محیط زیست و توسعه فرابخشی

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای نویسندگان

فرم ها و فایل های لازم

اسامی داوران

بررسی اثربخشی رویکرد آموزش غیرمستقیم مبتنی بر اسکرچ محیط‌زیستی در حفاظت از منابع آب

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهشی مهندسی محیط‌زیست و پایش آلاینده‌ها، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط‌زیست، تهران، ایران

2 گروه مطالعات خانواده و زنان، دانشکده علوم اقتصادی اجتماعی، دانشگاه الزهرا، ‌تهران، ایران

3 گروه تنوع زیستی و ایمنی زیستی، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: ظرفیت‌سازی اجتماعی و افزایش آگاهی اقشار مختلف جامعه از طریق آموزش مسائل مرتبط با حوزه آب و محیط‌زیست یکی از بنیادی‌ترین موضوعات کشور به شمار می­رود تا حفاظت از آب و محیط‌زیست به الگوی رفتاری در جامعه تبدیل گردد. مدل‌های بسیاری برای بررسی جایگاه علوم رفتاری در زمینه‌ی مدیریت منابع آب توسعه‌یافته‌اند که اکثر آن‌ها با تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده‌ی (TPB) و ساختاردهی رفتارهای حفاظتی آب، سازماندهی شده‌اند که در پیش‌بینی رفتار اثبات‌شده و رشد و تکامل، موفقیت داشته و توسعه مدل بالادستی این پژوهش نیز از این طریق صورت گرفته است. با توجه به این‌که کودکان به‌عنوان وارثان آینده‌ی منابع و دانشجویان به‌عنوان قشر تأثیرگذار جامعه از اهمیت خاصی برخوردارند، بنابراین می‌بایست آن‌ها را برای پذیرش اجرای نقش حفاظت از آب به بهترین شکل ممکن ترغیب نمود. لذا هدف این پژوهش، شناسایی فاکتورهای روان‌شناختی مؤثر بر منطق رفتاری و تمایلات رفتاری دانش‌آموزان و دانشجویان برای مشارکت در حفاظت از آب از طریق یک مدل اجتماعی-روان‌شناختی و بررسی اثربخشی آموزش غیرمستقیم و غیررسمی با رویکرد مبتنی بر اسکرچ محیط ‌زیستی است.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش، رفتار 90 دانش‌آموز در سه مقطع تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و دوم و همچنین 30 دانشجوی منتخب دختر و پسر در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد شهر کرج در ارتباط با آب، در محور حفاظت از آب مورد بررسی قرار گرفتند. بدین منظور پرسشنامه‌ای بر اساس مؤلفه‌های تعریف‌شده‌ی مدل بالادستی شامل نیت، نگرش، کنترل رفتار درک شده، هنجار اخلاقی، درک از ریسک، هنجار ذهنی، رفتار، اعتماد و عادت و با تکیه ‌بر مرور منابع بین‌المللی به‌منظور تعیین منطق رفتاری جامعه‌ی آماری پژوهش در قبال گزینه‌های سیاستی مذکور طراحی و تهیه گردید.
نتایج: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که برنامه‌های آموزشی غیرمستقیم و غیررسمی صورت گرفته با رویکرد برنامه‌نویسی اسکرچ و با مثال­های مرتبط با حفاظت از منابع آب (اسکرچ محیط‌زیستی)، تأثیر مثبتی بر نگرش افراد نسبت به حفاظت از آب، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری درک شده، تمایل رفتار نسبت به حفاظت از آب و هنجارهای اخلاقی داشته است. همچنین آموزش در دانش‌آموزان دختر، در مؤلفه‌ی نگرش مؤثرتر بوده است؛ اما در دانش‌آموزان پسر، میزان آگاهی و بینش در مورد مسائل مربوط به حفاظت آب در پیش‌آزمون بالاتر بوده است.
بحث: در طراحی کمپین‌های آموزشی بهتر است در وهله اول به ‌قصد افراد برای صرفه‌جویی در مصرف آب و سپس عملی شدن این امر، توجه شود. همچنین با توجه به این‌که هرچه آموزش‌ها در سنین کمتر شروع شوند، نتایج مطلوب‌تری را به همراه دارد؛ لذا می‌بایست به امر آموزش در سنین پایین‌تر، توجه ویژه‌ای شود. به علاوه، برنامه‌های آموزشی بیشتر با تأکید بر آموزش‌های غیرمستقیم و غیر رسمی در جهت سهولت حفاظت از آب صورت گیرد تا رفتار حفاظت از آب در میان دانش‌آموزان و دانشجویان  بهبود یابد.

کلیدواژه‌ها

مراجع
  1. Ajzen, , 1991. The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211. Doi: 0749-5978/91
  1. Alzubaidi, H., Slade, E.L., and Dwivedi, Y.K., 2021. Examining antecedents of consumers’ pro-environmental behaviours: TPB extended with materialism and innovativeness. Journal of Business Research, 122, 685-699.
  2. Bamberg, S., 2013. Changing environmentally harmful behaviors: A stage model of self-regulated behavioral change. Journal of Environmental Psychology. 34: 151-159.
  3. Boroumand, A.A. and Tabatabai Yazdi, F., 2019. The placment of environmental education in academic culture. The Second National Conference on academic Culture. Publications of the Research Institute for
  4. Fakhri, M., Farzaneh, M.R., Eslamian, S. and Hosseinipour, E.Z., 2011. Uncertainty analysis of downscaled precipitation using LARS-WG statistical model in Shahrekord station, Iran. In World Environmental and Water Resources Congress 2011: Bearing Knowledge for Sustainability (pp. 4572-4578).
  5. Fakhri, M., Farzaneh, M.R., Eslamian, S. and Khordadi, M.J., 2012. Confidence interval assessment to estimate dry and wet spells under climate change in Shahrekord Station, Iran. Journal of Hydrologic Engineering, 18(7), 911-8.
  6. Farzaneh, M.R., 2016. Institutional analysis of the Rafsanjan groundwater resource system affected by legal mechanisms (Doctoral dissertation, Tarbiat Modares University).
  7. Farzaneh, M.R., Bagheri, A. and Moemeni, F., 2019. A criticism to framework of groundwater resources reclamation and suggesting alternative method to the implement in Rafsanjan region. J. of Water and Soil Conservation, Vol. 26(1)
  8. Fielding, K.S., Russell, S., Spinks, A. and Mankad, A., 2012. "Determinants of household water conservation: The role of demographic, infrastructure, behavior, and psychosocial variables", Water Resource Research, 48, 1-12.
  9. Fouladiyan, M., Jami. N. and Kolahi, M., 2021. Investigation of cultural and sociological factors of animal abuse.
  10. Gholamrezai, S., Aliabadi, V. and Ataei, P., 2021. Understanding the pro-environmental behavior among green poultry farmers: Application of behavioral theories. Environ Dev Sustain 23, 16100–16118. https://doi.org/10.1007/s10668-021-01331-1
  11. Gilg, A. and Barr, S., 2006. "Behavioural attitudes towards water saving evidence from a study of environmentalactions", Ecol. Econ., 57(3), 400-414.
  12. Heidari, A., Kolahi, M., Behravesh, N., Ghorbanyon, M., Ehsanmansh, F., Hashemolhosini, N. and Zanganeh, F., 2018. Youth and sustainable waste management: a SEM approach and extended theory of planned behavior. Journal of Material Cycles and Waste Management, 20(4), 2041-2053.
  13. Hrubes, D., Ajzen, I. and Daigle, J., 2001. Predicting hunting intentions and behavior: An application of the theory of planned behavior. Leisure Sciences, 23(3), 165-178.
  14. Jorgensen, B., Graymore, M. and O'Toole, K., 2009. Household water use behavior: An integrated model. Journal of environmental management, 91(1), 227-236.
  15. Kaiser, F.G., 2006. Amoral extension of the theory of planned behavior: Norms and anticipated feelings of regret in conservationism. Personality and Individual Differences, 41(1), 71-81.
  16. Kilik, S. and Darvisoglu, S., 2013. Examination of water saving behavior within framework of Theory of Planned Behavior, International Journal of Secondary Education, 2013; 1(3): 8-13.
  17. Lam, S.P., 2006. Predicting intention to save water: Theory of planned behavior, response efficacy, vulnerability, and perceived efficiency of alternative solutions, Journal ofApplied Social Psychology, Vol. 36, pp. 2803-2824.
  18. Lee, J.W.C. and Tanusia, A., 2016. Energy conservation behavioural intention: Attitudes, subjective norm and self-efficacy. In IOP conference series: Earth and environmental science (Vol. 40, No. 1, p. 012087). IOP Publishing.
  19. Palmer, J., 1998. Environmental Education in the 21st Century, London.
  20. Schmidt, J.E., 2007. From Intentions to Actions: The Role of Environmental Awareness on College Students, UWL, Journal of Undergraduate Research, Vol 6،pp.1- 4.
  21. Shahangian, S.A., Tabesh, M., Yazdanpanah, M., Raoof, M.A. and Zobeidi, T., 2022. Explaining Water Curtailment Behaviors Using the Extended Theory of Planned Behavior (Case Study of Isfahan). Journal of Water and Wastewater, 33(3), 58-76.
  22. Sharma, M. and Romas, J.A., 2007, Theoretical foundations of health education and health promotion, 2 nd Ed., Jones and Bartlett Pub., Boston.
  23. Si, H., Shi, J.G., Tang, D., Wen, S., Miao, W. and Duan, K., 2019. Application of the theory of planned behavior in environmental science: a comprehensive bibliometric analysis. International journal of environmental research and public health, 16(15), 2788.
  24. Sahin, E., Kilic, D. and Tekkaya, C.S., 2001. A study on teacher candidates’ recycling behaviors: A model approach with the theory of planned behavior, Western Anatolia Journal of Educational Science, Special Issue: Selected papers at the WCNTSE, pp. 29-36.
  25. Trumbo, C.W. and O'Keefe, G.J., 2001, Intention to conserve water: Environmental values, planned behavior, and information effects. A comparison of three communities sharing a watershed, Soc. Natur. Resour. 14(10), 889-899.
  26. UNESCO, 1990. Source Book in Environmental Education for Secondary School Teachers. Pub by Unesco Principal Regional Office for Asia and the Pacific Bangkok.
  27. Wang, Y., Yang, J., Liang, J., Qiang, Y., Fang, S., Gao, M., ... and Feng, Y., 2018. Analysis of the environmental behavior of farmers for non-point source pollution control and management in a water source protection area in China. Science of the Total Environment, 633, 1126-1135.
  28. Yazarloo, B., Shahidi, A. and Farzaneh, M., 2021. The Role of Moral Norms in Participatory Management of Water Resources in Toshan of Golestan Province. Iran-Water Resources Research. Volume 17, No. 2
  29. Yazdanpanah, M., Forouzani, M., Abdeshahi, A. and Jafari, A., 2016. Investigating the effect of moral norm and self-identity on the intention toward water conservation among Iranian young adults. Water Policy, 18(1), 73-90.‏
  30. Yazdanpanah, M., Hayati, D. and Zamani, G.H., 2012. investigating agricultural professionals", Intentions and behaviours towards water conservation: Using a modified theory of planned behavior, Journal of Environmenal Sciences, 1, 1-22.
محیط زیست و توسعه فرابخشی
دوره 8، شماره 80 - شماره پیاپی 80
مرداد 1402
صفحه 1-14
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار