محیط زیست و توسعه فرابخشی

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای نویسندگان

فرم ها و فایل های لازم

اسامی داوران

بررسی نقش میانجی گری مسئولیت پذیری در رابطه بین ارزش نوع‌دوستی و رفتار شهروندی محیطزیستی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و حقوق دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

پیشینه و هدف: یکی از راه‌های اجتناب از آسیب رساندن به محیط‌زیست، تغییر رفتار شهروندان در جهت رفتار محیط ­زیستی یعنی رفتارهای حافظ محیط‌زیست و کاهش‌دهنده اثرات منفی اعمال انسانی بر محیط در کارهای روزانه و نیز برنامه‌های خاص در فضای باز و به زعم دابسون شهروندی محیط­زیستی می­باشد. در مطالعات اولیه در زمینه رفتارهای محیط ­زیستی استفاده از مدل‌هایی بر مبنای دانش و نگرش به محیط‌زیست متداول بود. اما، غیرکارآمدی این رویکردها باعث شد تا محققان به سوی مدل‌های هنجارهای اخلاقی مانند مدل برآمده از نظریه ارزش- باور- هنجار استرن (1999) روی آورند. این نظریه زنجیره‌ای از متغیرها، از ارزش‌ها و نگرانی‌های عمومی در مورد محیط‌زیست گرفته تا اعتقادات خاص در مورد پیامدهای منفی برخی فعالیت‌ها را پیشنهاد می‌دهد و در عین حال، بر توانایی و مسؤولیت افراد برای جلوگیری از این پیامدهای منفی و فعال کردن هنجارهای شخصی آن‌ها برای حفظ محیط‌زیست تأکید دارد. هدف این پژوهش بررسی نقش میانجی­گری مسؤولیت ­­پذیری در رابطه بین ارزش نوع‌دوستی و رفتار شهروندی محیط زیستی است که با توجه به تئوری ارزش- باور- هنجار استرن، رفتار شهروند محیط زیستی در قالب نوع دوم از رفتارهای محیط­ زیستی مورد نظر استرن و هم­چنین، ارزش نوع‌دوستانه از بخش ارزش‌ها و مسؤولیت­ پذیری از بخش باور و اعتقادات این نظریه انتخاب و به تبیین رفتار شهروندی محیط­زیستی شهروندان پرداخته شده است.
مواد و روش ­ها: جامعه آماری این پژوهش شهروندان 18 سال به بالای شهرستان کاشان در سال 1399 می‌باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران برابر با 352 نفر بوده و  جهت نمونه­گیری از روش خوشه­ای استفاده شده است. متغیر مسؤولیت‌پذیری و نوع‌دوستی هر کدام با 14 گویه و متغیر رفتار شهروندی محیط­زیستی با 13 گویه محقق ساخته در قالب طیف 5 گزینه­ای لیکرت، مورد سنجش قرار گرفته است. برای سنجش پایایی از ضرایب پایایی ترکیبی (C.R) و آلفای کرونباخ استفاده شده است که با توجه به مناسب بودن این ضرایب، پایایی متغیرهای مورد بررسی تأیید گردیده است. به منظور سنجش روایی واگرا از شاخص نسبت HTMT استفاده شده است. لازم به ذکر است که جهت تعیین پایایی هر یک از شاخص‌ها نیز از بار عاملی استفاده شده است.
نتایج: بر اساس یافته ­های پژوهش، شهروندان کاشانی به لحاظ نوع‌دوستی و مسؤولیت­ پذیری و رفتار شهروندی محیط­زیستی از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده و میانگین این متغیرها در میان آن‌ها بالاتر از حد متوسط می‌باشد. رابطه بین متغیرهای نوع‌دوستی و مسؤولیت‌پذیری با رفتار شهروندی محیط­زیستی با میزان همبستگی به ترتیب (61/0 و 58/0=r و 000/0=sig) معنادار می ­باشد. هم­چنین، بر اساس مدل حجم اثر دو متغیر نوع‌دوستی و مسؤولیت‌پذیری به ترتیب با (275/0 و 245/0=F2 ) در حد متوسط می­باشد. مقدار Q2  نیز برابر با 269/0 نشان می­دهد در مجموع، توان پیش ­بینی ­کنندگی مدل در حد متوسط می­ باشد. علاوه بر این، اثر میانجی­گری جزئی متغیر مسؤولیت­ پذیری برای رابطه بین نوع‌دوستی و رفتار شهروندی محیط­زیستی تأیید گردیده است، به‌گونه‌ای که مقدار VAF برابر با 384/0 بیانگر این امر است که 38 درصد از اثر نوع‌دوستی بر رفتار شهروندی محیط­زیستی از طریق غیرمستقیم توسط متغیر میانجی مسؤولیت‌پذیری تبیین می‌شود.
بحث: نتایج این مطالعه بیانگر تلاش شهروندان در راستای پیشبرد اصول محیط­زیستی قانون اساسی و سند چشم انداز 1404 بوده و با پژوهش­های محققین قبلی مبنی بر درک روشن و احساس نگرانی شهروندان نسبت به محیط‌زیست و مشکلات آن و برخورداری از انگیزه کافی برای مشارکت فعالانه در بهبود محیط‌زیست و حفاظت از آن می­باشد. لذا، با توجه به نقش مسؤولیت‌پذیری در رفتارهای شهروندی محیط­زیستی پیشنهاد می‌گردد تشکل‌های داوطلبانه محیط­زیستی در بین شهروندان افزایش یابند تا ضمن واگذاری برخی از وظایف مرتبط با محیط‌زیست به شهروندان، حس تعهد و مسؤولیت‌پذیری آنان تقویت گردد.

کلیدواژه‌ها

مراجع
  1. Barakpur, and Jahanseir, F., 2017. Environmental Citizenship and Analysis of Citizenship Behavior in Qazvin City, Hoviate shahr, 10(28), 53-66. (In Persian with English abstract).
  2. Barry, J., 1999. Rethinking green politics, London, sage.
  3. Beck, U., 1992. Risk Society: Towards a New Modernity. New Delhi: Sage, (Translated from the German Risikogesellschaft.
  4. Burton, R., 2014. The influence of farmer demographic characteristics on environme-ntal behavior: A review. Journal of Environmental Management. 135. PP.19-26.
  5. Chen, M.F., 2015. An examination of the Value‐Belief‐Norm theory model in predicting pro‐environmental behaviour in Taiwan. Asian Journal of Social Psychology, 18 (2), 145-151.
  6. Chou, C.J., 2014. Hotels' environmental policies and employee personal environmental beliefs: Interactions and outcomes. Tourism Management, 40, 436-446.
  7. Dobson, A., 2007. Environmental citizenship: Towards sustainable development, sustainable development, 15, 276-285.
  8. Dunlap, R.E. and Van Liere, K.D., 1978. The New Environmental Paradigm: A Proposed Measuring Instrument and preliminary results, The Journal of Environmental Education, Vol. 9, No. 4, pp. 10-19.
  9. Esmati, Z. and Edalatju, A. 2020. Analysis of the Role of the Upper Documents and Laws of Development Programs of the Islamic Republic of Iran in Protecting of Environment, Journal of Environmental Sciences and Technology, 22(5), 239-254.
  10. Fietkau, H.J. and Kessel, H., 1981. Umweltlernen. Königstein/Taunus: Hain.
  11. Fishbein, M. and Ajzen, I., 1975. Belief, Attitude, Intention, and Behavior: an introduction to theory and research (Reading, MA, Addison-Wesley).
  12. Habibi, F. and Mostafazadeh, S., 2017. An Analysis of Environmental Behaviors of Lake Zarivar Tourists (Marivan), Geography and Development Iranian Journal, 15(47), 163-184. (In Persian with English abstract).
  13. Haghighatian, M., Hashemianfar, A. and Ahmadian, D., 2016. The sociological analysis of role of social - structural factors on the gap between environmental attitude and behavior (case study: Citizen's Kermanshah city), Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 4(4), 593-614. (In Persian with English abstract).
  14. Haghighatian, , 2015. Environmental Behavior of the Residents of the city of Esfahan and the Effects of selected variables in it, Journal Urban - Regional Studies and Research, 6(23), 133-144. (In Persian with English abstract).
  15. Hejazi, Y., Karami Darabkhani R., Hoseyni, M. and Rezaei, , 2017. Investigating the effective factors on environmental behavior of environmental NGOs members in Tehran Province, Journal of Environmental Studies, 43(1), 17-30. (In Persian with English abstract).
  16. Huffman, A.H., Van Der Werff, B.R., Henning, J.B. and Watrous-Rodriguez, K., 2014. When do recycling attitudes predict recycling? An investigation of self-reported versus observed behavior.Journal of Environmental Psychology, 38, 262-270.
  17. Ibtissem, M.H., 2010. Application of value beliefs norms theory to the energy conservation behavior. Journal of Sustainable Development, 3 (2), 129-139.
  18. Inglehart, R., 1997. Modernization and Post modernization, Cultural, Economic and Political Change in 43 societies. Princeton University Press.
  19. Kanani, E. and Ahmadvand, A., 2019. Explaining Environmental Behavior of Wheat Farmers: Application of Value-Belief-Norm Theory, Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 7(3), 35-46. (In Persian with English abstract).
  20. Lane, B. and Potter, S., 2007. The adoption of cleaner vehicles in the UK: exploring the consumer attitude–action gap. Journal of Cleaner Production, 15 (11), 1085-1092.
  21. Menatizadeh, M., Zamani, G. and Karami, E., 2015. Modeling farmer's environmental behavior in Shiraz County by Value-Belief-Norm Theory, Iranian Journal of Agricultural Economics and Development, 45(4), 613-624. (In Persian with English abstract).
  22. Miller, D., Merrilees, B. and Coghlan, A., 2015. Sustainable urban tourism: Understanding and developing visitor pro-environmentally behaviors. Journal of Sustainable Tourism, 23(1), 26-46.
  23. Olander, F. and Thogerson, J., 1995. Understanding consumer behavior as a prerequisite for environmental protection. Journal of Consumer Policy, 18, 345–385.
  24. Ollah Ghazani, E. and Bijani, M., 2016. Application of Environmental Attitudes toward Analyzing Farmer's Pro-Environmental Behavior in order to Soil Conservation (The Case of Rice Farmers in the Central Part of Sari Township), Iranian Journal of Agricultural Economics and Development, 47(1), 81-91. (In Persian with English abstract).
  25. Phipps, M., Ozanne, L.K., Luchs, M.G., Subrahmanyan, S., Kapitan, S., Catlin, J.R. and Weaver, T., 2013. Understanding the inherent complexity of sustainable consumption: A social cognitive framework. Journal of Business Research, 66 (8), 1227-123.
  26. Raymond, C.M., Brown, G. and Robinson, G.M., 2011. The influence of place attachment, and moral and normative concerns on the conservation of native vegetation: A test of two behavioural models. Journal of Environmental Psychology, 31 (4), 323-335.
  27. Safa, L., Salahi-Moghaddam, N. and Ganjkhanloo, M., 2018. Pro-Environmental Behavior Modeling of Rural People based on Value-Belief-Norm Theory (The Case of Khodabandeh County), Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 13(2), 91-108. (In Persian with English abstract).
  28. Salehi, S., 2011. Environmental Behvaior and Education, Education Journal, 18(3), 201-226. (In Persian with English abstract).
  29. Salehi, S., Ghadami, M. and Hemmati Gouyomi, Z., 2012. A study of Environmental Behaviors among Coastal Tourists (A case Study of Coastal Tourists in Bushehr City during New Year Holiday), Journal of Tourism Planning and Development, 1(1), 35. (In Persian with English abstract).
  30. Salehi, S. and GhaemiAsl, Z., 2015. The relationship between environmental education and environmental protection behaviors (Case Study: High school girls in Babol city), Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 1(3), 67-79. (In Persian with English abstract).
  31. Saunders, C.D., Brook, A.T. and Myers, O.E., 2006. Using psychology to save biodiversity and human well being. Conservation Biology, 20 (3), 702-705.
  32. Shobeiri, M. and Sheykholeslamy, M., 2016. Powerand Re-definition of Urban Planning Theory (with an Emphasis on Political Economy in Oil-Based Economies), Rahbord Journal, 25(80), 321.
  33. Stern, P.C., 2000. Toward a coherent theory of environmentally significant behavior, Journal of Social Issues. 56(3), 407–424.
  34. Stern, P.C., Dietz, T., Abel, I., Guagnano, G.A. and Kalof, L., 1999. A value-belief-norm theory of support for social movements: The case of environmentalism, Research in Human Ecology, 6, 81-97.
  35. Stevenson, K.T., Peterson, M.N., Bondell, H.D., Moore, S.E. and Carrier, S.J., 2014. Overcoming skepticism with education: interacting influences of worldview and climate change knowledge on perceived climate change risk among adolescents. Climatic Change, 126 (3-4), 293-304.
  36. Valizadeh, N., Bijani, M. and Abbasi, E., 2015. Pro-Environmental Analysis of Farmer's Participatory Behavior toward Conservation of Surface Water Resources in Southern Sector of Urmia Lake's Catchment Area, Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 11(2), 183-201. (In Persian with English abstract).
  37. Willuweit, L., 2009. Promoting pro-environmental behavior. An investigation of the crosscultural environmental behavior patterns, the case of Abu Dhabi. Thesis for Master degree, Department of Human Geography, Stockholm University.
  38. Yazdani, H. and Shams, A., 2016. The Effect of Social Capital on the Environmental behavior of Villagers in Marivan City, Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 4(4), 75-96. (In Persian with English abstract).
  39. Zareshahababadi, A., Sayarkhalaj, H. and Aghaabdollahmahootfooroosh, S., 2016. Factors Associated with Environmental Behavior in the Urban Environment (Case Study: the Citizens of the City of Karaj), Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 5(1), 23-35. (In Persian with English abstract).
محیط زیست و توسعه فرابخشی
دوره 7، شماره 76
تیر 1401
صفحه 45-60
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار