محیط زیست و توسعه فرابخشی

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای نویسندگان

فرم ها و فایل های لازم

اسامی داوران

بررسی نقش دانش جوامع محلی بر نگرش و رفتارهای بهره‌برداری مشارکتی از منابع آب

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، ایران

2 گروه پژوهشی مهندسی محیط زیست و پایش آلاینده‌ها، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

چکیده

پیشینه و هدف: در عصر حاضر، موضوعات و چالش­ های بحران آب در مرکز توجه زندگی بشری قرار گرفته است. سیاست‌های محیط­ زیستی اخیر برای حل این بحران‌ها، بر تشویق رفتارهای طرفدار محیط‌زیست و عوامل تعیین‌کننده این رفتار متمرکز شده است. با توجه به این ­که یکی از دلایل این بحران، فقدان دانش بشر در مدیریت پایدار منابع می‌باشد، بنابراین تحقیق حاضر قصد دارد با بررسی تجارب غنی یک نمونه موفق در زمینه مدیریت محلی مصرف آب و با تمرکز بر مؤلفه دانش، سهمی در تبیین و پیش‌بینی رفتار بهره‌برداری مشارکتی از منابع آبی داشته باشد.
مواد و روش‌ها: چارچوب نظری تحقیق، تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده تکامل یافته (MTPB) با تأکید بر مؤلفه دانش محلی می‌باشد. این پژوهش توصیفی با استفاده از روش پیمایشی و پرسشنامه بین دو دسته از بهره‌برداران شرب و کشاورزی روستاهای توشن و گلند در استان گلستان انجام شده است. روایی و پایایی پرسشنامه‌ها با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا و آزمون آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفته است. با توجه به اهداف تحقیق، برای تجزیه و تحلیل آماری پرسشنامه‌ها از نرم­افزار SPSS استفاده شده است. در ادامه برای تحلیل هم‌زمان روابط علّی بین متغیر‌ها و میزان انطباق و برازش مدل مفهومی با مشاهدات تجربی از مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم­افزار Smart PLS بهره گرفته شده است.
نتایج: نتایج تحلیل آماری گویای این موضوع است که دانش محیط­زیستی بهره­ برداران در مورد مسائل آب در منطقه، بالاتر از متوسط قابل انتظار می‌باشد و این امر بدین معنی است که سطح رفتار مشارکتی در منطقه مطالعاتی بالا می‌باشد. هم‌چنین بر اساس مقیاس Stone-Geisser، مدل ساختاری در تمام حالت­ها، از کیفیت ساختاری مناسبی برخوردار می­ باشد. بررسی بخش ساختاری مدل توسط معیارهای واریانس استخراج شده (AVE) و پایایی ترکیبی (CR) نشان‌دهنده پایایی و روایی همگرای مناسب مدل MTPB است. هم­چنین مقدار ضریب  نشان می­ دهد که در مجموع متغیرهای مدل تکامل یافته به ترتیب 92، 93، 74 و 79 درصد از رفتار بهره­ برداران شرب توشن، شرب گلند، کشاورزی توشن و کشاورزی گلند را نسبت به مشارکت محلی در بهره­برداری از منابع آبی تبیین می­ کنند. در خصوص مسیرهای ساختاری مدل، نتایج حاکی از آن می‌باشد‌ که همه مؤلفه­ ها دارای اثر مثبت و معنی­ داری بر متغیر قصد رفتاری هستند. هم‌چنین با توجه به ضرایب مسیر به دست آمده، بین دانش و نگرش با رفتار بهره‌برداری مشارکتی از منابع آبی، رابطه مثبت و معنادار مشاهده شده است که فرضیه پژوهش را تأیید می‏کند و نشان می‌دهد بهره ­برداران نگرش مثبتی نسبت به رفتار مشارکتی حفاظت از آب در تمام حالت ­ها دارند.
بحث: طبق تجارب میدانی در منطقه مطالعاتی، مشارکت ذی­نفعان در بهره ­برداری از منابع آبی با به اشتراک‌گذاری دانش محیط­زیستی در مواردی که در مورد استفاده از آب تعارض وجود دارد، کار را تسهیل می‌نماید. افزودن مؤلفه دانش، تفاوت‌های قابل توجهی را در بهبود پیش ­بینی رفتار بین حالت‌های مختلف مصرف نشان نداده است. البته نتایج گویای این موضوع است که دانش می‌تواند به‌عنوان پیش‌نیاز برای اقدام به رفتار مشارکتی مؤثر باشد. لازم به ذکر است که نتایج نشان می­دهد که بهره ­برداران شرب، با اختلاف اندک نسبت به بهره ­برداران کشاورزی، تمایل رفتاری بیشتری به پذیرش مدیریت مشارکتی منابع آبی دارند.

کلیدواژه‌ها

مراجع
  1. Ajzen, I., Joyce, N.M., Sheikh, S. and Gilbert Cote, N., 2011.  Knowledge and the Prediction of Behavior: The Role of Information Accuracy in the Theory of Planned Behavior. Basic and Applied Social Psychology, 33,101-117.
  2. Aliabadi, V., Gholamrezai, S. and Ataei, P., 2020. Rural people’s intention to adopt sustainable water management by rainwater harvesting practices: application of TPB and HBM models. Water Supply, 20, 1847-1861.
  3. Asdollahzadeh, S.M., 2011. Social factors Underpinning water Consumption Patters in Babol. M.A. Thesis. University of Mazandaran, Iran. (In Persian).
  4. Bagheri, A., Emami, N. and Damalas, Ch., 2021. Farmers' behavior towards safe pesticide handling: An analysis with theory of planned behavior. J. Science of the Total Environment. 751, 141709. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.141709.
  5. Castillo, G.M.L., Engler, A. and Wollni, M., 2021. Planned behavior and social capital: Understanding farmers’ behavior toward pressurized irrigation technologies. Agricultural water management, 243. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2020.106524.
  6. Diclemente, R.J., 1989. Prevention of human immunodeficiencyvirus infection among adolescents: The interplay of health education nd public policy in the development and implementation ofschool-based AIDS education programs. AIDS Education and Prevention, 1, 70–78.
  7. Dolnicar, S., Hurlimann, A. and Grun, B., 2012. Water conservation behavior in Australia. Journal of Environment Management. 105, 44–52.
  8. Farzaneh, M., Bagheri, A. and Momeni, F., 2016. A System Dynamics Insight to Institutional context Analysis of groundwater resources in Rafsanjan Plain. Iran-Water Resources Research. 12, 67–82. (In Persian with English abstract).
  9. Fisher, J.D. and Fisher, W.A., 1992. Changing AIDS-risk behavior. Psychological Bulletin, 111, 455–474.
  10. Hafaz Ngah, A., Jeevan, J., Mohd Salleh, N.H., Tae Hwee Lee, T. and Mhd Ruslan, S. M., 2020. Willingness to pay for halal transportation cost: the moderating effect of knowledge on the theory of planned behavior. Journal of Environmental Treatment Techniques, 8, 13–22.
  11. Henseler, J., Dijkstra, T.K., Sarstedt, M., Ringle, C.M., Diamantopoulos, A., Straub, D.W., Ketchen, D.J., Hair, J.F., Hult, G.T.M. and Calantone, R.J., 2014. Common Beliefs and Reality about Partial Least Squares: Comments on Rönkkö & Evermann (2013). Organizational Research Methods, 17, 182-209.
  12. Hu, L.T. and Bentler, P.M., 1999. Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria versus New Alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
  13. Liu, P., Teng, M. and Han, Ch., 2020. How does environmental knowledge translate into pro-environmental behaviors? The mediating role of environmental attitudes and behavioral intentions. Science of the Total Environment, 728. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.138126.
  14. Okumah, M., Yeboah, A.S. and Amponsah, O., 2020. Stakeholders’ willingness and motivations to support sustainable water resources management: insights from a Ghanaian study. Conservation Science and Practice, 2. https://doi.org/10.1111/csp2.170.
  15. Okumah, M, Yeboah, A.S., Nkiaka, E. and Azerigyik, R.A., 2019. What determines behaviours towards water resources management in a rural context? Results of a quantitative study. Resources, 8. https://doi:10.3390/resources8020109.
  16. Pino, G., Toma, P., Rizzo, C., Miglietta, P.P., M.Peluso, A. and Guido, G., 2017. Determinants of Farmers’ Intention to Adopt Water Saving Measures: Evidence from Italy. Sustainability, 9. doi:10.3390/su9010077.
  17. Rezaeean, S., Jozi, S.A. and Malmasi, S., 2020. The Role of Citizen Participation in Urban Environmental Protection (Case Study: District 9 of Tehran). Environment and Interdisciplinary Development, 4, 59-70. (In Persian with English abstract).
  18. Salehi, S. and Ebrahimi, H., 2020. An analysis of students’ knowledge and behavior toward water (case study: secondary schools in Mazandaran). Environmental Sciences, 18, 41–58. (In Persian with English abstract).
  19. Salvaggio, M., Futrell, R., Batson, C.D. and Brents, B.G., 2014. Water scarcity in the desert metropolis: how environmental values, knowledge and concern affect Las Vegas residents' support for water conservation policy. J Environ Plann Man, 57, 588–611.
  20. Shahangian, S.A., Tabesh, M., Yazdanpanah, M., Raoof, M.A. and Zobeidi, T., 2022. Explaining Water Curtailment Behaviors Using the Extended Theory of Planned Behavior (Case Study of Isfahan). Journal of Water and Wastewater, 33, 58-76. (In Persian with English abstract).
  21. Shfaii Moghadam, E., 2022. Investigating the Mediating Role of Responsibility in the Relationship between Altruistic Value and Environmental Citizenship Behavior. Environment and Interdisciplinary Development, 7, 45-60. (In Persian with English abstract).
  22. Wang, H., Li, J., Mangmeechai, A. and Su, J., 2021. Linking Perceived Policy Effectiveness and Proenvironmental Behavior: The Influence of Attitude, Implementation Intention, and Knowledge. International journal of Environmental Research and Public Health, 18. doi.org/10.3390/ijerph18062910.
  23. Wang, Y., Yang, J., Liang, J., Qiang, Y., Fang, S., Gao, M., Fan, X., Yang, G., Zhang, B. and Feng, Y., 2018. Analysis of the environmental behavior of farmers for non-point source pollution control and management in a water source protection area in China. J. Science of the Total Environment, 633, 1126-1135.
  24. Warner, L.A., Turner, S. and Lundy, L., 2020. Comparing Linkages Between Descriptive Norms and Current and Intended Outdoor Water Conservation. The Journal of Extension, 58(6).  https://tigerprints.clemson.edu/joe/vol58/iss6/16.
  25. Yazarloo, B., Shahidi, A. and Farzaneh, M.R., 2021. The Role of Moral Norms in Participatory
    Management of Water Resources in Toshan of Golestan Province. Iran-Water Resources Research, 17, 1-16. (In Persian with English abstract).
  26. ZamaniAhmadmahmoodi, R., Gharahi, N., Bayati, S., Khedri-Gharibvand, H., Amini, M. and Asadi, F., 2022. Assessment of Shahrekord's People's Awareness in Municipal Solid Waste Management. Environment and Interdisciplinary Development, 7, 1-11. (In Persian with English abstract).
  27. Zhang, W., Xu, R., Jiang, Y. and Zhang, W., 2021. How Environmental Knowledge Management Promotes Employee Green Behavior: An Empirical Study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18, 4738. https://doi.org/10.3390/ijerph18094738.
محیط زیست و توسعه فرابخشی
دوره 7، شماره 78
دی 1401
صفحه 24-37
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار