Jin, X., Wang, H. and Feng, Z., 2022. Evaluating the supply-demand balance of cultural ecosystem services with budget expectation in Shenzhen, China. Ecological Indicators, 142, p.109165.
  35. Xiao, X., Fang, C., Lin, H. and Chen, J., 2022. A framework for quantitative analysis and differentiated marketing of tourism destination image based on visual content of photos. Tourism Management, 93, p.104585
  36. Zhao, J., Wang, R., Luo, P., Xing, L. and Sun, T., 2017. Visual ecology: exploring the relationships between ecological quality and aesthetic preference. Landscape and Ecological Engineering, 13, pp.107-118.
  37. Zhao, Y., You, W., Lin, X. and He, D., 2023. Assessing the supply and demand linkage of cultural ecosystem services in a typical county-level city with protected areas in China. Ecological Indicators, 147, p.109992.
  38. Zhu, X., Cheng, X., Zhang, B. and Mihalko, C., 2023. A user-feedback indicator framework to understand cultural ecosystem services of urban green space. Ecological Indicators, 154, p.110642
محیط زیست و توسعه فرابخشی
دوره 8، شماره 82
بهمن 1402
صفحه 63-75
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار