نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• کتایون حجتی ¹
• زهرا عابدی ²
• بهزاد رایگانی ³
• مصطفی پناهی ⁴

¹ دانشجوی دکتری مدیریت محیط زیست – اقتصاد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (مسؤول مکاتبات)

³ عضو هیات علمی گروه ارزیابی و مخاطرات محیط زیست، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران

⁴ عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست،واحدعلوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: در سال­ های اخیر، پدیده گرد و غبار به یکی از مهم ­ترین چالش ­های محیط ­زیستی در سراسر جهان تبدیل شده است که یکی از آثار منفی آن بر بخش کشاورزی است. گرد و غبار بر کشاورزی از طریق تأثیر بر فرآیند فتوسنتز و هم‌چنین افزایش دمای برگ می‌تواند رشد و عملکرد گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد و با فراهم کردن شرایط مساعد برای بروز بیماری ­ها و بر هم زدن توازن جمعیتی آفات در برابر حشرات سودمند و شکارچی و هم‌چنین تأثیر بر کاهش راندمان سم‌پاشی در گیاهان بر علیه آفات و بیماری­ ها، زمینه ایجاد خسارت و کاهش تولید در محصولات مختلف زراعی و باغی را به وجود می ­آورد. هدف از این پژوهش برآورد تمایل به پرداخت جهت کاهش اثرات گرد و غبار بر بخش کشاورزی کانون­ های تولید گرد و غبار و نواحی اطراف آن در استان البرز می­ باشد.
مواد و روش ­ها: برای رسیدن به هدف این پژوهش، ابتدا با توجه به نقشه کانون­ های گرد و غبار تهیه شده استان البرز، دهستان­ های تحت تأثیر تعیین شد. در این استان دهستان­ های نجم­آباد، رامجین، چهاردانگه، پلنگ ­آباد، محمدآباد، تنکمان جنوبی و احمدآباد نواحی در گیر با گرد و غبار هستند. سپس با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط (CVM) تمایل به پرداخت افراد برای پیشگیری و کاهش آثار منفی پدیده­ی گرد و غبار بر بخش کشاورزی با استفاده از 400 پرسشنامه محاسبه شد. لازم به ذکر است که تعداد پرشنامه ­ها از طریق با استفاده از رابطه Cochrane و جمعیت دهستان­ های درگیر گرد و غبار تعیین گردید.
نتایج: با توجه به نتایج این پژوهش، درصد درستی برآورد تمایل به پرداخت کشاورزان به منظور کاهش خسارات گرد و غبار، در مدل بر آوردی 73 درصد است.  هم­چنین میزان ارزش مورد انتظار (WTP) برابر 165423 ریال (تقریباً برابر 5/5 دلار) محاسبه شد. با توجه به جمعیت منطقه تحت تأثیر، ارزش کل حفظ محصولات کشاورزی در مقابل پدیده‌ی گرد و غبار برابر با 2743375032 ریال (9144.58 دلار) در سال است. نتایج نشان داد که متغیرهای سن، تعداد افراد شاغل، تحصیلات، درآمد و شاخص آگاهی محیط ­زیستی اثر مثبت و معنی‌داری بر تمایل به پرداخت کشاورزان برای حفظ محصولات کشاورزی در مقابل گرد و غبار دارند. به عبارت دیگر افزایش سن، تعداد افراد شاغل در خانواده، افزایش سطح تحصیلات، افزایش درآمد و افزایش آگاهی کشاورزان باعث افزایش تمایل به پرداخت آن ­ها می­شود.
بحث: ارزیابی تمایل به پرداخت کشاورزان استان البرز به منظور کاهش خسارت گرد و غبار بر بخش کشاورزی نشان داد که افزایش آگاهی، تحصیلات و تجربه (سن) باعث افزایش تمایل کشاورزان به پرداخت هزینه­ های کنترل گرد و غبار می­ شود. بنابراین می ­توان گفت که به منظور کنترل و تثبیت منابع تولید گرد و غبار در استان البرز، باید ابتدا شناخت و آگاهی کشاورزان نسبت به اثرات منفی گرد و غبار بر بخش کشاورزی را با استفاده از کلاس ­های آموزشی تبلیغات و غیره افزایش داده شود. در نتیجه این کار تمایل به پرداخت کشاورزان افزایش پیدا خواهد کرد. سپس در قالب سازمان­ های مردم نهاد و یا طرح ­های مشارکتی با دولت اقدام به طراحی و اجرای برنامه ­های کنترل و تثبیت منابع تولید گرد و غبار با مشارکت خود کشاورزان کرد.

کلیدواژه‌ها

• ارزش گذاری مشروط
• تمایل به پرداخت
• مدل لاجیت
• کشاورزی