نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسندگان
گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیا بهبهان، ایران
چکیده
رودخانههای شهری از مهمترین فضاهایی هستند که به طور بالقوه حضور طبیعت در شهر را جلوه‌گر نموده و قابلیت کشاندن عناصر طبیعی در میان عناصر انسان ساخت را فراهم می‌نماید. رودخانه‌ها علاوه بر تغییرات طبیعی خود تحت تأثیر فعالیت‌های بشری دچار تغییرات فراوانی می‌شوند. یکی از مهمترین تغییراتی که بر رودخانه‌ها تحمیل می‌شود بهره برداری بی‌رویه از منابع آنها جهت استفاده در فعالیت‌های عمرانی است. از جمله مهمترین پیامدهای تغییر در رودخانه، تغییر در مورفولوژی رودخانه، گل‌آلودی رودخانه و تهدید حیات آبزیان و پرندگان، سست شدن کناره‌های بستر و تهدید ساکنان حاشیه‌ی رودخانه، تخریب سازه‌های اطراف رودخانه، کاهش گردشگری و... می‌باشد. این پژوهش در تابستان 1397 به منظور بررسی اثرات محیط زیستی برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه‌ی بشار که در محدوده‌ی شهر یاسوج قرار دارد انجام شد. در این محدوده 9 کارخانه‌ی برداشت شن و ماسه وجود دارد که همگی به صورت غیرمجاز از بستر رودخانه شن و ماسه برداشت می‌کردند. با توجه به تصاویر برداشت شده توسط اداره‌ی محیط زیست شهر یاسوج و تصاویر گوگل ارث تعدادی از سنگ‌شکن‌ها، تغییرات رودخانه در زمان برداشت شن و ماسه و پس از تعطیلی کارخانه‌ها مشخص شد. نتایج نشان داد پس از تعطیلی کارخانه‌ها پوشش گیاهی حریم رودخانه تا حدودی احیا شده و گونه‌های آبزیان و پرندگان وضعیت بهتری از لحاظ کمیت و ویژگی‌های کیفی پیدا کردند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- آتش سودا، ز.،1392. ارزیابی کیفیت آب رودخانه بشار شهرستان یاسوج. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه آب شناسی و زمین شناسی زیست محیطی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود.
- آزمایشگاه محیط زیست شهرستان بویراحمد. 1396.
- اصغری سراسکانرود، ص.، 1396. تحلیل شکل مجرای رودخانه کلقان چای (حد فاصل سد کلقان تا الحاق به رودخانه قرنقو). پژوهش های ژئومورفولوژی کمی. سال 2، شماره 2، صفحات 116 تا 132.
- امیری، ع.، 1393. بررسی اثرات برداشت مصالح (شن و ماسه) بر دبی جریان و انتقال رسوب با استفاده از مدل ریاضی HEC-RAS (مطالعه موردی: رودخانه جراحی- خوزستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه مهندسی مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان.
- امیری تکلدانی، ا. و عزیزیان، ا.، 1389. تعیین مکانهای مناسب جهت برداشت مصالح رودخانه ای با استفاده از مدل عددی.HEC-RAS4.0 پنجمین کنگره ملی مهندسی عمران، دانشگاه فردوسی مشهد، صفحات 1 تا 7.
- ﺟﺒﺎری، ا. و ﻓﺮﺿﯽ، ه.، 1388. تولید شن و ماسه و نتایج آن در ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻟﮕﻮی ﺣﻤﻞ ﺑﺎر رﺳﻮب رودﺧﺎﻧﻪ رازآو. فصلنامه پژوهش های جغرافیایی. دوره 24، شماره 2، صفحات 145 تا 160.
- سایت وزارت صنعت معدن و تجارت استان کهگیلویه و بویراحمد. 1396. http://kvb.mimt.gov.ir
- شرکت آب منطقه ای یاسوج. 1396. اطلاعات رودخانههای استان کهگیلویه و بویر احمد.
- قدرتی، ع.ر.؛ موسوی، س.م. و زاهدی، م.، 1395. بررسی برداشت شن ماسه در رودخانه و تأثیر آن در تغییرات مورفولوژی و آبدهی (مطالعات موردی رودخانه لیسار). پنجمین همایش سطوح آبگیر باران، گیلان- رشت.
- نجفی، س.، 1395. تأثیر برداشت شن و ماسه بر زمین ریختهای محیط اطراف (مطالعه موردی: شهرستان سنقر). پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی.
- American Fisheries Society. 2002. Position paper on instream sand and gravel mining activities in North Carolina, February 6, 2002. North Carolina Chapter of the American Fisheries Society, American River Management Society, ARMS News. Vol. 9, No. 2, pp: 1-30.
- Bravard, J.P.; Landon, N.; Piegay, H. and Peiry, J.l., 1999. Principles of Engineering Geomorphology for Managing Channel Erosion and Bed Load Transport Examples from French River. Geomorphology. Vol. l31, pp: 291-311.
- Brown, A.V.; Littly, M.M. and Brown, K.B., 1998. Impacts of gravel mining on gravel bed streams, Transactions of the American Fisheries Society. Vol. 127, pp: 979-994.
- Grindeland, T.R. and Hadley, H., 2003. Floodplain gravel mine restoration: peril or opportunity? World Water and Environmental Resources Congress 2003, Conference Proceedings, ASCE. pp: 1-15.
- Hafez, Y.I., 2000. Response Theory for Alluvial River Adjustments to Environmental and Man-Made Changes. Journal of Environmental Hydrology. Vol. 8, pp: 14-29.
- Harvey, M.D. and Schumm, S.A., 1987. Response of Dry Creek, California, to land use change, gravel mining and dam closure. In: Proceedings of the Corvallis Symposium on Erosion and Sedimentation in the Pacific Rim. pp: 451-460.
- Kondolf, G.M., 1994. Geomorphic and environmental effects of instream gravel mining. Landscape and Urban Planning. Vol. 28, No. 2-3, pp: 225-243.
- Kondolf, G.M.; Pigay, H. and Landon, N., 2002. Channel response to increased and decreased bedload supply from land use change: contrast between two catchments, Geomorphology. Vol. 45, pp: 35-51.
- Liangwen, J.; Zhangren, L.; Qingshu, Y.; Shuying, O. and Yaping, L., 2007. Impacts of the large amount of sand mining on riverbed morphology and tidal dynamics in lower reaches and delta of the Dongjiang River. Journal of Geographical Sciences. Vol. 17, pp: 197-211.
- Liu, c.; Jueyi, S. and Yin, W.Z., 2008. Sediment load reduction in Chinese rivers. International Journal of Sediment Research. Vol. 23, No. 1, pp: 44-55.
- Marston, R.A.; Bravard, J.P. and Green, T., 2003. Impacts of reforestation and gravel mining on the Malnant River, Haute-Savoie, French Alps. Geomorphology. Vol. 55, pp: 65-74.
- Rinaldi, M.; Wyzga, B. and Surian, N., 2005. Sediment mining in alluvial channels: Physical effects and management perspectives. River Research and Applications. Vol. 21, No. 7, pp: 805-828.
- Sandecki, M., 1989. Aggregate mining in river systems. California Geology. Vol. 42, No. 4, pp: 88-94.
- Saviour, M.N., 2012. Environmental Impact of Soil and Sand Mining: A Review. International Journal of Science, Environment and Technology. Vol. 1, No. 3, pp: 125-134.
- Scott, K.M., 1973. Scour and fill in Tujunga Wash- a fanhead valley in urban southern California-1969. US Geological Survey Professional Paper. Vol. 732-B, 29 p.
- Stevens, M.A.; Urbonas, B. and Tucker, L.S., 1990. Public private cooperation protects river. APWA Reporter. Vol. 25, pp: 7-27.
- Walling, D.E. and Fang, D., 2003. Trends in the suspended sediment loads of the world’s rivers. Global and Planetary Change. Vol. 39, pp: 111-126.
)